Кёльн университети тилшунослари илк бор Марказий Осиёнинг қадимий нуфузли давлатларидан бири — Кушонлар салтанатининг ёзувини ўқий олишди. Бу тилда ёзилган матнлар 70 йилдан ортиқ вақт давомида олимлар учун жумбоқ бўлиб қолаётганди.
Кушонлар ёзуви Ўрта Осиёда милоддан аввалги 200–700 йилларда қўлланган. Бугунги кунга келиб, бир неча ўнлаб ёзувлар маълум, улар асосан қисқа сўзлардан иборат. Ёзувлар Афғонистон, Тожикистон ва Ўзбекистон ҳудудидан топилган.
1960 йилларда француз археологлари Афғонистондаги Дашт-и-Навур ҳудудидан уч тилда ёзилган матнни топгандилар. 2022 йилда Тожикистон шимоли-ғарбидаги Олмосий дарасида икки тилда — Кушон ва аллақачон маълум бўлган Бақтрия тилларида ёзилган қисқача битик топилган.
Олимлар маълум тиллардаги матнларни таҳлил қилиб, кушон ёзувлари билан солиштирдилар. Улар Вема Тахту номини ва Шаҳаншоҳ унвонини аниқлашга муваффақ бўлишди.
Кейинчалик, Бақтрия параллел матнидан фойдаланиб, тилшунослар белгиларнинг кейинги кетма-кетлигини ўқий олишди ва алоҳида белгиларнинг фонетик маъноларини аниқладилар. Ҳозиргача олимлар Кушон ёзувинин 60 фоизга яқинини ўқишга муваффақ бўлишди ва бу борадаги иш давом этмоқда.
Тадқиқот гуруҳининг фикрича, Кушон ёзуви мутлақо номаълум ўрта эроний тилга мансуб бўлиб, Бақтрия тилига ўхшамайди. Бу тилда Шимолий Бақтриянинг ўтроқ аҳолиси ёки Осиёдаги бошқа кўчманчи халқлар вакиллари гаплаша олишган. Муайян вақт давомида у Кушон империясининг расмий тилларидан бири бўлиб хизмат қилган. Дастлабки ном сифатида тадқиқотчилар “Этео-тохариан” атамасини таклиф қилишди, деб хабар беради Аркеонеwс.
Изоҳ (0)