O‘zbekiston Fanlar akademiyasi Qoraqalpog‘iston bo‘limi gumanitar fanlar ilmiy-tadqiqot instituti xodimi Jalg‘asboy Xoshniyazov qariyb 72 yoshida filologiya fanlari doktori (DSc) darajasini oldi. Bu haqida ushbu institut direktori Aytmurat Alniyazovga tayanib, O‘zA xabar berdi.
— Institutimiz xodimi “Qoraqalpoq qahramonlik dostonlarining paydo bo‘lish manbalari” mavzusida doktorlik dissertatsiyasini himoya qildi va Oliy attestatsiya komissiyasi tomonidan tasdiqlandi. Bu yangilik biz uchun yangi yil sovg‘asi bo‘ldi, deyish mumkin. Chunki qoraqalpoq folklori bo‘yicha ko‘pdan buyon institutimizda doktor yetishib chiqmagan edi, – deydi mazkur institut direktori Aytmurat Alniyazov. – Umuman olganda, o‘tib borayotgan yil institutimiz jamoasi uchun, shuningdek, qoraqalpoq ilm-fani uchun ham muvaffaqiyatli bo‘ldi, desam mubolag‘a bo‘lmaydi. Sababi shu yilda ikkita fan doktori (DSc) yetishib chiqmoqda. Kelgusi yilda bu boradagi ishlarimizni qat’iy davom ettiramiz va 2019-yilda 3 ta falsafa doktori (PhD) va 3 ta fan doktori (DSc)ni chiqarishni rejalashtirganmiz.
Qoraqalpoq xalq og‘zaki ijodi juda boy. Institut tomonidan 100 jildlik “Qoraqalpoq folklori” chop qilingan. Bu o‘tgan asrda xalq orasidan yig‘ib olingan materiallarning atigi 20 foizini tashkil qiladi. Institutning fondida yana ko‘plab qo‘lyozmalar saqlanmoqda. Ayni paytda ularga ilmiy-nazariy jihatdan tadqiq qilish masalalari qo‘lga olingan.
Folkloshunos olim J.Xoshniyazov ham aynan shu qo‘lyozmalar fondidan va “Qoraqalpoq folklori” ko‘pjildligidan olingan qoraqalpoq qahramonlik dostonlariga oid materiallar va matnlar, Rossiya davlat kutubxonasidan va Rossiya FA antropologiya va etnografiya institutining ilmiy kutubxonasidan olingan ilmiy va amaliy ahamiyatga molik materiallarni tadqiqot obyekti sifatidan tanlagan.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi shundan iborat-ki, qoraqalpoq folklorshunosligida birinchi marta qahramonlik dostonlarining paydo bo‘lishiga asos bo‘lgan ilk syujetlar patriarxal-urug‘chilik tuzumi va uning miloddan avvalgi birinchi ming yillik o‘rtalarida inqirozga yuz tutishi davrida mifologik eposning tadrijiy rivoji natijasida shakllanganligi isbotlangan. Qahramonlik dostonlari o‘zining yaratilish davriga ko‘ra ko‘p qatlamli bo‘lib, uning arxaik eposga mansub qismi sak, massaget, xun va qadimgi turkiylar epik ijodiyotiga taalluqli mifologik tasavvurlar va syujetlardan iborat ekanini aniqlangan.
Qoraqalpoq folkloridagi Aruxon, Oqcho‘lpon, Guloyim obrazlari bilan bog‘liq qahramonlik dostonlarida sak-massagetlar ijodiyotiga xos vatanparvarlik g‘oyasi, chorvachilikdan iborat turmush tarzi, qizlarning kuyov tanlash maqsadida yigitlar bilan kuch sinashishi, matriarxat davriga xos davlat boshqaruvi tizimi badiiy aks ettirilganligi dalillangan.
Olim 1978-yilda Toshkent shahrida A.S.Pushkin nomidagi til va adabiyot institutining ixtisoslashtirilgan kengashida “Alpomish” dostonining qoraqalpoq versiyasi” mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini himoya qilgan edi.
Ilm-fandagi xizmatlari uchun 2012-yilda O‘zbekiston Respublikasining farmonib bilan “Shuhrat” medaliga sazovor bo‘lgan.
Izoh (0)