Ўзбекистонда хизмат кўрсатган маданият ходими Нозим Тўлахўжаев бу йил 73 ёшни қаршилади. Болаликдан кино оламига кириб келган Нозим Тўлахўжаевнинг машҳур санъаткор бўлишига, отаси каби элга танилишига ҳеч ким шубҳа қилмасди. Аммо омад кишига турлича вазият ва пайтда кулиб боқади. Одатда кўп актёрлар ёш ва навқирон пайтда танилса, Нозим Тўлахўжаевга бу бахт 50 ёшдан кейин кулиб боққан.
“Фазогир бўлишни орзу қилганман”
Нозим Тўлахўжаев 1951 йилнинг 4 январида Тошкент шаҳрида зиёлилар оиласида дунёга келган. Оилада икки фарзанд, унинг Муҳаббат исмли опаси бор. Отаси Ўзбекистон халқ шоири Туроб Тўла, онаси Тамара Хачатурова шифокор бўлган.
— Болалигимда жуда шўх бўлганман, ҳеч тинч юрмасдим. Маҳалламизда кўп миллат вакиллари истиқомат қилишарди. Улар орасида уруш вақтида Ўзбекистонга эвакуация қилинган машҳур шоир ва санъаткорлар ҳам бор эди. Машҳур рус шоираси Анна Ахматова ён қўшнимиз бўлган. Болалигимда шўх бўлсам ҳам китобга меҳрим баланд бўлган. Ҳали хат-саводим чиқмасидан китоб варақлашни ва ўзимни худди уни ўқиётгандек тутишни яхши кўрардим. Бу ҳолат негадир онамни кўп ташвишга соларди.
Оиламизда ижодкорлар кўп бўлса-да, негадир болаликдан фазогир бўлишни орзу қилганман. Балки, бунга 1961 йил Юрий Гагарин фазога учгани сабаб бўлгандир. Тоғаларим “Сен режиссёр бўласан”, дейишса жиддий қаршилик қилиб “Фазогир бўлгим келяпти”, дердим. Фақатгина адабиётдан баҳоларим аъло эди, қолган фанларга киришни ҳам истамасдим. Дарсдан қочишни ва тушликка деб берилган пулларга чипта олиб кино кўришни яхши кўрардим. Ўша вақтларда “Чайка” кинотеатрида ишлаган ходимлар мени жуда яхши эслашса керак, — дейди Нозим Тўлахўжаев.
“Алла Пугачёва билан бирга ўқиганман”
Туроб Тўланинг шоир ва санъаткор дўстлари ниҳоятда кўп эди. Улар ижодкор хонадонида меҳмон бўлишар, ширин суҳбатлар қуришарди. Турган гапки, бу ёш Нозим Тўлахўжаевнинг ижодга меҳр қўйишига сабаб бўлган.
— Уйимизга машҳур инсонлар жуда кўп келишган. Тоғаларим ҳам ўз даврининг машҳур режиссёрлари бўлишган. Алберт ва Эдуард Хачатуров деса ҳамма ижодкорлар танирди. Болаликдан киносёмкаларда иштирок этсам ҳам менда актёр бўлиш иштиёқи бўлмаган. Доим режиссёр бўламан, зўр кинолар оламан, деб ният қилардим.
1970 йил Москвадаги Луначарский номидаги театр санъати институтининг режиссёрлик факультетига ўқишга кирганман. Андрей Гончаров, Иосиф Туманов, Юрий Любимов каби машҳур устозларнинг қўлида таълим олганман. Булар уруш вақтида Тошкентда яшагани учун мени худди қадрдон инсонидек қабул қилишган. Қолаверса, театр ва киноактрисаси Фаина Раневская билан яқиндан таниш эдик, уйига тез-тез борардим. Атрофимда фақат буюк ижодкорларни кўрардим. Улар кўксимдан итармай, театр ва кино санъатининг “алифбо”сини ўргатишдан эринишмасди. Ўз ишининг усталари бўлган актёрлар билан мулоқотим актёрлик қирраларимни ҳам очилишига туртки бўлган бўлса, ажабмас.
Александр Абдулов, Алла Пугачёва каби ижодкорлар билан бирга таҳсил олганман, бир-биримиз билан дўст бўлганмиз. Кейинчалик курсдошларимнинг бари машҳур санъаткор даражасига етишди, — дейди Нозим Тўлахўжаев.
“Москва театрида ишлашни истамаганман”
1975 йили Нозим Тўлахўжаевни Москванинг Бадиий академик театрига ишга таклиф этишади. Аммо негадир актёр бу имкониятдан фойдаланишни истамайди.
— Мен билан таҳсил олган бир актриса Москванинг Бадиий академик театрига ишга кириш учун синов топширадиган бўлган. Шунда у “Нозим, партнёрим бўлиб рол ижро этиб бер, театрга ишга кирмоқчи эдим”, деб қолди, рад қилмадим. Синовнинг жавоби чиққач, ҳайъат аъзолари ўша актрисага қараб “Сизни ишга олмаймиз, лекин бирга рол ижро этган партнёрингизни театрда олиб қоламиз”, дейишди. Албатта, бу гап курсдошимга ёқмади. Мени эса ўша театрига ишга таклиф этишди, аммо негадир у ерда қолишни истамадим. Тошкентга қайтганимдан кейин бир йиллик ҳарбий хизматга чақиришди. Энг қизиғи, у ерда ҳам мени ҳарбий киностудияга режиссёр қилиб тайинлашган. Менга оқ-қора оладиган камера беришган, у орқали ҳарбийлар ҳаётини ёритадиган расмлар олардим, — дейди актёр Нозим Тўлахўжаев.
Шаҳзода Чарльз “Мультфильмингни сотиб олдим” деган
Нозим Тўлахўжаев узоқ йиллар ўзбек анимация соҳасида фаолият юритди. Албатта, бу бежиз эмасди. Бу соҳада унинг етарли тажриба ва кўникмаси бор эди.
— Анча йилгача режиссёр ёрдамчиси бўлиб ишлаганман.Ёрдамчининг ихтиёри ўзида бўлмайди, барибир режиссёр билан маслаҳатлашиши, кўп ҳолларда унинг айтганини қилиши керак. Кунларнинг бирида “Мультбирлашма” директори “Мультфильм суратга олсанг-чи”, деб қолди. Шунчаки ўзимга хон, ўзимга бек бўлиш мақсадида мультфильм суратга олишга киришиб кетдим. Илк ишим — “Саҳродаги кўл” мультфильмим Португалияда совринлар билан тақдирланган. Аммо барибир ишимдан кўнглим тўлмаган. Режиссёр бўлиб ўзим фильм оламан, деб ният қилардим. Аммо у пайтлари режиссёр бўлиш ҳазил гап эмасди. Ўйлаб-ўйлаб майли, мультфильм йўналишида яна бир йил ишлай-чи, бу ҳам тажриба-ку, деб юрган кунларимнинг бири — 1983 йили россиялик мултипликатор, режиссёр, “Винни-пух” мультфильми асосчиси Фёдор Хитрук билан учрашиб қолганмиз. Унга “Мустақил иш қилмоқчиман” деганман ва у ҳам ҳали сенга эрта дейди, деб ўйлаганман. Кутилмаганда “Майли, қайси асарни суратга олмоқчисан?” деганида шошиб қолиб, Рей Бредберининг “Ёқимли ёмғир ёғади” асарини айтганман. Ва шу асар асосида сценарий ёздим, маъқулланди. Мазкур мультфильмим Германия, Испания каби давлатларда намойиш этилиб, қатор совринлар билан мукофотланган. Ўша вақтда Лондондан шаҳзода Чарльз келганида бизни қабулига чақиришган. Таржимон мени шаҳзодага таништирганида мультфильм ҳақида илиқ фикрлар билдириб, “2 йил Лондон телевидениесида намойиш этилиши учун мультфильмингни сотиб олдим”, деганди, — дейди Нозим Тўлахўжаев.
Мени “Ўтов” танитди
Юқорида айтиб ўтганимиздек, актёр болалигидан киноларда суратга тушган бўлса-да, унга омад кулиб боқмаган. Режиссёрлик борасида ҳам ўзини кашф этолмаган. 2007 йили суратга олинган “Ўтов” эса уни томошабинларга актёр сифатида танитди.
— Актёрликка кириб келишим ҳам қизиқ бўлган. Тоғам Алберт Хачатуров Александр Файнбергнинг “Менинг катта акам” асарини суратга олаётганида актёр Мурод Ражабов қаҳрамонининг укасини ўйнайдиган актёр тополмаган. Шунда тоғам “Мени Москва театрига ишга таклиф этишган деганмидинг, кўрайлик-чи маҳоратингни”, деган. Шу орқали актёр сифатида анча йилдан сўнг рол ўйнаганман. Аммо ролларимнинг кўпи муваффақиятли чиқмаган. 56 ёшда мени ким ролга таклиф этади, деб юрган пайтимда Аюб Шаҳобиддинов киносиновга таклиф этган. Мен билан бирга жуда кўп актёрлар синов топширган. Қизиғи, бошқалар қолиб рол менга насиб этган, — дейди актёр Нозим Тўлахўжаев.
“Виждоним қийналган...”
Фильмдаги ота роли ишонарли чиққан, аммо унинг яратилиши билан боғлиқ қизиқ воқеа бор. Ҳаётда анчайин инжиқ бўлган ижодкор илк кундаёқ суратга олиш майдончасини тарк этганини кулиб эслайди.
— Тошкентдаёқ Аюбга “Мени олиб хато қиляпсан”, дегандим. Тасвирга олиш ишлари Бойсунда бўладиган бўлди. Борсам умуман шароит йўқ. Шу куниёқ суратга тушмайман, деб Тошкентга қайтиб келганман. Орадан бир ой ўтиб, Аюб билан кўчада учрашиб қолдик. “Нега Бойсунда эмассан, сёмка тугадими?” десам, “Сизсиз фильмни суратга олмайман”, деди. Виждоним қийналиб “Эртагаёқ Бойсунга кетамиз, сёмкага тайёрлан”, деганман. Фильм муваффақият қозонди, шу билан бирга мени халққа танитди, — дейди актёр Нозим Тўлахўжаев.
“Армоним бор...”
Нозим Тўлахўжаев ҳаётдаги ягона армони ҳақида сўзлаб берган.
— Ёшлигимдан актёр бўлиб танилмаганимдан хафа бўлардим. Чунки ота-она фарзандининг ютуқларни кўрса, чин дилдан қувонади. Афсуски, ота-онамга бу бахт насиб этмади. Отам 1990 йил вафот этди. Онам отамдан кейин ўнглана олмади, бир йил ўтиб у ҳам вафот этди. Шу ҳақида кўп ўйлайман, — дейди актёр.
Омадсиз шахсий ҳаёт
Нозим Тўлахўжаев санъатда ўз ўрнини топди, уни кўплаб ёш актёрлар устоз деб билишади. Афсуски, карьера сабаб у шахсий ҳаётини йўлга қўёлмагани ҳақида кўп гапиради.
— Ишни шахсий ҳаётимдан устун қўйганим боис балки, ҳозир ёлғиздирман. Севги мени четлаб ўтган, деёлмайман. Ҳақиқий муҳаббатни мактаб даврларимда ҳис қилганман. Ўшанда севган инсоним учун ҳамма нарсага тайёр эдим. Бироқ кино мени бутунлай ўзига ром этиб олди. Бир сафар учрашувга чиқишим керак эди. Кутилмаганда фильмга чақириб қолишди, қизга қўнғироқ қилиб, боролмаслигимни айтдим ва у хафа бўлиб гўшакни қўйди. Лекин ўзимни айбдор ҳис қилмаганман. Чунки ижод — ҳаётим мазмуни! 1998 йили тадбирда бир қиз билан танишиб, дўстлашиб қолгандик. Унинг ота-онаси оила қуришимизга қарши эди. Орадан вақт ўтиб, розилик билдиришди. Лекин бу ришта узоққа бормаслигини билардим, 10 йил бирга яшадик. Тақдиримдан норози эмасман, умримни санъатга бағишлаганман, — дейди Нозим Тўлахўжаев.
Изоҳ (0)