Ўзбекистонда тамаки маҳсулотларининг ноқонуний айланмаси билан боғлиқ қўлга олишлар тўлқини давом этмоқда. Ўтган ҳафтанинг ўзида Бош прокуратура ҳузуридаги Иқтисодий жиноятларга қарши курашиш департаменти ходимлари Ички ишлар вазирлиги ва божхона органлари билан ҳамкорликда Наманган ва Марғилон шаҳарларида иккита кенг кўламли махсус операция ўтказилди.
Наманган вилояти Тўрақўрғон туманида хорижда ишлаб чиқарилган 8 860 қути маркаланмаган сигареталар бўлган “Nexia” русумли автомашина тўхтатилди. Акциз маркасиз ташилаётган маҳсулотлар 109,2 миллион сўмдан ортиқ баҳоланган. Тергов версиясига кўра, товарлар кейинчалик сотиш мақсадида Тошкентга олиб кетилган. Иккинчи ҳолат Фарғона вилоятининг Марғилон шаҳрида бўлиб ўтди. У ерда муқаддам судланган фуқаро I.И. яшаш нотурар биносида 4 579 қутидан ортиқ контрабанда сигареталарини сақлаган. Яна маркировкасиз, назоратсиз, қонунни очиқ-ойдин бузган ҳолда.
Мазкур ҳолатлар юзасидан Жиноят кодексининг 186-1-моддаси (этил спирти, алкоголь ва тамаки маҳсулотларини қонунга хилоф равишда ишлаб чиқариш ёки муомалага киритиш) билан жиноят ишлари қўзғатилиб, тергов ҳаракатлари ўтказилмоқда.
Буларнинг барчаси айсбергнинг чўққиси, холос.
Контрабанда авж олмоқда: хавфли рақамлар
Тошкент давлат иқтисодиёт университети томонидан эълон қилинган сўнгги маълумотларга кўра, Ўзбекистонда тамаки маҳсулотларининг ноқонуний савдоси хавотирли даражада юқорилигича қолмоқда. 2025 йил август ҳолатига кўра, мамлакат бўйича контрабанданинг ўртача улуши 11,6 фоизни ташкил этмоқда. Аммо бир қатор ҳудудларда вазият жиддий: Фарғона водийсида ноқонуний тамаки бозорнинг 22 фоиздан ортиғини эгаллаган, айрим шаҳарларда эса кўрсаткичлар қўрқинчли:
- Марғилон — 37,4 фоиз,
- Қўқон — 33,1 фоиз,
- Наманган — 29,6 фоиз.
Бюджет учун оқибатлар жуда катта. 2025 йилнинг дастлабки 7 ойида мамлакат фақат тамаки маҳсулотларининг ноқонуний айланмаси туфайли 286 миллиард сўм зарар кўрди. Шундан 115 миллиарди Фарғона водийсига тўғри келади — статистикага кўра, бу минтақа контрабанданинг асосий марказига айланиб бормоқда.
Қадоқда камроқ — ўпкада кўпроқ: истеъмолчиларни алдаш
“Тамакисоз” уюшмаси тез-тез қўлга олишлар ва яширин бозорнинг ўсишига жавобан ноқонуний сигареталарни лаборатория тадқиқотларини ўтказди — бу ҳибсга олиш пайтида мунтазам равишда олиб қўйиладиган брендлар: Milano, Oris, ЭССЕ, Вертиcал, Б&П. Натижалар ҳайратланарли.
Масалан:
- Milano Лондон: қутида 1 мг смола ва 0,1 мг никотин кўрсатилган, аслида эса — 3,1 мг смола ва 0,2 мг никотин.
- Oris Fusion Минт: қутида 4 мг ва 0,3 мг, амалда — 6,6 ва 0,61.
- Вертикал Blue: қутида 5 ва 0,5 кўрсатилган, аммо таҳлил бўйича — 7,7 ва 0,62.
- Б&П Dark Blue: қутида 5 ва 0,4, аслида эса 10,4 ва 0,8.
Шундай қилиб, ноқонуний сигареталардаги зарарли моддаларнинг ҳақиқий таркиби кўрсатилган этилган қийматлардан 1,5-3 баравар ошади. Бу истеъмолчиларга нотўғри маълумот беришдир.
Қонуний ишлаб чиқарувчилар ўз маҳсулотларини синовдан ўтказишлари, аниқ таркибини кўрсатишлари, мувофиқлик сертификатларини олишлари, сақлаш меъёрларига риоя қилишлари шарт. Ноқонуний тамаки акциз маркалари билан маркаланмайди, солиқ тизимларини четлаб ўтиб тарқатилади ва кўпинча очиқчасига, бозорларда, киоскаларда, кўчадаги савдо нуқталари орқали, касса чеки ва солиқ назоратисиз сотилади — уларга кириш ҳатто вояга етмаганлар учун ҳам муаммосиздир. Нархининг пастлиги туфайли улар аҳолининг заиф қатламлари учун айниқса жозибадор бўлади.
Контрабанда — бу шунчаки яширин бозор эмас. Бу меъёрларни бузиш, истеъмолчиларни алдаш, фуқароларнинг соғлиғига таҳдид ва мамлакат учун миллиардлаб йўқотишлардир. Мунтазам рейдлар ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг саъй-ҳаракатларига қарамай, муаммонинг кўлами тизимли ёндашувни талаб қилади: назоратни кучайтириш, нафақат йирик бозорлар, балки кичик савдо нуқталарида ҳам қўшма текширувлар ва рейдлар ўтказиш. Бундан ташқари, контрабанда сигаретларни нафақат сотиш, балки ташиш ва сақлаш учун ҳам жиноий жавобгарликни жорий этиш ҳақида ўйлаш керак.
Жамият “қўрқинчли расмлар” ва акциз маркалари бўлмаган ноқонуний тамаки маҳсулотларининг чиройли қадоқлари ортида нима яширинганини билиши керак. Бу шунчаки келиб чиқиши шубҳали товар эмас. Бу — аллақачон жиддий қабул қилиш керак бўлган таҳдид.
Лаборатория тадқиқотларининг барча натижалари “Тамакисоз” уюшмаси сайтида мавжуд.
Изоҳ (0)