Норозилик намойишлари ва навбатлар: Сурияда президент сайлови қандай ўтди? Фоторепортаж

Сурияда 26 май — президент сайловларига овоз беришнинг асосий куни бўлди. Овоз бериш Башар ал-Асад режими томонидан назорат қилинадиган ҳудудда ўтказилди. 2000 йилдан бери давлатни бошқариб келаётган президент сайлов кампаниясининг фаворити ҳисобланади. АҚШ ва Европа Иттифоқининг етакчи давлатлари овоз бериш жараёнини қоралади, Россия эса овоз бериш қонуний олиб борилаётганини даъво қилмоқда. «РБК» Сурияда президент сайлови қандай ўтгани ҳақида фоторепортаж тайёрлади.

Сурия президенти Башар ал-Асад ва унинг рафиқаси Асма Дамашқ атрофида жойлашган Дума шаҳридаги сайлов участкасида овоз берди. Ҳарбий можаро пайтида Дума бир неча йил давомида мухолифат назорати остида бўлган, 2018 йилда шаҳарда кимёвий қурол ишлатилган. Тўртинчи етти йиллик муддатга қайта сайланаётган Асад журналистларга мамлакатдаги урушни фуқаролар уруши деб атамаслик лозимлигини айтди.

«Бизнинг бу ерда туришимиз шундан далолат берадики, Сурияда у ёки бу минтақа, у ёки бу диний жамоат ўртасида қарама-қаршилик мавжуд эмас. Сурияда ғарб таъкидлаётган фуқаролар уруши бўлмаган», — дейди у.

Сурияда 51 киши президентлик сайловида қатнашиш истагини билдирган эди, аммо атиги уч киши рўйхатдан ўтишга муваффақ бўлди. Сайловларнинг фаворити 55 ёшли Башар ал-Асад бўлиб, у 2000 йилда отаси Ҳофиз ал-Асад вафотидан кейин давлат раҳбари бўлган. Сайловларда, шунингдек, Социалистик Иттифоқчи партиясининг собиқ депутати Абдулла Саллум Абдулла ва ватанпарвар мухолифат вакили Маҳмуд Аҳмед Мурай иштирок этмоқда.

Абдулла 1956 йилда Ҳалаб провинциясида туғилган. У Халқ Кенгаши (парламент) аъзоси, 2016—2020 йилларда парламент ишлари бўйича вазир бўлган.

Президентлик учун учинчи номзод Маҳмуд Аҳмед Мурай 1957 йилда Дамашқ атрофида туғилган. У Сурия инсон ҳуқуқлари ташкилотига раҳбарлик қилади, шунингдек, 2016 йил декабрида ташкил этилган «Мухолифат демократик фронти» бош котиби лавозимига эгалик қилади.

Мамлакатда ва чет элда 18 миллионга яқин сурияликлар овоз бериш ҳуқуқига эга. Чет элдаги фуқаролар элчихоналарда овоз бериши мумкин. Ушбу сайлов 2011 йилда ҳарбий қарама-қаршилик бошланганидан буён ўтказилаётган иккинчи сайлов. Аввалги президентлик сайловлари 2014 йилда бўлиб ўтган эди. Овоз беришда Сурия фуқароларининг 73,5 фоизи иштирок этган. Башар ал-Асад 88,7 фоиз сайловчиларнинг қўллаб-қувватлаши билан сайловда ғалаба қозонган.

Идлиб провинциясида сайловларга қарши намойишлар бўлиб ўтди. Намойиш иштирокчилари ватандошларни сайлов участкаларига бормасликка ва «ўз уйини ўйлаб овоз беришни бойкот қилишга» чақирди. Идлибда сайловлар ўтказилмади, чунки провинция Туркия томонидан қўллаб-қувватланадиган мухолифат назорати остида.

Овоз беришга қарши намойишлар нафақат Суриянинг Асад назорат қилмайдиган қисмида, балки бошқа мамлакатларда ҳам бўлиб ўтди. Мамлакатни тарк этишга мажбур бўлган ва айни пайтда Германияда яшаётган сурияликлар Берлиндаги Сурия элчихонасида норозилик намойиши ўтказди. Истанбулда жойлашган мухолифат ва инқилобий кучлар миллий коалицияси сайловларни қонуний эмас деб эълон қилди. Коалиция раҳбари Наср ал-Харирининг таъкидлашича, амалдаги президент ўн йил олдин мамлакатда биринчи тўқнашувлар бошланганда қонунийлигини йўқотган.

Янги муддатга қайта сайланаётган Башар ал-Асад ҳокимиятни тўлиқ ўзида сақлаб қолишга кафолат бермоқда. 2020 йилда мамлакатда парламент сайловлари бўлиб ўтган эди. Унда сайловчиларнинг 33 фоизи иштирок этган. Асаднинг «Baas» партияси бошчилигидаги ҳукмрон коалиция парламентдаги 250 ўриндан 177 тасини қўлга киритган.

Сайлов участкаларида узун навбатлар юзага келди. Мамлакатда ҳаммаси бўлиб 12 мингта сайлов участкаси ташкил этилган. Сайлов участкаларида фаоллик шу қадар юқорилигидан мамлакатда овоз бериш 5 соатга узайтирилди. 07:оо да бошланган жараён аслида 19:00 да тугаши керак эди, аммо ярим кечасигача давом этди.

Мутахассисларнинг фикрига кўра, мамлакат қийин даврни бошдан кечираётган бўлса-да, Асад катта устунлик билан ғалаба қозониши керак.

Бу йил яхши бошланмади — мамлакатда асосий маҳсулотлар нархи кескин кўтарилди, бензин ва бошқа ёнилғи етказиб беришда узилишлар қайд этилди, бу АҚШнинг янги санкциялари ва қўшни Ливандаги иқтисодий инқироз билан боғлиқ.

Президентликка номзод Маҳмуд Мурай Дамашқда овоз берди. Қонун бўйича номзод 40 ёшдан кичик бўлмаслиги, мамлакатда камида ўн йил яшаган мусулмон бўлиши керак. Шунингдек, чет эл фуқаролигига эга бўлмаслиги лозим.

Овоз бериш жараёни бир неча мамлакат вакиллари томонидан кузатилмоқда. Россия Давлат Думасидаги делегация раҳбари Дмитрий Саблин журналистларга сайловлар эркин ва халқаро стандартларга мувофиқ равишда ўтаётганини айтган.

АҚШ, Франция, Германия, Италия ва Буюк Британия вакиллари сайловлар на адолатли ва на ошкора бўлиб ўтганини ва қонуний деб тан олинмаслигини таъкидлади. Ғарб давлатлари овоз бериш жараёни БМТ Хавфсизлик Кенгаши томонидан келишилган Сурия можаросини сиёсий тартибга солиш параметрларига мос келмаслигини таъкидламоқда.