Дунё бир вақтнинг ўзида бир нечта муаммоларга дуч келмоқда: озиқ-овқат танқислиги, инфляция, COVID-19 нинг давом этиши ва глобал исиш оқибатлари. Биргаликда улар бутун дунёдаги халқларнинг барқарорлиги ва фаровонлигига таҳдид солади. The New York Times нашри дунёдаги вазият ва чоралар ҳақида сўз юритди.
Ковид, иқлим ўзгариши ва ҳозирда глобал озиқ-овқат инқирози дунё муаммолари ва ечимлари билан чамбарчас боғлиқлигини кўрсатмоқда. Инқироздан чиқиб кетиш учун дунё ўзаро ҳамкорлик қилиши керак бўлади.
Инфляция сабабли ҳаттоки америкаликлар ҳам бошқа кўплаб мамлакатлардаги одамлар каби миллий ҳукуматга мурожаат қиладиган даражага етиб келишди. АҚШда инфляция 1980 йилларнинг бошидан бери ҳар қандай бошқа вақтга қараганда юқори бўлмоқда.
Юқори инфляция АҚШ Федерал резерв тизимини фоиз ставкасини 0,75 фоиз пунктига кўтаришга мажбур қилди.
Оқ уй яқин келажакда қазиб олинадиган ёқилғини рағбатлантириш ва барқарор энергия манбаларини ривожлантиришга сармоя киритиш орқали глобал энергия ишлаб чиқаришни кенгайтириш ишига ўз ҳиссасини қўшиши керак.
АҚШ президенти Байден Хитойдан импорт қилинадиган товарларга қўйилган умумий тарифларни тўхтатишга чақирмоқда.
Қўшма Штатлар яқинлашиб келаётган йирик озиқ-овқат инқирозини ҳал қилиш учун бошқа давлатлар, айниқса Африка, Яқин Шарқ ва Жанубий Осиёдаги энг хавфли давлатлар билан ҳамкорлик қилиш орқали ўзига ва бутун дунёга ёрдам бериши мумкин.
Африканинг баъзи қисмларида танқислик аллақачон ўткир ва баъзи сабаблар яхши маълум: иқлим ўзгаришининг экстремал об-ҳавоси, COVID-19 нинг иқтисодий талофатлари, ресурсларнинг тенгсизлиги. Аммо Россиянинг Украинага қарши уруши янги ва ҳалокатли муаммони яратди.
Украина дунёдаги тўртинчи йирик дон ва уруғ экспортчиси, асосан маккажўхори ва буғдой экспорт қилади. Лекин портлар Россия томонидан ишғол қилинган ёки блокада бўлгани сабабли, унинг донини ташиш қобилияти кескин камайди.
Украина ғалласини ҳаракатга келтириш жуда муҳим. Унинг катта қисми одатда энг ёмон озиқ-овқат танқислигига дуч келган ривожланаётган мамлакатларга кетади. Бундан ташқари Украина йиғиб олинадиган дон учун жой бўшатиши керак.
Кўпинча бўлгани каби, энг қашшоқ мамлакатлар энг қаттиқ зарбага дучор бўлади. Тарих шуни кўрсатадики, очлик тезда ўлимга олиб келади.
Нигерия, Сомали, Эфиопия, Миср ва Яман аллақачон озиқ-овқат танқислиги азобини ҳис қилмоқда, дея қайд этади The Washington Post.
Нархларнинг ошиши Аргентина, Индонезия, Тунис ва Шри-Ланка каби бошқа мамлакатларда норозилик намойишларини келтириб чиқарди.
Украина донини экспорт қилишдаги энг катта чеклов мамлакатнинг Қора денгиздаги асосий порти Одессадан фойдалана олмаслигидир. Украина бунинг ўрнига ўз донини автомобиль, темир йўл ва дарё орқали жўнатишга ҳаракат қилди, бироқ бу усуллар Украина портлари орқали экспорт қилинадиган маҳсулотлар ҳажмидан анча кам.
Россия босқинидан олдин Украина ойига ўртача 3,5 миллион тонна дон экспорт қиларди. Март ойида бу кўрсаткич 300 000 тоннага тушди ва апрель ойида бир миллион тоннадан бир оз кўпроққа кўтарилди.
Одесса ҳали ҳам Украина назорати остида. Муаммо ҳарбий кемалар ва миналар юк ташишни тўсиб қўйишида. Россия Одессадан хавфсиз канал очишга тайёрлигини билдирган, аммо бунинг эвазига баъзи санкциялар бекор қилинишини кутмоқда.
Қўшма Штатлар ва унинг иттифоқчилари ҳар қандай санкцияларни бекор қилишга қаршилик кўрсатмоқда.
Муаммони ҳал қилиш учун кам вақт қолмоқда. Кузги буғдой пишди ва Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг ҳисоб-китобларига кўра, Украинада 25 миллион тоннага яқин дон тезда экспорт қилинмаса, чириши мумкин.
Ҳатто Одессага йўлни бўшатиш тўғрисидаги зудлик билан келишув уруш зонасига кириш хавфини ўз зиммасига олишга ва зарур суғурта учун тўлашга тайёр бўлган катта кемалар гуруҳини ташкил қилиш учун ҳафталар талаб қилади.
НАТО кемаларидан фойдаланиш Ғарб иттифоқчилари олдини олиш ниятида бўлган Россия ҳарбий кемалари билан тўғридан-тўғри тўқнашув хавфини келтириб чиқариши мумкин.
«Урушга қарамай, Украинанинг озиқ-овқат ишлаб чиқаришини, шунингдек, Россия ва Беларусь томонидан ишлаб чиқарилган озиқ-овқат ва ўғитларни жаҳон бозорларига қайта интеграция қилмасдан туриб, озиқ-овқат инқирозини самарали ҳал қилиб бўлмайди», — дейди БМТ Бош котиби Антониу Гутерриш.
У Қўшма Штатлар ва Европага Украина ғалласининг дунёга тўсқинликсиз оқиб чиқиши эвазига Россия ва Беларусь қишлоқ хўжалиги экспортига нисбатан жорий санкцияларни юмшатишни таклиф қилди.
Озиқ-овқат инқирозидан энг кўп жабр кўрган мамлакатларнинг Россияга қўшма мурожаати вазиятни юмшатиши мумкин.
Россий президенти Путин Туркия, Исроил ва Африка Иттифоқи етакчилари билан алоҳида учрашди ва юзага келаётган глобал озиқ-овқат ва энергетика инқирози учун жавобгарлик бутунлай Ғарб очкўзлиги ва санкциялари зиммасига юкланишини ошкора таъкидлади.
У бу хабарни жума куни Санкт-Петербург халқаро иқтисодий форумида қилган нутқида куч билан такрорлаб, дунёдаги беқарорликда АҚШни ҳам айблади.
Айни пайтда дунёда мамлакатлар орасида ўзаро ишонч ва ҳамкорлик жуда ҳам суст.
Изоҳ (0)