Таниқли актёр, режиссёр ва ссенарист Ҳилол Насимов бу йил 61 ёшни қаршилади. Айни дамда ижоддан ташқари, ёш кадрларга сабоқ бераётган Ҳилол Насимовнинг кино санъати ҳақидаги мулоҳазаларини жамлашга қарор қилдик.
Ҳилол Насимов: “Режиссёр бўлиб нима қиласан, дейишган”
“Алданган аёл”, “Меросхўр”, “Тубанлик” каби фильмлари билан томошабинларга яхши таниш бўлган режиссёр Ҳилол Насимовга устози бу соҳани эгалламасликни тавсия қилган. Онаси эса санъат ўғлини хор қилади, деб ҳисоблаган экан.
— Режиссёр бўлишимга биринчилардан бўлиб онам ишонмаганлар. “Бизнинг авлодимиздан катта лавозимдаги ва санъат одамлари чиқмаган. У ерда хор бўлиб кетасан”, деб қаршилик билдирган. Ундан кейин режиссёр Равил Ботиров аттестатимни кўриб, “Сен бола яхши ўқир экансан, олтин медал ҳам олибсан, режиссёр бўлиб нима қиласан? Бошқа касбнинг этагидан тутсанг-чи”, деб маслаҳат берганди, — дейди режиссёр.
“Мени танқид қилаётганларнинг кўпчилиги ислом дини назариясини билмайди”
— Бу дунёда ҳаммага бирдек ёқиш қийин. Битта фильмни юзта томошабин кўрса, уларнинг фикри бир-бирига ўхшамаслиги ҳам айни ҳақиқат. Мен фильмларим орқали ислом динига қарши чиқмайман, аксинча муқаддас динимизга ёт ғояларни қўшмоқчи бўлганларнинг асл юзини кўрсатишга интиламан. Шу билан бирга, давлат сиёсатини ҳам имкон қадар ёритишга ҳаракат қиламан. Ҳаётда рўмол ўрамаган бўлса-да, иймонли аёлларни жуда кўп кўрганман. Афсуски, баъзи бир рўмолга бурканган аёллар нима иш қилаётганини ҳам ўз кўзим билан кўрган вақтларим бўлган.
Энг қизиғи, мени танқид қилаётганларнинг кўпчилиги ислом дини назариясини билмайди. Бирорта савол берсангиз, лабини тишлаб қолади. Дунёда ислом динидек муқаддас ва эзгуликка хизмат қиладигани йўқ. Ҳатто динимиз ғайридин қўшниси ҳаром қилинган ҳайвонни боқаётган бўлса ҳам, унга озор бермасликка чақиради. Мен фильмларимда қоралаётган персонажлар эса одамларга зиён етказади.
Интернетда бир актёр “Ҳилол Насимов ўлса, жанозасига бормайман”, дебди. Майли, келмасин. (Режиссёр актёр Ҳабибулло Низомовнинг ўзи ҳақида айтган гапларини назарда тутяпти). Одамлар тўғри тушунишларини истайман, мен реал воқеалар асосида фильм суратга оламан. Фильм қаҳрамонларимнинг прототипи билан ҳаётда учрашганман, уларнинг ҳикояси асосида сценарий ёзганман.
“Фильмларимдаги қаҳрамонларнинг прототиплари ҳаётда бор”
— Масалан, “Тубанлик” фильмини олайлик. Фильмни суратга олишдан аввал бир неча марта Андижонда 11-13 ёшли қизларни ота-онасининг розилиги билан турмушга беришгани ва никоҳ кечасида уларнинг айримлари вафот этгани ҳақида эшитганман. Фильм орқали нафақат қизларни эрта турмушга бериш, балки аҳмоқона қўшхотинликни ҳам қоралаб чиқишни ният қилгандим.
Майли, бу воқеалар Андижонда бўлгандир деймиз, аммо “Тубанлик” фильмидаги қаҳрамон прототипи Тошкентда яшаганига нима деймиз? Мен ўтган йилларни эмас, балки шу кеча-кундузда содир бўлган воқеалар ҳақида гапиряпман. Мирза Азизов ўша пайтда 50 ёшда эди, фильм прототипи эса 72 ёшда бўлган. Фильм тўлиқ реал воқеа асосида суратга олинган. Мирза Азизовдан аввал Эркин Комиловни фотопробага чақиргандим. Актёр воқеликни эшитиб, ҳайратга тушганди.
Баъзан ўзбек тилидаги гапини ҳам ўнта хато билан ёзадиган ва фильмларимдан айб излайдиган инсонлар ғашимни келтиради. Менимча, улар фильм прототиплари ҳаётда борлиги ва бундай воқеалар тез-тез содир бўлишини билишса, фильмларга қараш ҳам бир оз ўзгарган бўларди.
“Ислом дини ва чин мусулмонларга ҳеч қандай қаршилигим йўқ”
— Мени ислом динига қаршиликда айблаётганларга яна бир гап: “Ажал жодуси” фильмидаги йигитнинг прототипи билан ҳам бир неча марта суҳбатда бўлганман. У ўша пайтда Ички ишлар вазирлигининг ертўладаги ҳибсхонасида сақланарди. Унинг айтганлари фильмда кўрсатилганларидан ўн баробар қўрқинчлироқ эди. Ота-онаси бозорда ишлаган ва тонг отмасдан ишга кетган. Интернетдаги “меҳрибон”лар эса уни аврай бошлаган. Байтулмолга пул тўплаш керак, деб одамларнинг уйини тунаган. Юқорида айтганимдек, асл мусулмон инсон ғайридин қўшнисининг ҳаром қилинган жонзотига озор бермайди. Динни ниқоб қилганлар эса тирик инсонларнинг жонига озор бериб, молини тунайди.
Яна бир йигит билан суҳбатлашдим. Отаси вокзал бекатининг бошлиғи, онаси эса стоматолог экан. Ҳатто улар ҳам фарзандидаги ўзгаришларни сезмаган. Болам намоз ўқияпти, деб ўйлашган, холос. У йигитнинг аёли уч ой аввал фарзандли бўлган экан. Ўша пайт рўза ойи эди. Бола ертўладаги ҳибсхонада чирқираб йиғлаяпти. Аммо онаси қорнини тўйдирмаяпти. Эй, барака топгур, ислом динида эмизикли болани оч қолдириб, рўза тутинглар, дейилмаган дедим. Ундай ақидаларга берилган инсонларнинг мияси айниб қолади, улар ислом дини амалларини бажаряпмиз, дейишади. Аммо бунинг хатолигини тушунмайди.
Болалигимда бувим раҳматли танчаларига ўтказиб, суралар ёдлатарди. Нима яхши-ю, нима ёмонлигини тушунтирарди. Ўша пайтда ўрганганларим ҳалигача ёдимдан чиқмайди. Хуллас, мен фильмларимда ёт ғояларни татбиқ қилаётган инсонларни кўрсатаман. Ислом дини ва чин мусулмонларга ҳеч қандай қаршилигим йўқ. Алҳамдулиллоҳ, мен ҳам мусулмонман.
“Халқ артистига 135 минг сўм гонорар”
Режиссёр актёрларга бериладиган гонорар тизими тўғри йўлга қўйилмагани ва уларга ажратилган пулни беришга ҳам уялиши ҳақида гапирди.
— Ўзбек актёрларининг гонорари ҳаминқадар. Очиғи, бу ҳақда гапиришга ҳам уяламан. Турк киноижодкорлари билан ҳамкорликда олинган “Жалолиддин Мангуберди” сериалига қанча пул сарфланганини эшитдим. Тўғри, бошқа юртда фильм суратга олишнинг катта сарф-харажатлари бор. Саркардаларнинг бир гапи бор: “Ўз армиянгни боқмасанг, бошқаларни боқишга мажбур бўласан”. Бу фильмда ҳам шунга ўхшаш ҳолат бўлди. Осмон остидаги тайёр декорацияларимиз туриб, ўзга юртда макет қурилди.
Бизда ҳам истеъдодли актёрлар кўп, майли, уларга турк актёрларига тўланганидек гонорар берилмаса ҳам, ҳозирги олаётган пулидан 5-10 баробар кўпроқ тўланса, жонини бериб ишлашга тайёр.
Хайриятки, гонорарни ихтиёрий тартибда белгилаш бўйича ҳужжат чиқди, аммо ҳали амалга татбиқ этилгани йўқ. Ҳозир ҳам амалдаги ҳужжатлар бўйича бош роль ижрочисининг кунлик иштирокига 200 000 (икки юз минг) сўм тўланади. Бу пулни олган актёр қандай қилиб ролга жонини бериб ўйнаши мумкин? Текширув келиб, киносметада сарфланган пулларни текширди. “Ака, бу актёрга 135 000 сўм беришингиз керак, нега кўп бердингиз?” дея эътироз билдирди. Бу пулни Ўзбекистон халқ артисти Хайрулла Саъдиевга қайси юз билан тўлайман, дедим. У актёр-ку, пулга талашиб тортишмайди, аммо бошқаларга шу пулни берсангиз, ранжиши аниқ. “Мана бунча пулни берсанг бер, бўлмаса бу пулинг тупроққа қорилиб, ўйнашимга арзимайди”, дейишади.
Ҳа, яна бир гап, гонорар тизими ҳақида жуда кўп гапирганман. Бу соҳани ислоҳ қилиш керак. Чунки соҳамизда актёрга гонорар беришни истамайдиган, фильмини “конфет” ва “шоколад”лар билан тўлдирадиганлар ҳам жуда кўп. Ҳатто машҳур режиссёрларнинг шундай қилмиши учун кишандан ҳам олиб қолган вазиятларим бўлган.
“Ўзбеккино” биносида фильм эмас, хўжалик совуни ишлаб чиқариларди
— Ўзбек киносида муаммолар борлигини рад этмайман, аммо ўсиш ҳам бор. Баъзан кино нима эканлигини билмайдиган инсонлар бу соҳани танқид қилса, “Режиссёрлар қаерда хато қиларкан?” деб кавлашга чўпларини тайёрлаб турса, ҳайрон қоламан. Бир пайтлар “Ўзбеккино” биносида кинодан бошқа ҳамма нарса ишлаб чиқариларди. Ишонасизми, киноижодкор ижод қилиши керак бўлган бино хўжалик совунидан тортиб “брусчатка” ишлаб чиқарувчилар учун арендага берилганди. Чунки 60 йил ичида бирор марта таъмирланмаган бинода ижод қилиш ҳам мушкул эди. Захдан ўпирилган деворлар, елвизак хоналарнинг аянчли аҳволини таърифлаш мушкул. Президентимиз Шавкат Миромонович “Ўзбеккино”га ташриф буюргач, вазият тубдан ўзгарди. Ишлаб чиқариш цехлари бир кундаёқ бу ердан кетиб, таъмирлаш ишлари бошланди. “Ўзбеккино” биноси Ўрта Осиёда ягона, ишонаманки, тез орада у томонидан яратилган фильмлар ҳам биринчиликни қўлга киритади, — дейди режиссёр.
“Китоб ўқимайдиган, аммо сериал суратга оладиган режиссёрлар”
— Илгари хусусий киностудиялар томонидан “хонтахта” фильмлар суратга олинарди. Аммо орадаги узилиш сабаб фильм премьералари тўхтатилди ва хусусий киностудиялар сериал суратга олишга ўтиб кетди. Илгари бир серияни аранг суратга олган бўлса, энди 150 қисмли сериални суратга оляпти. Шу боисдан сериалларнинг аҳволи кундан кунга ёмонлашяпти. Мен Ўзбекистон давлат санъат ва маданият институтида имтиҳон комиссиясининг раиси бўлиб ишлайман. Ўтган йили ижодий имтиҳонларни олаётган пайтим ғалати воқеа содир бўлди. Режиссёр бўлишга талабгор абитуриентдан қайси китобни ўқиганлигини сўрадим. Ундан “Китоб ўқишга вақтим йўқ”, деган жавобни олдим. Ҳеч бўлмаса, охирги кўрган бадиий фильмини таҳлил қилишни сўрадим. Бу саволга ҳам тайинли жавоб ололмадим. Аммо у гап орасида 140 қисмли сериални суратга олган режиссёр эканлиги ва сценарийни ҳам ўзи ёзганини қистириб ўтди. Кинодраматургияга қизиқса керак, деб “Рихсивой Муҳаммаджонов ким?” деган савол бергандим, елкасини қисди. Китоб ўқимайдиган, бадиий фильмни таҳлил қилолмайдиган ва машҳур ўзбек драматургини танимаган бола қандай сериал суратга олди экан, деб ҳайрон бўлдим. Телеканаллар ҳам сериалнинг режиссёри кимлигига қизиқмай, улар билан шартнома тузяпти. Жабрини эса томошабин тортяпти.
Илгари “хонтахта” фильмлар бўлган бўлса, бугунги кунга келиб “хонтахта” сериаллар кўпайиб кетди. Улар лабини шиширган, улама киприкли қизлардан 3-4 сўм пул олиб, ишини битиряпти. Бу жуда ачинарли ҳол. Бунга қарши жиддий чора кўрилиши керак, — дейди режиссёр.
Нега бош ролни фақат ўғлига беради?
— Ўзбекистонда Фотиҳ Насимов менинг ўғлим эканини ҳамма билади. Фестивалга борганимизда, кимлардир яна ўғлини олиб келибди, деган бўлиши мумкин, бироқ “Мерос” фильмининг бош роль ижрочиси бўлгани учун улар таклиф қилди. Шу билан бирга йўл ҳақини тўлашди, озиқ-овқат, жой билан таъминлашди. Шу фильмни кўриб бош роль ижрочисига россиялик режиссёр Сергей Русаковнинг ўзи қарсак чалди. Кейин бу менинг ўғлим, дедим.
Ўзбекни чиройли одатлари билан бирга озгина қитмирлиги бор. Нуфузли тадбирларнинг бирида бир инсон ҳар доим фильмларимга ўғлимни олишимни айтди. Агар ўғлим ролга тўғри келмаса мен уни фильмларимга олмайман. Катта ўғлим ролга тўғри келмади, уни олмадим. Катта ўғлимни ҳеч ким кўрмайди, лекин у ҳам актёрлик соҳасини битирган. Ролга жисмоний жиҳатдан, жасорати тўғри келса, уларга роль бераман. Нима сабабдан олмаслигим керак? Агар у ролни яхши ўйнай олмаган бўлса, эътирози бўлса эркакчасига айтсин, — дейди режиссёр.
Изоҳ (0)