“O‘zbekfilm” kinostudiyasining texnik yordami bilan bundan 16 yil avval suratga olingan Qoraqalpog‘iston xalq yozuvchisi, kinossenarist Muratbay Nizanov muallifligidagi “Tanka” komediyasi qoraqalpoq kinosan’atida alohida o‘rin egalladi. Bu haqda O‘zA xabar berdi.
Badiiy film o‘zbek tiliga dublyaj qilinganidan so‘ng faqat qoraqalpoq xalqi emas, balki butun O‘zbekiston kinoixlosmandlarini takror-takror tomosha qilishga chorlaydigan bayramona ekran asariga aylandi. “Tanka” M.Nizanov qalamiga mansub yagona film emas. “Kurort”, “O‘g‘ri”, “Qo‘shnilar” kabi filmlari ham tomoshabinlarning sevib tomosha qiladigan filmlar qatoridan joy oldi.
Lekin M.Nizanovning ushbu mashhur filmlaridan, xususan, “Tanka” asaridan so‘ng qoraqalpoq kinoindustriyasida tomoshabinlar ko‘ngilidan joy oladigan yaxshi asarlar ko‘rinmay qolganligi haqiqat. Qoraqalpoq badiiy kinosan’ati nima uchun inqirozga yuz tutdi?
Muratbay Nizanov:
—“Qaraqalpaqfilm” kinostudiyasi 1970-yili tashkil qilingan bo‘lib, qariyb o‘ttiz yil hujjatli filmlar studiyasi shaklida faoliyat ko‘rsatib kelgan. Ikki minginchi yillarga kelib u badiiy va multiplikatsion filmlar, bolalar hayotiga muljallangan yumoristik jurnallar yaratadigan ko‘p qirrali studiyaga aylandi.
Ayniqsa, 2002-yili “O‘zbekfilm” kinostudiyasi bilan hamkorlikda “Tanka” filmi yaratilgandan so‘ng studiya mashhurlikka qarab ilk qadam quydi. Mana, o‘n olti yildirki, film hamon teleekranlarda namoyish qilib kelinmoqda. Shu o‘rinda savol tug‘iladi: nima uchun qoraqalpoq kinochilari bitta yaxshi film yaratti-yu, keyin jimib qoldi? “Tanka” tanho film bo‘lib qoladimi?
Yo‘q, albatta! “Tanka”ning izbosarlari bor edi. Faqat u filmlar o‘zbek tiliga dublyaj qilinmadi va telekanallardan namoyish etilmadi.
Agar shu kunlarda (biroz kechikib bo‘lsa-da) “Kurort” filmi o‘zbekchaga dublyaj qilinib, teledasturlarda ko‘rsatilganida edi, “E, ’Tanka’ning izidan yana bir ajoyib film paydo bo‘libdi-ku” degan duv-duv gap paydo bo‘lardi.
Men 2003—2013-yillarda qoraqalpoq kinosiga rahbarlik qildim. O‘sha o‘n yil ichida 8 ta badiiy film, 10 ta bolalar uchun yumoristik jurnal, to‘rtta animatsion filmlar yaratildi. Hujjatli filmlarning sanog‘ini bilmayman.
Negadir keyinga paytda studiya sust ishlayapti. 2013-yildan buyon qoraqalpoq tilida bironta film yaratilmadi. “O‘zbekkino” milliy agentligi tomonidan studiyaga nisbatan ishonch ham yo‘qolib boryapti. Qanaqadir badiiy film bermoqchi bo‘lsa, Toshkentdan rejissyor tayinlab qo‘yayapti! To‘g‘ri, o‘zbek kinosi ko‘p yillik tarixga ega. Tajribali, talantli rejisserlar ham ko‘pdir. Ammo, hech kim qoraqalpoq xalqining mentaliteti, an’analari, yashash tarzini o‘zimizdek yetuk bilmaydi-da!
XVII-XVIII asrlarda yashab o‘tgan qoraqalpoq xalqining buyuk ajdodlari Maman biy, Aydos biy, ulug‘ mutafakkir shoirlar Ajiniyaz, Berdaq haqida zo‘r filmlar yaratsa bo‘ladi. Ayniqsa, qoraqalpoq xalq eposi “ Qirq qiz” to‘g‘risida bitta film yaratilsa, uning bosh qahramoni, sarkarda Gulayim obrazi jahonga mashhur “Kleopatra”dan kam bo‘lmasdi.
Izoh (0)