Онанинг бола билан муносабати инсоннинг келажакдаги шахсияти учун пойдевор қўяди: унинг хусусиятлари, атроф-муҳит билан мулоқоти ва келажакдаги умр йўлдоши билан мулоқот қилиш усуллари. Ота-она ва бола муносабатларидаги ҳар қандай ҳаддан ташқари кўп меҳр ижобий натижа бермайди. Онанинг меҳр-муҳаббати чексиздир, лекин унинг ғамхўрлиги ҳам чегараланган бўлиши керак. Психолог Анна Седелникова қуйида бундай чегараларнинг йўқлиги бола учун қанчалик хавфли эканлиги ҳақида баён қилади.
Гўдак учун она хавфсизлик ва ҳимояловчи кафолатдир. Аммо улар ўсиб-улғайган сайин болалар камроқ умумий васийликка муҳтож бўлади ва тобора кўпроқ мустақил шахсларга айланади. Баъзида оналар болага нисбатан нозик ҳис-туйғуларга берилиб, бу ҳақда унутиб қўяди. Алалхусус, аллақачон вояга етган одамни ўзининг кенгайтмаси — умумий “биз”нинг бир қисми сифатида қабул қилишда давом этадилар. Бола аллақачон ўзи мустақил равишда ўзи эплай оладиган ўзининг истак ва эҳтиёжлари ҳали ҳам онанинг асосий ташвиши бўлиб қолади. У болани ҳаётнинг барча қийинчиликларидан — гарчи аҳамиятсиз бўлса ҳам, муаммолардан ҳимоя қилишга ҳаракат қилади. Ота-оналарнинг бундай хатти-ҳаракати эҳтиёткорлик деб аталади. Муаммо шундаки, ҳаддан ташқари ҳимоялаш охир-оқибат носоғлом боғланишни шакллантиради ва аллақачон вояга етган боланинг онасидан муқаррар равишда ажралиши билан бу иккаласининг руҳиятига ҳам шикаст етказади.
Сизнинг ҳаётингизни нималар ташкил қилаётганига эътибор беринг. Унда боладан бошқа нарса борми: иш, севимли машғулотлар, дўстлар билан учрашиш? Ота-оналик ҳам ҳаётнинг катта ва муҳим қисмидир, лекин у барча мумкин бўлган вақтни қамраб олмаслиги керак. Шуни эсда тутиш керакки, ота-она иштироки тенг равишда камайиши билан ёрдамчидир. Онанинг вазифаси бола учун унинг барча муаммоларини ҳал қилиш эмас, балки ўргатиш ва ёрдам беришдир. Ўзи буни қилишни ўрганмагунча, сиз унга пойабзал боғичларини бир текис боғлашда ёрдам берасиз.
Ҳаддан ташқари ҳимояловчи она фарзандининг оёқ кийимидаги боғични боғлайди, портфелини кўтаради ва мактабдаги барча можароларда у фақат ўз боласини ҳимоя қилиш учун келади. Шу тариқа бола ўз ҳаёти билан курашишни ўрганмайди, ўз қобилиятига ишонмайди ва охир-оқибат онасиз қандай яшашни умуман англаб етмайди.
Ота-оналарнинг бундай хатти-ҳаракати ўзининг ижобий томонларига эга. Кўпинча кучли боғланиш ишончли муносабатлар учун мустаҳкам пойдевор бўлади. Онага яқинлик болага ҳиссий мувозанатни топишга ёрдам беради, у ўз тажрибаларини онаси билан баҳам кўришга кўпроқ мойил бўлади. Бу ҳолда ота-она унга нафақат кундалик қийинчиликларда, балки ўз-ўзини акс эттириш билан ҳам ёрдам беради. Тўғри, кўпинча бундай ота-оналарнинг ўзлари болаларда мустақиллик йўқлигидан шикоят қиладилар. Болага шунчаки ўз ҳаракатлари ва ҳис-туйғулари учун жавобгарликни ўргатишмаган. Болаларнинг ёш гуруҳлари қобилиятларидаги фарқларни тушуниш ниҳоятда муҳимдир. Ҳатто уч ёшли бола ҳам синган қўғирчоқ учун жавобгар бўлиши мумкин, бунинг учун буни унга етказиш кифоя. Шунинг учун болага шахсий чегараларини қуришга ёрдам бериш, ўзини онасидан ажратиш лозим.
Болалар тез ўсади ва кўпинча оналар боланинг улардан жуда тез узоқлашишидан қўрқади. Аммо ажралиш жараёнини кечиктириш орқали ота-оналар болага ёмонлик қилиб қўяди, яъни унинг ўз ҳаётини яшашига тўсқинлик қилишади. Одатий хатти-ҳаракатларнинг сценарийлари билан бола вояга этади. Ота-онасидан ажралмаган инсонлар инжиқликларга, бошқаларда раҳм-шафқат уйғотишга уринишларга мойил бўлиб, барча муаммолар учун атроф-муҳитни айблашади. Кўпинча улар узоқ вақт давомида ота-оналарининг уйини тарк эта олмайдилар ва кўчиб чиқишга шошилмайдилар. Бу муаммони фақат вояга етганида тушуниб, одам психотерапевт ёрдамига мурожаат қилиши ва носоғлом алоқани йўқ қилишга ҳаракат қилиши мумкин.
Изоҳ (0)