Ўзбекистонда аборт: қонуний ва хавфсиз бўлишига қарамай, бу танлов камаймоқда
Ўзбекистонда аёллар ҳар доим хавфсиз аборт имкониятига эга бўлган, дейилади The Diplomat нашрида чоп этилган мақолада. Амалдаги қонунчилик дастлабки 12 ҳафта ичида ва онанинг соғлиғи ёки ҳаётига таҳдид соладиган ҳар қандай босқичда ҳомиладорликни тўхтатишга имкон беради.
Қонунда ҳаёт ва соғлиқ учун хавфли бўлган турли хил тиббий кўрсаткичларнинг 86 тури, жумладан, диабетнинг оғир турлари, ирсий ва дегенератив руҳий касалликлар, эпилепсия ва бошқалар рўйхати келтирилган. Онанинг ёши ҳам хавф омили сифатида қаралади ва 14 ёшгача бўлган қизларга абортга рухсат берилади.
Шу билан бирга, аборт қилиш ва туғдириш хусусий тиббий ташкилотлар томонидан ўтказилмайдиган тиббий амалиётнинг тўққиз туридан (орган кўчириш, қон топшириш, суд-тиббий экспертиза ва бошқалар) бири бўлиб келмоқда. Бундай хизматлар ҳукумат томонидан болалар савдоси, туғилиш ва ўлимни ноқонуний ҳужжатлаштиришнинг олдини олиш мақсадида чекланган. Маҳаллий хусусий клиникалар ноқонуний равишда аборт қилиш ёки етказиб бериш хизматларини амалга ошириш орқали лицензияларидан айрилиши мумкин. Масалан, сўнгги йилларда Самарқанд шаҳридаги аборт ва чақалоқ савдоси билан шуғулланувчи маҳаллий хусусий тиббиёт клиникасининг лицензияси 4 марта олиб қўйилган. Ҳукумат 2019 йилда хусусий тиббиёт муассасаларига туғруқ билан шуғулланишга рухсат беришни маъқуллаган бўлса-да, президент қарори хусусий клиникаларга аборт қилишга рухсат бермайди.
Ўзбекистон Жиноят кодексида аёлларни болани аборт қилишга мажбурлаган ёки қонунга хилоф равишда аборт қилган шахсларга нисбатан маъмурий ёки жиноий жавобгарлик назарда тутилган, лекин аёлнинг ўзи ҳеч қандай ҳолатда ҳомиладорликни тўхтатиш учун жавобгар бўлмайди.
Ҳукуматнинг аборт масаласида аёлларни қўллаб-қувватлашига асосий сабаб аҳоли сонининг ҳаддан ташқари кўпайишидан хавотирлар бўлиши мумкин. Ўзбекистон — Марказий Осиёдаги аҳолиси энг кўп давлат. 2000 йилда атиги 24 миллион бўлган мамлакат аҳолиси 2021 йилда 35 миллиондан ошди. Тошкент узоқ вақтдан бери ҳатто энг чекка қишлоқларда ҳам маҳаллий соғлиқни сақлаш муассасалари орқали оилани режалаштириш ва исталмаган чақалоқларнинг олдини олишни тарғиб қилиб келади. Контрацептив воситаларга ҳеч қандай чеклов қўйилмаган.
Шунга қарамай, абортлар сони камайиб бормоқда – бу кўрсаткич 2007 йилдаги 42 682 тадан 2021 йилда 35 449 тага тушди. 2007 йилда ҳар 100 та туғилишга 7,4 та аборт тўғри келган бўлса, 2021 йилда бу кўрсаткич 4,1 тага қисқарди. Бунинг сабабларидан бири мамлакатдаги яшаш сифатининг яхшиланишидир. 2000 йилларнинг бошларида, айниқса глобал молиявий инқироз шароитида кўплаб аёллар бир неча болани тарбиялашдаги молиявий қийинчиликлар туфайли абортни танларди.
Ўзбекистон аёллар учун исталмаган ҳомиладорликни тўхтатиш учун энг хавфсиз давлатлардан бири бўлиб қолмоқда. Аёллар абортни танлагани учун нафақат жазоланмайди, балки жамият ҳам уларни ўз танлови учун қораламайди ёки уларга қарши турмайди. Шунга қарамай, аёллар кўпинча ўз тажрибаларини фақат ўзларининг ички давраларида баҳам кўради ва аборт масаласи жамоатчилик орасида кенг муҳокама қилинмайди.
