Юрагингизга вақти-вақти билан қулоқ тутинг: қон босимини ўлчаб юриш нима учун муҳим?  

Optimaл босим 120/80 ни ташкил қилади, бу юрак учун меъёр ҳисобланади. Гипертония ташхиси қўйилган одамнинг қон босими турли кунларда икки марта 140/90 ёки ундан юқори бўлади. Бундай кўрсаткичлар билан у ўсиб боради ва  инсулт, юрак ишемик касаллиги, шунингдек, когнитив бузилишлар, масалан, деменция хавфи ортади. Босим даражаси ҳаёт давомида ўзгариши мумкин, шунинг учун инсон ўзини яхши ҳис қилса ҳам, йилига бир неча марта кўрсаткичларни ўлчаб туриши керак.

Юқори қон босими инфаркт, инсулт ва бошқа жиддий касалликларга олиб келиши мумкин. Шу билан бирга, гипертония билан яшовчи беморларнинг фақат ярми касал эканини билади. Шу сабабли ўз фаолиятини мунтазам текшириб туриш ва профилактик текширувлар ҳамда тиббий кўриклардан ўтиш муҳимдир. Агар босим меъёрдан четга чиқса, мутахассис билан боғланиш керак.

Нима учун қон босими меъёрда турмайди? 

Ёш ўтиши, ирсият, қандли диабет ва буйрак касалликлари каби кўплаб хавф омилларини назорат қилиб бўлмайди ёки буни амалга ошириш жуда қийин. Аммо инсонда баъзи сабабларга кўра ҳам қон босими ошиши мумкин. Масалан, нотўғри овқатланиш, спиртли ичимликлар ва тузни кўп истеъмол қилиш қон босимининг ошишига олиб келади. Гипертония ривожланиши шўр ва қизариб пишган овқатлар истеъмоли ва рационда сабзавот ҳамда меваларнинг етишмаслиги билан тезлашиши мумкин. Бундан ташқари, жисмоний машқларсиз ўтроқ ҳаёт ва ортиқча вазн юрак-қон томир саломатлигига салбий таъсир қилади — тана массаси индекси 25 дан ошмаслиги керак.

Баъзи одамлар паст қон босимига дуч келишади. Бундай ҳолат ҳаддан ташқари жисмоний зўриқиш ва овқатланишнинг бузилиши билан, масалан, битта маҳсулотни ўз ичига олган монопарҳезлар туфайли пайдо бўлиши мумкин. Бундан ташқари, қондаги глюкоза даражасининг кескин пасайиши туфайли қандли диабетда ҳам қон босими тушади.

Кўрсаткичларни қандай қилиб тўғри ўлчаш керак?

Гипертония ташхиси мутахассис томонидан амалга оширилади. Аммо уй шароитида ҳам қон босимини мунтазам ўлчаш мумкин. Кўрсаткичлар тўғри бўлиши учун бир нечта оддий қоидаларга риоя қилиш керак.

Билак манжетли танометрдан фойдаланинг. Бу бармоқ устидаги қурилмаларга қараганда аниқроқ. Манжет юрак қаршисига ўралиши керак.

Қон босими тинч ҳолатда ўлчанади. Энг яхшиси, эрталаб, нонушта ва машқ қилишдан олдин ўлчаш керак. Ўлчашни бошлашдан олдин беш дақиқа ўтириш тавсия этилади.

Қулай ҳолатни танланг. Босимни ўтирганда, қўлни столга қўйиб, кафтни очган ҳолда ўлчаш керак. Орқа мушаклар таранг бўлмаслиги лозим. Оёқларни чалкаштириб ўтириш ёки гаплашиш мумкин эмас.

Босим динамикасини кузатиш учун кундалик юритиш жуда муҳим. Гипертония билан оғриган одамлар ҳар бир қўлда бир неча дақиқалик интервал билан икки ёки учта ўлчовни олиб, ўртача кўрсаткични қайд этиши керак. Қўллардаги босим 20 мм Ҳг дан ортиқ фарқ қилса, томирларнинг ҳолатини текшириш тавсия этилади.

Касалликнинг олдини олиш учун нима қилиш керак?

Энг муҳим қадам — турмуш тарзини ўзгартириш.

Рационни қайта кўриб чиқиш. Кунига 5 граммдан кўп бўлмаган туз истеъмол қилиш керак, тўйинган ёғларга бой озиқ-овқатлардан қочиб, менюда сабзавот ва мевалар сонини кўпайтириш лозим.

Спиртли ичимликлар ва тамакидан воз кечиш. Чекиш гипертония билан оғриган одамларда юрак ишемик касаллиги ва инсулт ривожланиш хавфини бир неча баробар оширади. Шунингдек, спиртли ичимликлар кўпинча юқори қон босими учун мўлжалланган дориларга мос келмайди.

Кўпроқ ҳаракатланиш. Аэробик машғулотлар, масалан, тез юриш ва сузиш қон босимини пасайтиришга ёрдам беради. Аммо компьютер ёки телевизор экрани қаршисида камроқ вақт сарфлаш керак.

Вазнни кузатиб бориш. Ортиқча вазнли одамлар гипертонияга кўпроқ чалинади ва оғирлиги меъёрида бўлганларда бу ҳолат камроқ кузатилади.

Стресс даражасини назорат қилинг. Меъёрда ухлаш, иш кунини режалаштириш ва ижобий ҳис-туйғуларни келтирадиган машғулотларга вақт ажратиш лозим. Масалан, дўстлар билан суҳбатлашиш, китоб ўқиш, табиат қўйнида сайр қилиш.