Oliy Majlis Senati Budjet va iqtisodiy islohotlar masalalari qo‘mitasining majlisida “Raqobat to‘g‘risida”gi qonunning Uzbekistan Airways va Uzbekistan Airports, “O‘zbekiston temir yo‘llari” hamda “O‘zmetkombinat” aksiyadorlik jamiyatlari tomonidan ijro etilishi holati muhokama qilindi. Bu haqda Senat matbuot xizmati xabar berdi.
Foto: “Daryo”
“O‘zbekiston temir yo‘llari”
Temiryo‘l sohasida raqobatbardoshlikni oshirish va raqobat muhitini rivojlantirish holatiga salbiy ta’sir etuvchi bir qator omillar mavjud.
“Ichki bozorda raqobatning mavjud emasligi sababli ‘O‘zbekiston temir yo‘llari’ AJ xizmatlar sifatini oshirish va moslashuvchan tarif siyosatini qo‘llashdan manfaatdor emas”, — deb qayd etilgan majlisda.
“O‘zbekiston temir yo‘llari” AJda ixtisosli bo‘lmagan aktivlarning mavjudligi temiryo‘l sanoatini rivojlantirish bo‘yicha loyihalarni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan katta hajmdagi moliyaviy mablag‘larni jalb etish imkoniyatini cheklamoqda.
Shu bilan birga, kompaniya tomonidan bugungi kunda mijozlar uchun nihoyatda ko‘p qulaylik yaratadigan raqamli mahsulotlarni qo‘llash tizimi sust tashkil etilgan.
Yana bir jihat, “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ inventar parkining eskirish darajasi yuqori bo‘lib, vagonlar yetishmaydi. Mavjud barcha vagonlarning 80 foizdan ko‘prog‘ining yosh tarkibi 30 yildan ortiqni tashkil etadi.
Bundan tashqari, “O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ tizimida raqobatni cheklashning turli shakllari qo‘llanib kelinmoqda. Xususan, jamiyat faqat 4 ta ekspeditorlik tashkilotlari bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri shartnomalar tuzgan. Boshqa ekspeditorlarning faqat ushbu tashkilotlar orqali faoliyat olib borishlari tashkil etilib, bu esa ishtirokchilarga tovar, moliya va xizmatlar bozorlarida tengsizlikni keltirib chiqarmoqda.
“Aholiga xizmat ko‘rsatish tizimida vokzallarga kirish tartibi haddan tashqari tartibga solinib, byurokratik tamoyillarning kuchaytirib yuborilganligi natijasida vokzallarning o‘zini o‘zi ta’minlashi uchun imkoniyatlardan yuqori darajada foydalanish mumkin bo‘lgan xalqaro tajribalar amalda qo‘llanilmasdan kelinmoqda”, — deb qo‘shimcha qilingan majlisda yig‘ilganlar.
Uzbekistan Airways
Uzbekistan Airports aksiyadorlik jamiyati tizimidagi xalqaro aeroportlar mazkur yo‘nalishdagi xizmatlarni ko‘rsatish bo‘yicha tabiiy monopoliya subyekti sifatida davlat reyestriga kiritilgan.
Qolaversa, “O‘zbekiston havo yo‘llari” MAK tarkibiga kiradigan 14 ta davlat unitar korxonasi mas’uliyati cheklangan jamiyatlarga aylantirilib, Uzbekistan Airports aksiyadorlik jamiyati tashkil etilgan.
Havo transporti sohasining ichki va tashqi bozorda raqobatbardoshlik holatiga salbiy ta’sir etuvchi bir qator omillar mavjud.
“Jumladan, Uzbekistan Airways AJ mintaqaviy va xalqaro darajadagi parvozlarni amalga oshiruvchi yagona milliy kompaniya ekanligidan raqobat muhiti bo‘lmagan sharoitda kompaniyaning faoliyat samaradorligini oshirishga qiziqishi mavjud emas”, — deb ta’kidlangan majlisda.
2010-yildan buyon kompaniyaning parvozlar soni bor-yo‘g‘i 15 foizga oshgan. Havo texnikasining kam miqdordaligi yangi yo‘nalishlarni o‘zlashtirish, parvozlar sonini ko‘paytirish hamda kompaniya samaradorligini oshirish imkoniyatini cheklaydi.
Shu bilan birga, parvozlar sinflarini tanlashning murakkab tizimi xarid qilinayotgan xizmatlarning muhim shartlari haqida iste’molchilarning axborotga ega bo‘lishiga salbiy ta’sir etmoqda.
Qolaversa, Uzbekistan Airways AJ tizimida yuk tashishni rivojlantirish qo‘shimcha daromad manbayi sifatida ko‘rib chiqilmagan. Ko‘rsatilgan xizmatlar umumiy hajmida yuk tashish 0,03 foiz ulushni tashkil etadi, bu esa jahon miqyosidagi 35 foizdan ancha past bo‘lib, yuk tashish salohiyatidan yetarlicha foydalanilmayotganini ko‘rsatadi.
Aeroportlarning zamonaviy ixtisoslashgan uskunalar bilan yetarli darajada jihozlanmaganligi samolyotlarni yuqori sifatli qabul qilish va texnik xizmat ko‘rsatish darajasi pastligiga olib kelmoqda. Natijada aeroportlarning hamkor sifatida jozibadorligi pasaymoqda.
Mavzuga doir: “O‘zbekiston temiryo‘llari” va Uzbekistan Airways rahbarlariga xizmatlar sifatini oshirish bo‘yicha topshiriq berildi
“O‘zmetkombinat”
Kompaniya respublika hududida qora metall parchalari va chiqindilarni tayyorlash (xarid qilish) bo‘yicha yagona vakolatli organ hisoblanadi hamda respublika hududida yig‘ilgan metallolom faqat kombinatga topshirilishi lozim.
Bugungi kunda qora metallardan metall mahsulotlarini ishlab chiqarish bozorida import qilingan metall parchalari va boshqa metall mahsulotlaridan foydalanib faoliyat yuritayotgan 1 200 dan ortiq xo‘jalik yurituvchi subyektlar mavjud. Shunga qaramay, har yili metalldan tayyorlangan mahsulot ishlab chiqarish va sotish uchun tuziladigan xomashyo bazasining moddiy balans jadvali boshqa metall quyuvchi korxonalarning ehtiyojlarini hisobga olmagan holda tuziladi.
Metall parchalarini qabul qilish faqatgina “O‘zmetkombinat” AJ tizimidagi “Ikkilamchiqorametallar” bo‘linmalari tomonidan amalga oshiriladi. Qora metall parchalari va chiqindilarining xarid qiymati past narxda ekanligi sababli tadbirkorlar va aholi ularni “O‘zmetkombinat” AJ taklif etayotgan narxlarda topshirishdan manfaatdor emas.
Qolaversa, Inqirozga qarshi kurashish respublika komissiyasining 2020-yil 13-maydagi bayonnomasi bilan joriy yilning 1-iyunidan yil oxirigacha “O‘zmetkombinat” AJda ishlab chiqariladigan tovarlarning analogini respublikaga import qilishning taqiqlanishi ham raqobat muhitiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Buning oqibatida qurilishda ishlatiladigan metall mahsulotlarini ishlab chiqarish sohasida 8 yil davomida faoliyat yuritib kelgan MODERN METALL MChJ korxonalar guruhi ishlab chiqarishni to‘xtatishi va 700 ga yaqin ish o‘rinlari yo‘qotilishi mumkin.
“O‘zmetkombinat” AJda mavjud individual imtiyoz va preferensiyalar bozorning boshqa ishtirokchilari uchun teng bo‘lmagan sharoit yaratmoqda.
Shuningdek, “O‘zmetkombinat” AJda katta miqdordagi sohaga taalluqli bo‘lmagan aktivlarning mavjudligi moliyaviy mablag‘lar va vaqt resurslarining noto‘g‘ri yo‘naltirilishiga olib kelmoqda.
Avvalroq “O‘zmetkombinat” metall parchalarini tayyorlash bo‘yicha monopoliyasi bekor qilinishiga qarshi chiqqani haqida xabar berilgan edi.
