Ўзбекистон фуқаролари учун Европа Иттифоқи визасининг рад этилиши даражаси ўртача 12 фоизни ташкил этади, улар орасида Германия консуллиги етакчи ўринда туради — 23 фоиз. Европа комиссияси вице-президенти Маргаритис Схинас 17 январь куни “Дарё” мухбири билан суҳбатда бу кўрсаткич нисбатан юқори бўлиб кўринса-да, контекстни ҳисобга олиш зарур, чунки Германия консуллиги мурожаатларнинг салмоқли қисмини кўриб чиқаётганини таъкидлади.
Бу сизнинг Марказий Осиёга иккинчи марта ташриф буюришингиз, 2021 йилдан буён Ўзбекистонда содир бўлаётган ўзгаришларни қандай кўрдингиз?
— Агар кимдир мендан дунёнинг изчил, барқарор, ижобий ўзгаришлар бўлаётган қисмини кўрсатишимни сўраса, шубҳасиз, геосиёсий жиҳатдан мураккаблашиб бораётган дунёда Марказий Осиёга ишора қилган бўлардим, уруш эҳтимоли кам, ўзгарувчан, хавфсизроқ. Марказий Осиё стабиллик ва ислоҳотлар майдонини таклиф қилади, биз Европа Иттифоқидагилар учун эса бу ажойиб жиҳат. Биз бу билан шуғулланишни, ушбу ижобий ўзгаришларнинг бир қисми бўлишни хоҳлаймиз. Минтақанинг барча бешта давлатини янада ривожлантиришга ёрдам берадиган катализатор бўлишни хоҳлаймиз. Бешта давлатга бир вақтнинг ўзида ташриф буюрган биринчи махсус вакил сифатида менинг сафарим бу яқинлашувнинг бир қисми эканидан хурсандман.
Ушбу беш мамлакат ўртасида саёҳат қилиб, уларнинг ўзаро муносабатлари ва Европа Иттифоқи билан муносабатларини C5+1 нуқтайи назаридан қандай кўрасиз?
— Аввало, менимча, ҳозирда бутун сиёсат спектри бўйича бешта давлат позицияларининг яқинлашуви яққол намоён бўлмоқда. Уларнинг ўзлари чегараларни делимитация қилиш, ресурсларни бошқариш ёки иқлим ўзгариши билан боғлиқлик каби соҳаларда мувофиқлаштириш ва ҳамкорлик қилишдан кўпроқ фойда олишларини тушунади. Уларнинг ўзларида бунга қизиқиш бор. Менимча, бу жуда муҳим. Бу Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ҳамкорлигини сезиларли даражада осонлаштиради. Агар дунёнинг бу қисмидаги ҳамкорларимиз биргаликда ишласа, бу блокни Европа Иттифоқи билан анча мос суҳбатдошга айлантиради. Келгуси йилнинг апрель ойида Ўзбекистоннинг Самарқанд шаҳрида тарихда илк бор “Европа Иттифоқи – Марказий Осиё” саммити бўлиб ўтишидан мамнунман. Бу ажойиб момент, ҳамкорликнинг янги рамзи бўларди.
Бу ерда улар нафақат ресурслар, балки инсон капитали бўйича ҳам катта салоҳиятга эга. Ўзбекистон ҳақиқатан ҳам ёш, ўсиб бораётган, ақлли аҳолига эга ва у таклиф қилиши мумкин бўлган нарсалар Европа Иттифоқи лойиҳалари билан ҳамкорликда, албатта, янада кўпроқ ўсишга олиб келиши мумкин.
— Бу аниқ, Ўзбекистон. Мен президент билан буни муҳокама қилиш имконига эга бўлдим. Унга Марказий Осиё муваффақият ҳикояси бўлса, Ўзбекистон бу лигада чемпионлардан бири эканини айтдим. Кўриниб турибдики, бу улкан салоҳиятга эга мамлакат. Бу энг кўп аҳолига эга мамлакат, бу эса қўшимча масъулиятни келтириб чиқаради. У ресурсларга ҳам бой ва ислоҳотга мойил, кўрилаётган прогресс ҳам ҳайратланарли.
Ҳозиргина ресурслар ҳақида гапириб ўтдингиз, мен Марказий Осиёдаги ноёб ер элементлари ҳақида бир оз сўрамоқчиман. Ресурсларни бошқариш, ресурс савдоси ва бирга ишлаш бўйича Европа Иттифоқи комиссиясининг йўли қандай?
— Айтмоқчиманки, муҳим хом ашё соҳасидаги ҳамкорлик Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ўртасидаги янги ёндашувнинг устунларидан бири бўлиши мумкин. Мулоқот бошқа бир устундир. Муҳим хом ашё ўзаро манфаатли ҳамкорликка айланиши мумкин. Айтмоқчиманки, Ўзбекистон, Қозоғистон ва Марказий Осиёнинг бошқа мамлакатлари муҳим хом ашёлардан самаралироқ фойдаланиш орқали инвестиция, Европа инвестицияси ва Европа технологияларидан катта фойда кўради. Биз Европа Иттифоқида бу ҳамкорликдан нафақат ривожланиш эҳтиёжларимизни қондиришда, балки янги ҳамкорликни мустаҳкамлашда ҳам фойдаланишимиз мумкин. Менимча, бу келажакдаги ҳамкорлик ҳақида ўйлаш мумкин бўлган энг яхши мисолдан бири ва бу минтақа бўйлаб алоқа ўрнатишидан хурсандман. Бу ердаги суҳбатдошлар Европа билан ва муҳим хом ашё бўйича ҳамкорлик қилишдан чин дилдан манфаатдор ва бу ажойиб.
Сиз таъкидлаганингиздек, бунга жуда кўп ташаббус бор, лекин бошқа тарафдан минтақага келаётган инвесторларда шубҳа бор, чунки улар доимо беқарорликдан қўрқишади. Аммо минтақада ялпи ички маҳсулотнинг ўсиши прогнозларига қараганда, Ўзбекистон, Қозоғистон ва Қирғизистон 5 фоизлик барқарор прогнозларга эга. Хўш, инвесторларнинг ушбу жараёнга қатнашишдан қўрқиши ҳақида қандай фикрдасиз?
— Инвесторлар сармоя киритувчилардир. Шундай экан, охир-оқибат, улар пулларини нимага инвестиция қилишни ўзлари ҳал қилади. Аммо менимча, биз тартибга солувчи органлар ёки сармояни рағбатлантирадиган тартибга солиш муҳитини яратувчиларимиз.
Сиз айтганингиздек, барча кўрсаткичлар яхши, рақамлар яхши, прогнозлар истисно, дердим. Ўзбекистон ҳақида алоҳида тўхталадиган бўлсак, Ўзбекистон ҳам инвесторларга шубҳаларни бартараф этишга ёрдам берадиган кўплаб муҳим ютуқларга эришди. Мисол учун, агар энг йирик давлатлардан бири GSP плус умумий имтиёзлар тизимимизга кириш имконига эга бўлса, биз кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик шартномасини қабул қилдик, якунладик ва тез орада кучга киритамиз. Ўзбекистоннинг ЖСТга аъзо бўлишида яхши истиқболлар мавжуд. Шундай экан, буларнинг барчаси ижобий белгиларидир. Бу инвесторларда ишончни уйғотиш ва инвестиция қарорларини осонлаштиришга ёрдам беради.
Муҳим хом ашёга бўлган қизиқиш Европа Иттифоқининг хавф-хатарни йўқотиш ва бўлиш билан боғлиқми?
— Ахир, бу мураккаб дунё. Бу ўзаро боғлиқ дунё. Муҳим хом ашё глобал рақобатбардошлик пойгасининг бир қисми экани аниқ. Энергия ва хом ашё, истеъдод учун, одамларни қандай жалб қилиш бўйича глобал пойга мавжуд. Тоза технология яна бир глобал пойгадир. Шундай қилиб, муҳим хом ашё ўйиннинг бир қисми экани аниқ. Лекин бунга нол йиғиндиси сифатида қарамаслик керак: Марказий Осиё билан ишлаб, Европа бошқа жойларда имкониятларни бой бермоқда.
Менимча, биз бутун дунёда яхшилик учун куч сифатида тан олинганмиз. Биз халқаро ҳамкорларимиз билан ижобий руҳда ҳамкорлик қиламиз. Яна такрор айтаманки, Марказий Осиё биз учун имтиёзли, барқарор, ривожланаётган ва иқтисодий шерикдир. Энг муҳими, бу ишончга лойиқ. Айтмоқчиманки, бу ерда бизда ишонадиган одамлар борлигини ҳис қиляпман.
Хўш, энди, президент билан учрашувингизга келсак, муҳокама қилинган мавзу бўйича биз билан бўлиша оладиган асосий фикрларингиз борми?
— Менимча, кун тартиби сиз билан муҳокама қилаётган мавзуларимиз билан бир хил эди. Президент Ўзбекистоннинг ислоҳот ва модернизацияга бўлган бу интилишининг асосий меъморларидан бири, дейман. Унинг кенгроқ тасвирни кўриш қобилияти мени доим ҳайратда қолдиради. У Европа Иттифоқининг Марказий Осиё саммитидан ҳам жуда хурсанд.
Ҳа. Саммит жуда тез орада бўлиб ўтади.
— Албатта. Апрель жуда яқин.
Брюсселдаги бу форум ҳақида эҳтимолий иштирокчиларга айтадиган гапларингиз борми?
— Ҳа, Брюсселдаги инвесторлар форуми 29 ва 30 январь кунлари бўлиб ўтади. Бу ҳамкорлигимизнинг ўзаро таъсир элементини катализлаш ва мустаҳкамлаш имкониятидир. Юқорида айтилган иккинчи элемент, энди биз нафақат ҳукуматлар, балки ҳаммани бирлаштириш ниятидами. Барча ҳукуматлар юқори сиёсий даражада вакиллик қилади, шунингдек, инвесторлар, халқаро молия институтлари, ҳамкорлар ва бизнинг экспертларимиз жалб қилинади. Шундай қилиб, уларни Брюсселда икки кун ушлаб турамиз. Ғоя шундан иборатки, ушбу форум якунида биз кўпинча сиёсий мақсад, тадқиқот каби кўринадиган нарсаларни тегишли ресурслар, режалаштириш ва тартибга солиш параметрларига эга бўлган лойиҳага айлантира оламиз.
Бу иш беришига жуда ҳам ишонаман. Буни амалга ошириш учун Европа Иттифоқида янги воситамиз бор. У Глобал Gateway деб аталади. Бу ривожланиш ёрдамининг анъанавий моделидан ташқарида. У хусусий капитал иштирокини назарда тутади. Халқаро молия институтларида иш ўринларини яратиш элементи, алоқа аспекти, шунингдек, транспорт, энергетика ва рақамли сунъий йўлдошлар мавжуд.
Юқорида сиз мендан инвесторлар ва уларни нима ҳаракатланриши ҳақида сўрагандингиз. Икки кун давомида барчани битта хонада йиғиш ва инвестиция лойиҳасини аниқ воқеликка айлантириш учун нима кераклигини амалда кўриш имкониятига эга бўлиш инвесторларнинг орзуси.
Яна Марказий Осиёда алоқалар ўрнатиш потенциал и жуда катта. Бу Шарқ ва Ғарб ўртасидаги табиий алоқадир. Бу алоқанинг бир қисми сифатида мен бу ерда ҳукуматлар билан кўплаб лойиҳаларни муҳокама қилдим.
Транскаспий коридорига ёрдам берадиган ҳар қандай нарса — устувор вазифа. Шунинг учун биз ушбу лойиҳаларнинг барчаси адекват, тақдим этилган, таҳлил қилинган ва инвесторларни ҳаракатга жалб қилишда жозибадор бўлишини таъминлаш учун инвестиция форуми имкониятидан фойдаланамиз. Биз ўз ҳиссамизни қўшиш учун пулимиз ва воситаларимиз билан у ерда бўламиз.
Бу мавзу визани енгиллаштириш бўйича савол уйғотади. Кеча жуда кўп тадқиқот ўтказдим, чунки Ўзбекистон фуқаролари учун визани рад этишлар сонига ишончим комил эмасди. Евроиттифоқ визасига мурожаат қилган Ўзбекистон фуқароларининг ўртача 12 фоизига виза берилмаганига гувоҳ бўлдим. Рад этишларнинг энг юқори фоизи Германия консуллигидан бўлиб, бу тахминан 23 фоизни ташкил қилади. Виза жараёнини соддалаштириш учун қадамлар борми?
— Аввало шуни айтишим керакки, мен ўзимни Комиссарлар коллегиясининг энг антропоцентрик аъзоси деб биламан. Мен одамларга қаратилган сиёсатни мувофиқлаштириш учун масъулман ва одамларнинг ҳаракатланишига тўсқинлик қилмасдан, уларни бирлаштириш усули сифатида виза тарафдори ва ҳимоячисиман.
Айтиш керакки, сиёсий лаҳзада биз ҳозирги сиёсий циклнинг охирига яқинлашяпмиз. Европарламентга сайловлар июнь ойида бўлиб ўтади. Жорий йилнинг 1 декабридан янги комиссия иш бошлайди. Шунинг учун мен сиёсий цикл охирида виза тартибини соддалаштириш бўйича мунозара бошлаш ҳар доим қийинлигини айтаман.
Бу сиёсий жиҳатдан имконсиз. Шу билан бирга, биз янги сиёсий циклда визани соддалаштириш бўйича мулоқотга киришаётганимизни жуда мамнуният билан қабул қиламан. Шубҳасиз, бу бизнинг институционал тизимимизга кўра, аъъо давлатлар томонидан Кенгаш томонидан мандатни талаб қилади. Брюссел буни ёлғиз ҳал қилмайди.
Шунингдек, Ўзбекистон каби давлатлардан ЕИ билан ҳамкорликни давом эттириш талаб этилади. Бу тенгламанинг бир қисми, албатта, визани рад этиш сонларини имкон қадар камайтиришдир.
Шундай қилиб, агар ушбу пунктлар амалга ошса, биз визани соддалаштириш бўйича диалогга ўтишимиз мумкин.
Бу бизга Марказий Осиё мамлакатлари учун Шенген зонасини яратиш ғоясига ҳам ёрдам беради. Сизнингча, бунинг амалга ошиш эҳтимоли қанча?
— Мен минтақавий ҳамкорлик ва минтақавий иқтисодиётларнинг интеграцияси ғоясига қатъий ишонаман. Биз буни маълум даражада Ғарбий Болқонда кўрмоқдамиз. Ғарбий Болқонда ягона бозор шакллантирилиб, қонунчилик уйғунлаштирилмоқда.
Бу Лотин Америкасида ҳам ундан ташқарида ҳам содир бўлаётганининг аломатлари бор. Ўйлайманки, Марказий Осиё бундай яқинлашув сари ҳаракатлана оладиган минтақавий гуруҳнинг ажойиб намунасидир.
Юқорида айтиб ўтганимиздек, минтақада ҳукуматлар ўртасида аллақачон сезиларли яқинлашув кузатилмоқда. Иқтисодий ривожланиш даражаси бир хил бўлмаса-да, мен кейинги интеграция салоҳиятини кўрмоқдаман, бу эса, ўз навбатида, Европа Иттифоқи ва Марказий Осиё ҳамкорлигига хизмат қилади.
Изоҳ (0)