Bir hadis sharhi — Islom ummatiga Ramazonda berilgan beshta xos xislat

“Islom.uz” portali Islom ummatiga Ramazonda berilgan beshta xos xislat haqidagi hadis sharhini keltirib o‘tdi.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sallollohu alayhi vasallam: “Mening ummatimga Ramazonda avvalgi  ummatlarga berilmagan beshta xos narsa berildi. Ro‘zadorning og‘zidan chiqadigan hid Allohga yoqadi va nazdida mushkdan yaxshi. Suvdagi baliqlar iftor vaqtigacha istig‘for aytishadi. Alloh har kuni jannatni bezaydi va “Yaqinda taqvodor bandalarim dunyo qiyinchiliklarini tashlab, seni oldingga kelishadi”, deydi. Ramazonda hamma o‘zboshimcha shaytonlar kishanlanadi, Ramazondan tashqaridek o‘zlarining yomon ishlarini qila olmaydilar. Va so‘nggi kuni, ro‘za tutganlarning gunohlari mag‘firat qilinadi”, dedilar. Sahobalar: “Bu Qadr kechasimi?” deyishdi. Rasululloh sallolohu alayhi vasallam: “Yo‘q, ishchi bilan ish tugagach hisob-kitob qilinadi”, dedilar.

Sharh: Nabiy sallollohu alayhi vasallam bu hadisda avvalgi ro‘za tutgan ummatlarning emas, balki o‘zlarining ummatlari  uchun Allohning rahmati bo‘lgan beshta xos narsa haqida gapirib berdilar. Agar biz bu ne’matlarning qadriga yetganimizda edi, bu Allohning xos marhamatidan ko‘p ko‘p ajrlanib qolishga harakat qilgan bo‘lar edik.

Birinchisi: ro‘zadorning ochlik sabab og‘zidan chiqadigan hid Allohga mushkdan sevimliroqdir.

Ulamolarimizning bu haqda sakkiz xil fikrlari mavjud bo‘lib, ular ichida uchta fikr kuchliroqdir.

Birinchisi, Alloh oxiratda bu hid evaziga mushkdan ham yoqimliroq, xushbo‘yroq hid ato etadi.

Bu aniq ixtilofi yo‘q fikr.

Ikkinchi fikr, qiyomat kuni bandalar qabrlaridan chiqarilganda ularnig og‘izlaridan mushku anbar hidi kelib turadi, va bu ularnig ro‘zadorlar ekanligiga dalil bo‘ladi.

Uchinchi fikr, Alloh Taolo bu hidni bu dunyoda ham mushkdan ko‘ra ko‘proq yaxshi ko‘radi. Bunisi sevgi mavzusiga taalluqli. Agar kimdir kimgadir nisbatan bog‘liqlik sezsa va sevsa, uning badbo‘y hidi ham mingta mushkdan yaxshi va suyukliroq bo‘ladi.

Iymon keltirgan, ro‘za tutgan bandaning asl maqsadi – Allohga qurbat hosil qilish, U Zotning suyukli bandasiga aylanish.  Ro‘za Alloh eng yaxshi ko‘rgan amallardandir. Har bir ezgu amal uchun ajrlar farishtalar orqali beriladi, lekin ro‘za uchun mukofotni Allohning o‘zi beradi, chunki bu ibodat faqat Alloh uchundir. Ba’zilar mukofot Allohning O‘zidir deyishadi. Ya’ni Alloh bilan uchrashishdan ham buyukroq nima bo‘lishi mumkin?!

Boshqa hadisda ro‘za ibodatning hamma turlariga eshik ekani aytilgan.

U qalblarni nurafshon qiladi, shundan insonda boshqa ibodat turlariga rag‘bati kuchayadi, faqat ro‘za haqiqiy ma’nodagi ro‘za bo‘lsagina shunday. Faqat och yurishni o‘zi kifoya qilmaydi, ro‘zada hamma odob-axloq me’yorlariga amal qilish kerak.

Shu yerda e’tiborga loyiq bir savol bor, hid mavzusiga tegishli hadisga binoan ba’zi bir imomlar peshindan keyin ro‘zadorga misvok ishlatishni man qilishadi. Xanafiy ulamolari esa, misvokni xohlagan vaqtda ishlatish mumkin, sababi u tishlardagi hidni ketkazadi, hadisda aytilgan hid insonning bo‘sh oshqozonidan chiqadi, tishidan emas, deyishadi. Xanafiylarnig bu dalillari hadis va fiqh kitoblarida keltirilgan.

Ikkinchisi: bu baliqlarnig istig‘for aytishi. Bu bilan insonga ko‘p narsalar duo qilishini bilib olsa bo‘ladi. Bu mavzu ko‘p hadislarda keltirilgan. Ba’zi hadislarda farishtalar ro‘za tutgan odam uchun istig‘for aytishi keltirilgan. Ulamolar aytadilarki: “Baliqlarga oid gaplar Allohning – “Albatta iymon keltirgan va yaxshi amallarni qilganlarga  Rohman muhabbat paydo qilur” (Maryam surasi, 96-oyat) so‘zlari bilan bevosita bog‘liq”.

Yana hadisda aytiladi, “Agar Alloh taolo biror bandasini yaxshi ko‘rib qolsa, Jabroil alayhissalomga: “Men bu bandamni yaxshi ko‘raman sen ham yaxshi ko‘rgin!” deydi. Jabroil alayhissalom uni yaxshi ko‘radi va osmon ahliga nido qilib, falonchi odamni Alloh yaxshi ko‘rdi endi sizlar ham yaxshi ko‘ringlar” deydi. Barcha osmon ahli uni yaxshi ko‘radi. Shundan so‘ng yerga uni yaxshi ko‘rish amri bo‘ladi”.

Bunday insonni atrofidagilar yaxshi ko‘rishi ajablanarli holat emas. Bu yaxshi ko‘rishlik shu darajada keng yoyiladiki hatto dengiz mahluqlari ham uni yaxshi ko‘rib haqqiga duo qilishadi. Ya’ni yaxshi ko‘rishlik quruqlikdan tortib dengizgacha qamrab olishi bu ro‘zadorga bo‘lgan sevgining yuqori cho‘qqisidir.  Xuddi shu yo‘l bilan o‘rmon ahlining ham duosi borligi ma’lum bo‘ldi.

Uchinchisi: bu jannatning bezatilishi. Bu haqda ham ko‘p hadislarda aytilgan. Jannatning Ramazon uchun bezatilishi yil boshida boshlanadi.  Odatdagidek, mehmonning kelishiga qanday tayyorgarlik ko‘rilsa, shunga yarasha ertaroq harakat qilinadi. Xuddi shunday nikoh tadoriga ham bir necha oy avval boshlanadi.

To‘rtinchi: o‘zboshimcha shaytonlarning kishanlanishi va bu sababli gunohlar soni kamayayishi. Muborak Ramazon oyida, Allohning rahmati tufayli ibodat sonini oshishi kutilgan edi, shaytonlar sillasi quriguncha odamlarni yo‘ldan urishi, va gunohlari har qanday chegaradan chiqib ketishi kerak edi. Lekin shunga qaramasdan, ko‘rib tasdiqlanishiga ko‘ra ma’siyat qilish kamaygan. Qancha mast qiluvchi ichimlik ichuvchilar bor, aynan Ramazon oyida ichishni to‘xtatadilar. Xuddi shunday boshqa gunohlar ham kamayadi. Shuningdek savob ish qiluvchilar soni ko‘payadi. E’tibor bergan bo‘lsangiz, masjidlarda jamoatning soni keskin ortgan bo‘ladi.

Lekin baribir gunohlar qilinaveradi.  Gunohlar qilinishi biz o‘rganayotgan hadisga zid kelmaydi. Chunki gunohlar shayton sababli qilinsa-da, yil davomida ularga bog‘langanlik va ularning zaharli harakatlari tufayli nafs ularga shu darajada ko‘nikib ularning ta’siri ostiga tushib qolganligidan, bu qilingan gunoh, ularga gunoh sifatida emas oddiy odat sifatida qabul qilinish darajasiga yetganligidandir.

Shu sababli Ramazon oyidan boshqa oylarda gunoh qiluvchi odamlar, Ramazon oyida ham gunoh qilaverishadi. Toki nafsga itoat etilar ekan shunday bo‘laveradi.

Yana bitta sabab bor, Rasululloh sallollolhu alayhi vasallam: “Inson gunoh qilganda uning qalbida bitta qora dog‘ paydo bo‘ladi. Agar tavba qilsa u ketadi, tavba qilmasa qoladi. Agar u yana boshqa gunohni sodir etsa, yana yangi qora dog‘ paydo bo‘ladi. Va shu yo‘sinda butun qalbi qorayib ketgunicha davom etadi. Shundan so‘ng bu qalbga yaxshilik kirmaydi”, deb marhamat qilganlar.

Bu haqda Alloh taolo Qur’oni karimda shunday xabar beradi: “Yo‘q! Ularning qilgan kasblari qalblariga mog‘ob bo‘lib o‘rnashib qolgan xolos.” (Mutaffifin surasi, 14-oyat).

Bu holatda qalbning o‘zi ma’siyatga moyil bo‘lib qoladi. Shu sababli ko‘pchilik bir gunohni uyalmasdan qilaveradi, lekin ular oldida shu kabi boshqa gunoh ishlar chiqsa, qalbi unga qarshi chiqadi. Masalan, agar mast qiluvchi ichimlik ichuvchi odamga cho‘chqa go‘shti taklif qilinsa, unga nisbatan nafrati oshib ketadi, aslida ikkalasining gunohi birdek og‘ir.

Shundan bilamizki, Ramazondan tashqarida gunoh sodir etilganda, qalblar uni rangi bilan qoplanadi. Keyin u gunohlarni bajarish uchun ularga Ramazon oyida shaytonlarning keragi bo‘lmay qoladi.

Har bir odam o‘zidan kelib chiqib shuni kuzatishi mumkin, muborak Ramazon oyida ezgu amallarni qilish uchun yoki gunohlardan saqlanish uchun, boshqa oylardagidek juda katta kuch talab qilinmaydi. Ozgina qat’iylik va diqqat bo‘lsa kifoya.

Beshinchisi: bu hamma ro‘za tutganlarning Ramazonning so‘nggi kechasida kechirilishi.

Ramazon kechalarining eng xayrlisi Qadr kechasidir. Shuning uchun sahobalar unday fazl shu kecha uchun bo‘lsa kerak deb o‘ylashdi. Rasululloh sallollohu alayhi vasallam ularga Qadr kechasining qiymati alohida, bu fazl esa Ramazonning tugashi munosabati bilan ekanini uqtirib, “Yo‘q, ishchi bilan ish tugagach hisob-kitob qilinadi”, dedilar.