1988 йил 7 апрель куни Тошкентда КПСС (Совет иттифоқи Коммунистик партияси) бош котиби Михаил Горбачёв ва Афғонистон президенти Муҳаммад Нажибулла ўртасида учрашув бўлиб ўтди. Унда зудлик билан Женева битимини имзолаш ва 1988 йил 15 майдан совет қўшинларини олиб кетишни бошлаш имконини берган қарорлар қабул қилинди.
Афғонистондан қўшинларни олиб кетиш ҳақидаги қарорни Горбачёв 1986 йил февралида КПССнинг 27-қурултойида эълон қилган эди. Буни амалга оширишнинг биринчи босқичи сифатида СССР сиёсий етакчиси Афғонистон президенти билан учрашиши зарур эди. Моҳиятан, бу Женевада Афғонистон атрофидаги вазиятни сиёсий тартибга солиш масалалари бўйича муҳим ҳужжатларни имзолашдан олдинги, ўзича тарихий аҳамиятга эга бўлмаган расмий учрашув бўлиши керак эди, аммо бундай бўлиб чиқмади.
Ушбу учрашувни Горбачёв Москвада эмас, Тошкентда ўтказишга қарор қилди. Горбачёвнинг ўзи тушунтирганидек, бу билан у Нажибулла Афғонистоннинг мустақил раҳбари эканини, Горбачёв у билан тенг сиёсий шерик сифатида музокаралар олиб боришини таъкидлаб кўрсатмоқчи бўлган ва шунинг учун уни кўрсатмалар бериш ва зарур ҳужжатларни имзолаш учун Москвага чақирмаган.
Тошкентдаги айнан шу учрашувдан кейин СССР мудофаа вазири Дмитрий Язов 1988 йил 15 майдан бошлаб қўшинларни икки босқичда олиб кетиш ҳақидаги директивани имзолади.
1988 йил 14 апрелда Женевада ҳужжатлар имзолангач, ушбу тадбирларни амалга ошириш бошланди.
Эслатиб ўтамиз, Совет Иттифоқи Коммунистик партияси (КПСС) марказий қўмитасининг сўнгги бош котиби ва СССРнинг ягона президенти Михаил Горбачёв 91 ёшида вафот этди.
ОАВ Горбачёв «оғир ва узоқ давом этган касалликдан кейин» вафот этганини хабар қилди. Уларга кўра, Горбачёв ўлимидан сал аввал касалхонага гемодиализ учун келган.
Сўнгги йилларда Горбачёв буйрак касаллигидан азият чекаётган эди. Хусусан, сиёсатчи бир неча йил давомида гемодиализдан ўтгани ҳақида маълумотлар бор.
Сиёсатчи Москвадаги Новодевичие қабристонида рафиқаси Раиса Горбачёва ёнига дафн этилади. Дафн маросимининг санаси ҳали белгиланмаган.
Совет иттифоқининг Афғонистон урушидаги иштироки ҳақида қисқача
1978 йил 27 апрелда Афғонистонда Апрель (Савр) инқилоби бошланди. Оқибатда Афғонистон халқ демократик партияси (АХДП) ҳокимият тепасига келди ва мамлакатни Афғонистон Демократик Республикаси (АДР) деб эълон қилди.
Мамлакат раҳбариятининг Афғонистонни қолоқликдан чиқариши керак бўлган янги ислоҳотларни амалга оширишга уриниши исломий мухолифат қаршилигига дуч келди. 1978 йилда Афғонистонда фуқаролар уруши бошланди.
1978 йил 8 майда Афғонистон ҳукумати СССРнинг Кобулдаги элчиси орқали совет ҳукуматига зудлик билан Афғонистонга совет маслаҳатчиларини – партиявий, ҳарбий, иқтисодий мутахассисларни, КГБ ходимларини АДР хавфсизлик хизматларини ташкил этишда ёрдам бериш учун юборишни илтимос қилиб мурожаат қилди. Май ойининг иккинчи ярмида КГБ зобитлари Афғонистонга жўнади.
Ҳиротдаги қўзғолон совет – афғон чегараси яқинида совет қўшинларини кучайтиришга мажбур қилди. Мудофаа вазири Д.Ф. Устиновнинг буйруғига биноан 103-гвардия ҳаво десант дивизиясини Афғонистонга туширишга тайёргарлик кўрилди. Афғонистонда совет маслаҳатчилари (шу жумладан ҳарбий маслаҳатчилар) сони кескин ошди. 10 декабрдан Д.Ф. Устиновнинг шахсий буйруғига биноан Туркистон ва Ўрта Осиё ҳарбий округларининг бўлинмалари ва таркибий қисмларини жойлаштириш ва сафарбар қилиш амалга оширилди. Яқинлашиб келаётган воқеаларда асосий зарба берувчи куч сифатида тайинланган 103-сонли Витебск гвардия авиация десанти кута бошлади.
1979 йил 12 декабрда Сиёсий бюро йиғилишида Афғонистонга ҳарбий қўшин юбориш ҳақида қарор қабул қилинди. 24 декабрда Кобулдан 50 километр шимолда жойлашган Баграм аэродромига биринчи контингент қўнди ва шу билан уруш ҳаракатлари бошланди.
1979–1989 йилларда ўта хавфли мужоҳид гуруҳлари ва уларнинг катта базаларини йўқ қилиш учун 416 та кенг кўламли операция ўтказилган. Улар орасида Панжшер дарасида дала қўмондони Аҳмадшоҳ Масъуд жангариларига қарши Панжшер операцияси (1980–1985), Покистон билан чегарадош ҳудудларда Кунар операцияси (1985), Жавар базасини йўқ қилиш операцияси (1986), Хост шаҳрининг озод қилиш бўйича «Магистраль» операцияси (1987–1988) ва бошқалар.
Изоҳ (0)