«Шаҳрисабз ЮНЕСКО рўйхатидан чиқмайдиган бўлди» — қурилиш вазири Ботир Зокиров

Қурилиш вазири Ботир Зокиров Самарқандда бўлиб ўтган матбуот анжуманида бир неча йилдан буён ЮНЕСКОнинг Бутунжаҳон маданий мероси рўйхатида қолиши масаласи сўроқ остида турган Шаҳрисабз шаҳри масаласига ҳам тўхталиб ўтди, дея хабар берди «Дарё» мухбири.

«Шаҳрисабздаги қурилиш ишлари бошланишидан аввал у жойни ўзим бориб кўрганман. Ярим сотих жойда еттита оила яшарди. Одамларнинг ранги сарғайиб кетган. Ана шу уйларни бузаётганда бир нарсага гувоҳ бўлдим. Одамлар бир неча йилдан буён яшаяпти, ичкарида ҳеч қандай шароит йўқ: на сув тармоғи, на канализация, маданий бирор нарса бор. Чидаш қийин. Лекин одамлар яшаяпти. Уларнинг ҳаммасига компенсация, ер, уй-жой берилди», — дейди Ботир Зокиров.

Вазирнинг таъкидлашича, Шаҳрисабздаги қурилишлар жараёнида одамлар кўчиб чиққач, ўша ерлар остидан уч қаватдан иборат қабрлар чиққан.

«Қурилиш ишлари сабаб одамлар кўчиб чиққан уйларнинг остидан уч қаватдан иборат қабрлар чиқяпти. Қандай қилиб бундай яшаш мумкин? Қашқадарёда бундай муаммолар кўп. Хўжаи Жарроҳда ҳам реставрация ишлари кетаётганда бунга гувоҳ бўлгандик. Уч қават қабрнинг устида одамларнинг яшаши, менимча, тўғри эмас», — деди вазир.

Вазирнинг таъкидлашича, ЮНЕСКО ҳолат қандай бўлса шундай қолишини айтган. Қолавера, тошдан қилинган биноларни бузмаслик бўйича ҳеч қандай муаммо йўқ. Аммо 150 йиллик оддий лой, пахса ва синч уйлар бор. Шунингдек, у ерда термит муаммоси бор. Уйларнинг ҳаммаси абгор аҳволга келиб қолган. Уларни узоқ вақт сақлаб бўлмайди. Шу сабабли лойиҳа қилиб, шаҳарнинг тарихий ўқи очилган. Бунинг ҳам ҳаммаси ҳисобга олиниб, 7-8 ой муҳокама қилинган.

«Бизда ҳозир махсус сканерлар билан 40 метргача ер остини ўрганиш имкони бор. Ана шу ускуналар билан ҳудудни ўрганиб, топилган қадимий бино қолдиқларини корсервация қилиб қўйганмиз. Тарихий ўқ очилган, шароитлар ҳам бор. Канализация, водопровод ҳам қилинган. ЮНЕСКОнинг талабини бажариш керак, лекин одамларга ҳам шароит қилиш керак», — деди Ботир Зокиров.

Қурилиш вазири Шаҳрисабздаги қурилишларда ўзи қатнашганини билдирар экан, у ерда бўлган асосий муаммо лойиҳалар ўз вақтида ЮНЕСКО билан келишилмаганлигида эканлигини таъкидлади.

«Лойиҳага таклиф ишланади, кейин уни ЮНЕСКО тизимидаги ташкилотлар экспертиза қилади. Шундан сўнг лойиҳаларни қайтадан ишлашга ёрдам беради. Бу ишларга икки йил вақт кетади. Мисол учун, биз ҳозир Хива шаҳрида ишлаяпмиз, тақдимот ҳам қилишимиз мумкин. Унда таклиф ишланади, археологик экспертиза олинади, жуда кўп тартиблари бор. Буларнинг бари амалга оширилгач, ЮНЕСКО рухсатидан кейин иш бошланади. Шу сабабдан Хивада икки йилдан буён ишлаяпмиз. Шаҳрисабз масаласига тўхталадиган бўлсак, ўша вақтда бизда бу тажриба бўлмаган. Маданият вазирлиги томонидан қилинадиган ҳужжатлар ҳам ўз вақтида ишланмаган. Шу сабабдан ана шу муаммо келиб чиққан», — деган Ботир Зокиров.