O‘zbekistonda 2021-yilning 25-sentabridan boshlab Eron va Pokistondan olib kirilayotgan kartoshkalarda karantin ahamiyatiga ega o‘ta xavfli zararli organizmlar — oltinrang va nimrang nematodalar bilan zararlanish holatlari tizimli ravishda aniqlanmoqda. Bu haqda 19-noyabr kuni bo‘lib o‘tgan brifingda O‘zbekiston o‘simliklar karantini va himoyasi agentligi matbuot kotibi Sabina Sadinova ma’lum qildi.

Uning so‘zlariga ko‘ra, bugungi kunda O‘zbekiston har yili Rossiya, Qozog‘iston, Pokiston, Eron va Qirg‘izistondan 400 ming tonnaga yaqin kartoshka import qiladi. 2021-yilning avgust oyidan bugungi kunga qadar respublika hududiga 110 ming tonna kartoshka olib kirilgan bo‘lib, shundan 104 ming tonna mahsulotga fitosanitar talablarga muvofiqligi to‘g‘risida sertifikatlar taqdim etilgan.

Shu bilan birga, O‘simliklar karantini va himoyasi agentligi tomonidan xavfli nematodalar aniqlangan kartoshka mahsulotining 3 525 tonnasi (3,2 foizi) tezkor ravishda eksportyor davlatga qaytarilgan. 775 tonna mahsulotni esa (0,7 foizi) tadbirkorlik subyektlari tomonidan qaytarish imkoniyati yo‘qligi tufayli maxsus obyektlarda yo‘q qilingan.

O‘simliklar karantini va himoyasi bo‘yicha xalqaro konvensiyaga binoan agentlik tomonidan Eron va Pokistonga O‘zbekiston fitosanitariya talablarining buzilishi holatlari yuzasidan e’tiroznomalar yuborilgan. Pokiston barcha kasallik aniqlangan yuklarning fitosanitar sertifikatlarini o‘rganib chiqib, ularning qalbakilashtirilganini aniqlagan.

Xususan, Pokistondan olib kelinayotgan kartoshkalar Afg‘oniston hududida qayta taqsimlanib, boshqa davlatlarda yetishtirilgan kartoshka bilan aralashtirilayotgani, mazkur kartoshka iste’mol uchun emas balki ozuqa-yem sifatida foydalaniladigan kartoshka ekani to‘g‘risida ham xabarlar mavjud.

Erondan import qilinayotgan kartoshkada nematodalar aniqlangani yuzasidan esa agentlik vakillari va mahalliy tadbirkorlardan iborat delegatsiya ushbu mamlakatga tashrif buyurib, Eron Karantin xizmati bilan muzokaralar o‘tkazgan. Uchrashuvlarda tomonlar ichki va tashqi karantin nazorati, laboratoriya tahlillari, zararsizlantirish usullari muhokama qilingan.

Shuningdek, eksportga yo‘naltirilgan kartoshka yetishtiriladigan hududlarning fitosanitar holatini ko‘zdan kechirish va karantin obyektlaridan holi bo‘lgan kartoshka mahsulotlarini O‘zbekistonga olib kirilishi uchun tadbirkorlarga ko‘maklashish kabi masalalar yuzasidan muzokaralar olib borilgan.

Natijada tillarang nematodalardan holi bo‘lgan ekin maydonlaridan kartoshka yetkazish va fitosanitar xavfsizligi kafolatlangan ishlab chiqaruvchi kompaniyalar hamda importyorlar ro‘yxatini taqdim etilishiga kelishib olingan.

Ma’lumot uchun, oltinrang va nimrang nematodalar kartoshka va boshqa turdagi poliz ekinlari hosildorligini yo‘qqa chiqaradi. Nematodalarga qarshi kurashishda samarali kimyoviy vositalar mavjud emas. Zararkunandalar tarqalgan hududlarda 30 yilgacha kartoshka va poliz ekinlarini yetishtirib bo‘lmaydi. Bundan tashqari, pomidor, baqlajon, bulg‘or qalampiri, kartoshka va boshqa mahsulotlarni Yevrosiyo iqtisodiy ittifoqiga eksport qilish bilan bog‘liq muammolar yuzaga kelib, cheklovlar joriy etilishi ehtimoli yuqori.

Xalqaro ekspertlarning hisob-kitobiga ko‘ra, nematodalarning qishloq xo‘jaligi ekinlariga yillik zarari butun dunyo miqyosida 100 milliard dollardan oshmoqda.

Ammo EastFruit ma’lumotlariga ko‘ra, agar Pokiston yoki Erondan kartoshka olib kirishga taqiq qo‘yilsa, ularning o‘rnini boshqa yirik yetkazib beruvchi mamlakatlar — Rossiya va Qozog‘iston bilan almashtirish qiyin bo‘ladi. Chunki, Rossiya va Qozog‘istonda ushbu mahsulot narxi tez o‘sib bormoqda.