2023 йил 16-октябрь Walt Disney компанияси ташкил этилганига 100 йил тўлди. Юбилей муносабати билан афсонавий студиянинг “Оппоғой”дан “Қирол шер”гача бўлган култ мультфильмларини ёдга оламиз.
“Оппоғой ва етти гном” (1937)
Компаниянинг асосий мультфильми Микки Маус 1920 йилларнинг охирида пайда бўлган, ундан кейин эса Плутон, Гуфй ва Дональд Дак каби дунёга машҳур персонажлар яратилади. Бироқ Walt Disneyнинг биринчи чинакам инқилобий лойиҳаси ака-ука Гриммларнинг “Оппоғой ва етти гном” эртаги эди. Ёш ўгай қизининг гўзаллигидан ҳайратга тушган ёвуз малика уни ўрмонда йўқ қилишга қарор қилади. Аммо омон қолган қиз унинг ҳақиқий дўстларига айланадиган еттита кулгили гном билан учрашади.
Disneyнинг 86 йил олдин чиққан биринчи бадиий фильми ижодкорларига “анимация соҳасидаги инновациялар ва ажойиб ютуқлари учун” “Оскар” мукофотини келтиради. Кейин Disneyга рамзий саккизта ҳайкалча тақдим этилади — битта катта (одатий ўлчамдаги) ва еттита кичик. Бу мультфильмдаги бош қаҳрамонлар сонига ишора ва мукофот анъаналаридан воз кечишнинг ўзига хос ҳолати эди.
“Бемби” (1942)
Чакалакзор ўртасида ўрмоннинг янг шаҳзодаси туғилади — Бемби исмли кийикча. У ўсиб-улғайгач, янги дўстлар топади, жумладан, кичкина кийик Фелин, қуён Тап-тап ва сассиқкўзан Гул. Кўп ўтмай, бош қаҳрамон ўрмондаги ҳаёт у илгари ўйлагандек хавфсиз эмаслигини тушунади.
Иккинчи жаҳон уруши авжида чиққан пайтда “Бемби” фильми Америка киносига катта таъсир кўрсатади. Мультфильмда фойдаланилган бир қатор элементларни турли фильмларда топиш мумкин, Стивен Спилбергнинг “Суяклар” қўрқинчли фильмидан тортиб, Disneyнинг 1990 йиллардаги “Қирол шер” фильмигача.
“Уйқудаги гўзал” (1959)
Ёш малика Аврорани ёвуз Малефисента сеҳрлайди, лекин уни жодугарнинг афсунини ўзгартиришга муваффақ бўлган учта меҳрибон пари ўлимдан қутқаради. Натижада қиз чуқур уйқуга кетади, уни фақат чинакам меҳрибон одамнинг бўсасигина уйғотиши мумкин.
Walt Disney Чарльз Перронинг машҳур эртаги асосида мультфильм яратиш ғоясини кўриб чиқади, аммо унинг режалари Иккинчи жаҳон уруши бошланиши билан тўхтатилади, шунинг учун лойиҳа анча кейинроқ — 1959 йилда амалга оширилади. Фильм дастлаб кассада муваффақиятсизликка учрайди, аммо кейинги муваффақиятли қайта нашрлар “Уйқудаги гўзал”га култ мақомига эришиш имконини беради.
“101 далматин” (1961)
“101 далматин” мультфильми инглиз ёзувчиси Доди Смитнинг 1956 йилда ёзилган шу номли романи асосида суратга олинган. Сўққабош бастакор Рожер Редклифф ити Понго билан Лондондаги уйда ёлғиз яшайди, ит эгасининг шахсий ҳаётини тартибга солишга қарор қилади. Натижада Рожер Анита исмли қизни севиб қолади ва Понго ўзининг далматин ити Педди (асл нусхада - Пердита) билан муносабатларни бошлайди. Уларнинг кучукчалари туғилади. Аммо Анитанинг мактабдаги эски дугонаси Круэлла де Вил ўзига мўйнали кийим тикиш учун уларни сотиб олишни режалаштиргач, кучукчаларнинг ҳаёти хавф остида қолади. “101 далматин” Disneyнинг энг машҳур франшизаларидан бирига айланади.
“Сув париси” (1989)
Ханс Кристиан Андерсеннинг шу номли эртаги асосида суратга олинган мультфильм океан тубидаги хаёлий қиролликдаги ҳаётидан норози бўлган 16 ёшли сув париси малика Ariel ҳақида ҳикоя қилади. Инсон бўлишни орзу қилган бош қаҳрамон кема бортида тасодифан кўриб қолган шаҳзода Эрикни севиб қолади. Ariel орзусини рўёбга чиқариш учун денгиз жодугари Урсула билан шартнома тузади, эвазига унинг овозини олади.
“Сув париси” кўплаб мукофотларга сазовор бўлади, жумладан иккита “Оскар” — “Энг яхши мусиқа” ва “Энг яхши қўшиқ”. Лойиҳанинг ақл бовар қилмайдиган машҳурлиги бутун бир франшиза яратилишига сабаб бўлади ,- мультфильмга асосланган видео ўйинлар чиқарилади, мусиқали саҳналаштирилади ва Disneyлендда мавзули аттракционлар ташкил этилади. 2023 йилда Disney машҳур мультфильмнинг фильм вариантини чиқаради.
“Соҳибжамол ва махлуқ” (1991)
Ўзининг такаббурлиги ва худбинлиги туфайли даҳшатли йиртқич ҳайвонга айланган ёш шаҳзода ўрмон ўртасидаги сеҳрланган қасрда одамлардан узоқда яшашга мажбур. Сеҳрдан қутулиш учун у севишни ва ўзаро ҳис-туйғуларни қозонишни ўрганиши керак. Нажот топиш имконияти Белл исмли гўзал асир унинг уйига келиб, касал отасининг ўрнини эгаллашга рози бўлганда пайдо бўлади. Бироқ мақтанчоқ овчи Гастоннинг ҳам қиз учун режалари бор.
“Соҳибжамол ва махлуқ” 1990 йилларда содир бўлган Disney Уйғониш даврининг энг ёрқин лойиҳаларидан бирига айланади. Мультфильм ҳатто энг яхши фильм номинациясида “Оскар” мукофотига номзод бўлган, бироқ “Қўзилар сукунати” триллерига ютқазган. Шу билан бирга, фильм бошқа кўплаб мукофотларга сазовор бўлади. Хусусан, энг яхши фильм (комедия ёки мусиқий) номинациясида “Олтин глобус”ни қўлга киритган тарихдаги биринчи анимацион фильмга айланади.
“Алоуддин” (1992)
“Соҳибжамол ва махлуқ”дан кейин Disney 1992 йилда “1001 кеча” эртакларидан бири асосида “Алоуддин” анимацион фильмини чиқарди. Унда Аграба шаҳридан келган хушчақчақ кўча ўғриси ҳақида ҳикоя қилинади. Дўстлари — маймун Абу, малика Ясмин ва Жин билан биргаликда у хиёнаткор вазир Жафарни бутун дунё устидан ҳокимиятни қўлга киритишини тўхтатиши керак.
Томошабинлар ва кинотанқидчилардан жуда юқори баҳо олган “Алоуддин” “Энг яхши мусиқа” ва “Энг яхши қўшиқ” номинацияларида иккита “Оскар”ни қўлга киритади. Оригинал фильмдан кейин яна иккита тўлиқ метражли анимацион фильмлар, анимацион сериаллар, Бродвей мусиқий фильми ва 2019 йилда жонли ремейк каби кўплаб давомий фильмлар пайдо бўлади.
“Қирол шер” (1994)
Симба исмли ёш шер улғайиб, отаси қудратли Шер Муфасанинг вориси бўлади. Бироқ бош қаҳрамон ҳокимиятга интилаётган амакиси Скарнинг хиёнатлари қурбони бўлади. Вояга етган ва дўстлар орттирган Симба бошқа ҳайвонларни зулмдан қутқариш ва қонуний қирол бўлиш учун ўз ватанига қайтади.
Шекспирнинг “Гамлет” асари асосида суратга олинган “Қирол шер” фильми прокатдан 1 миллиард долларга яқин даромад олиб, тарихдаги энг юқори даромад келтирган анимацион фильмлардан бирига айланади. Мультфильм иккита “Оскар”ни қўлга киритади, улардан бири Элтон Жон ва Ханс Зиммер томонидан ёзилган энг яхши оригинал мусиқа учун берилади.
Изоҳ (0)