17-noyabr kuni O‘zbekiston Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining navbatdagi majlisi bo‘lib o‘tdi. Unda deputatlar O‘zbekistonning 2019-yilgi Davlat budjeti, davlat maqsadli jamg‘armalarining budjetlari hamda soliq va budjet siyosatining asosiy yo‘nalishlarini ko‘rib chiqdi. Majlisda O‘zbekiston bosh vaziri o‘rinbosari — moliya vaziri Jamshid Qo‘chqorov ma’ruza qildi, deya xabar bermoqda palata matbuot xizmati.
Dastavval parlament quyi palatasining barcha qo‘mitalari, siyosiy partiyalar fraksiyalari va O‘zbekiston Ekologik harakati deputatlar guruhi majlislarida ushbu masalaning dastlabki muhokamalari o‘tkazilgan edi. Majlisda qayd etilganidek, Vazirlar Mahkamasi tomonidan taqdim qilingan 2019-yilgi Budjetnoma Prezident tomonidan tasdiqlangan 2017—2021-yillarda O‘zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan ustuvor vazifalardan kelib chiqqan holda, shuningdek, Budjet kodeksining 96-moddasi qoidalariga muvofiq ishlab chiqilib, parlamentga kiritilgan.
Mamlakatning bosh moliyaviy hujjatini taqdim etish amaliyotida birinchi marta 2019—2021-yillarda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari prognozi berildi. Unda fiskal ko‘rsatkichlarga ta’sir ko‘rsatuvchi asosiy tashqi va ichki omillar, 2019—2021-yillarga oid soliq-budjet siyosatining strategiyasi, 2019-yilga mo‘ljallangan va 2020—2021-yillarga prognoz qilingan fiskal xavflar, 2019—2021-yillarga mo‘ljallangan Davlat budjeti va davlat maqsadli jamg‘armalarining budjetlari parametrlari kabi masalalar o‘z aksini topgan. Iqtisodiyotni modernizatsiya va diversifikatsiya qilishni ta’minlashga, iqtisodiyot sektorlarining makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning yuqori sur’atlarda o‘sishiga erishishga, aholi farovonligini yuksaltirishga qaratilgan investitsiyaviy jozibadorlik hamda ishchanlik muhitini oshirishga doir chora-tadbirlarni izchil amalga oshirish nazarda tutilgan.
Majlisda qayd etilganidek, 2019-yilda yalpi ichki mahsulotning o‘sishi keyingi yillarda uning ijobiy dinamikasini saqlab qolgan holda 5,4 foiz (2020-yilda 6,0 foiz, 2021-yilda 7,0 foiz) miqdorda bo‘lishi nazarda tutilmoqda. Xususan, sanoat ishlab chiqarishi hajmi 4,9 foiz, qurilishda 8,4 foiz, qishloq xo‘jaligida 3,3 foiz va xizmatlar sohasida 6,2 foiz ko‘payadi, asosiy kapitalga investitsiyalar 17,0 foiz, tovarlar va xizmatlar eksporti 15,5 foiz hamda import 6,3 foiz o‘sadi.
2019-yilgi soliq siyosatining asosiy yo‘nalishlari Prezidentning 2018-yil 29-iyunda qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasining soliq siyosatini takomillashtirish konsepsiyasi to‘g‘risida”gi farmoniga muvofiq ishlab chiqilgan. Unga ko‘ra, barcha fuqarolar uchun jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ining yagona stavkasini 12 foiz miqdorida joriy etish, shundan 0,1 foizini shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya hisob-varaqlariga yo‘naltirish, yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i stavkasini 14 foizdan 12 foizgacha, tijorat banklari uchun 22 foizdan 20 foizgacha pasaytirish, fuqarolarning mehnat haqi tarzidagi daromadlaridan budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasiga ushlab qolinadigan sug‘urta badallarini bekor qilish nazarda tutilmoqda. Umuman olganda, taklif etilayotgan chora-tadbirlar amalga oshirilishi hisobiga soliqlar va majburiy to‘lovlarning turi 19 tadan 15 tagacha kamayadi.
2019-yilga mo‘ljallangan Budjet siyosati puxta o‘ylangan fiskal siyosatni amalga oshirishga, iqtisodiy ko‘rsatkichlarning mutanosib o‘sishiga va mamlakat moliyaviy tizimining barqarorligini ta’minlashga qaratilgan.
Budjet mablag‘larini rejalashtirish samaradorligini, ulardan foydalanish natijadorligini oshirishga hamda budjetlararo munosabatlarni takomillashtirishga yo‘naltirilgan bir qator chora-tadbirlarni amalga oshirish nazarda tutilmoqda. Xususan, Davlat budjetini rejalashtirish va ijro etish jarayonini, budjetlararo munosabatlarni takomillashtirish, tegishli viloyatlar, tumanlar va shaharlarning soliq to‘lash imkoniyatlarini kengaytirishdan mahalliy davlat hokimiyati organlarining manfaatdorligini oshirish, budjetning barqarorligini ta’minlash uchun budjetga qat’iy rioya etilishiga erishish, budjet tizimida budjetlarning moliyaviy oqimlarini uyg‘unlashtirish kabilar shular jumlasidandir. Budjetni rejalashtirishning barqarorligini oshirish maqsadida prognoz yili uchun Davlat budjetini va keyingi ikki yilga mo‘ljallangan budjet yo‘nalishlarini tasdiqlash yo‘li bilan o‘rta muddatga mo‘ljallangan budjetni rejalashtirish mexanizmini joriy etish taklif qilinmoqda.
2019-yilda Davlat budjeti daromadlarining tushumi 102,6 trillion so‘m yoki yalpi ichki mahsulotga nisbatan 24,2 foiz darajasida bo‘lishi prognoz qilinmoqda. Davlat budjetiga tushumlarning joriy yil ko‘rsatkichiga nisbatan 37,8 foiz o‘sishi rejalashtirilmoqda. Davlat budjeti daromad qismining tushumi bevosita soliqlar bo‘yicha daromadlar hisobiga 20,7 trillion so‘m, bilvosita soliqlar bo‘yicha 55,5 trillion so‘m miqdorida, resurs soliqlar va mol-mulkka solinadigan soliqlar bo‘yicha 14,6 trillion so‘m, yer osti boyliklaridan foydalanganlik uchun soliqlar bo‘yicha 10,7 trillion so‘m, suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliqlar bo‘yicha 0,3 trillion so‘m miqdorida bo‘lishi kutilmoqda.
2019-yilda Davlat budjetining xarajatlari 107,1 trillion so‘mni tashkil etadi. Bu o‘tgan yildagiga nisbatan 1,4 baravar ko‘p bo‘lib, bunda Davlat budjetining xarajatlari asosan ijtimoiy sohalarga yo‘naltiriladi. Jumladan, ijtimoiy soha xarajatlari 57,8 trillion so‘mni yoki umumiy xarajatlarga nisbatan 54,0 foizni tashkil etadi. Bunda ushbu xarajatlarning o‘sishi avvalgi yilga nisbatan 34,4 foiz ko‘payadi.
Maktabgacha ta’lim muassasalarini moliyalashtirishga 4,0 trillion so‘m, umumiy ta’limga 17,1 trillion so‘m yo‘naltiriladi, kadrlar tayyorlashga ajratiladigan mablag‘lar 3,8 trillion so‘mni tashkil etadi. Sog‘liqni saqlashni moliyalashtirishga esa, 12,1 trillion so‘m yo‘naltiriladi yoki avvalgi yilga nisbatan 30,5 foiz o‘sish bilan umumiy xarajatlarga nisbatan 11,3 foizni tashkil etadi.
Madaniyatni moliyalashtirish uchun 1,0 trillion so‘m, ilm-fanga 0,8 trillion so‘m yo‘naltiriladi. Ijtimoiy nafaqalar, kam ta’minlangan oilalarga moddiy yordam to‘lash va kompensatsiya to‘lovlari uchun xarajatlar o‘tgan yildagiga nisbatan 61,8 foiz oshgan holda 5,2 trillion so‘mni tashkil etadi. “Obod qishloq” va “Obod mahalla” davlat dasturlarini amalga oshirish uchun barcha moliyalashtirish manbalari hisobidan 6,3 trillion so‘m yo‘naltiriladi, bu esa, 478 ta aholi punktida turmush sharoitlari yaxshilanishini ta’minlaydi.
Davlat dasturlarini amalga oshirish doirasida 2019-yilda 372 ta ob’ektda ichimlik suv ta’minoti va kanalizatsiya tizimini rekonstruksiya qilish hamda modernizatsiyalash, 1 916,1 km uzunlikdagi suv o‘tkazish tarmog‘ini qurish va rekonstruksiya qilish nazarda tutilmoqda. Ko‘rilgan chora-tadbirlar natijasida markazlashgan suv ta’minotini qamrab olish 2019-yilda 77,0 foizga yetadi. Umuman olganda, 2019-yilgi Budjetnomada nazarda tutilgan daromadlarning izchil o‘sishi, soliq siyosatida joriy etilayotgan tub o‘zgarishlar aholining turmush sharoitlarini yaxshilashga qaratilgani bilan ahamiyatli ekani ta’kidlandi.
Majlisda Budjetnoma hamda uning asosiy yo‘nalishlari deputatlar tomonidan har tomonlama muhokama etildi. Budjet mablag‘laridan samarali foydalanishda ta’sirchan jamoatchilik va parlament nazoratini amalga oshirish dolzarb ahamiyat kasb etadi. Mahalliy budjetlarning daromad manbai mustahkamlanishini va ularning mustaqilligi izchil oshirib borilishini hisobga olgan holda, mahalliy vakillik organlari vakolat va imkoniyatlaridan oqilona foydalanilishini, budjetga tushumlar to‘liq bo‘lishini ta’minlash ishiga faol qo‘shilishlari talab etiladi. Bu borada parlament xalq deputatlari mahalliy Kengashlari deputatlari korpusiga har tomonlama yordam ko‘rsatishi ta’kidlab o‘tildi.
Shu bilan birga, majlisda Hukumatga siyosiy partiyalar fraksiyalari, O‘zbekiston Ekologik harakati deputatlar guruhining taklif va fikr-mulohazalari, shuningdek,aholining Qonunchilik palatasi deputatlari bilan joylarda o‘tkazilgan uchrashuvlar chog‘ida bildirilgan fikrlari hamda takliflarini inobatga olish taklif etildi. Parlament vakillarining bosh moliyaviy hujjat loyihasi yuzasidan bergan savollariga bosh vaziri o‘rinbosari — moliya vaziri Jamshid Qo‘chqorov atroflicha javob qaytardi. Yig‘ilishda bosh vazir Abdulla Aripov so‘zga chiqdi.
Barcha siyosiy partiyalar fraksiyalari va Ekologik harakat deputatlar guruhining so‘zga chiqqan vakillari Hukumat tomonidan taqdim etilgan O‘zbekistonning 2019-yilgi Davlat budjeti, davlat maqsadli jamg‘armalari budjetlari hamda soliq va budjet siyosatining asosiy yo‘nalishlarini qo‘llab-quvvatlashni taklif etdilar. Loyiha Qonunchilik palatasi tomonidan tasdiqlandi.
Izoh (0)