Парҳез озиш учун энг яхши воситами? Мутахассис жавоб беради

Озиш мавзуси ҳақида жуда кўплаб афсоналарнинг мавжудлиги сабаб бугунги кунда бу жабҳада ҳақиқий реклама фирибгарлиги ҳукм сурмоқда. Оздирувчи дорилар, зарарсиз оздирамиз деб катта-катта вада берувчилар шулар жумласидан. Кўпчилик дарҳол озишни истаб қолади. Неча йиллар мобайнида йиғилган бу семизликни қисқа муддатда йўқотиш имконсиз, аммо буни кўпчилик тушунмайди. Инсонлардаги ана шу кучли истакдан фойдаланиб қолишга ҳаракат қилаётган «бизнесменлар»,  фармкомпаниялар эса афсуски кўпайган. «Дарё» соҳа бўйича мутахассис шифокор Фазлиддин Мўминовнинг бу борадаги фикрларини келтириб ўтади.

Озишни истаётганларнинг асосий мақсади озиш бўлиб қолади. Натижада баъзилар жудаям қаттиққўллик билан парҳез қилмоқчи бўлади ёки мутлақо очлик орқали озиш йўлини танлайди. Бу вақтда йўқотилаётган соғлик ҳақида, афсуски, анча кеч англаб етишади. Аввало, семиришни қаттиқ диэталар ва очлик орқали йўқ қилиш мумкин, деган афсоналарга умуман ишонманг. Нима учунлигини эса қуйида батафсил гаплашамиз.

Парҳез семизликни йўқота олмайди

Ҳеч қандай парҳез, у қанчалик қатъий бўлмасин, семизликни йўқота олмайди. Жудаям кам овқат ейиш билан қилинган парҳез орқали организмни шунчаки қийнайсиз. Тана ҳар қандай парҳез пайтида очликни ҳис қилади ва очликни йўқотиш учун метаболизм даражасини пасайтириб, ёғ тўқимасини сақлаб қолиш учун чоралар кўради, шунда ёғ секин парчаланади. Шунинг учун парҳез қилаётган, аммо жисмоний машқлар билан шуғулланмайдиган ҳар қандай киши биринчи навбатда мушак тўқимасини йўқотади, ёғни эмас.

Танангиз мақсадингизга қарши ишлайди

Парҳез қилсангиз мия организмдаги очликни қондириш учун овқат ейишга мажбур қилади, натижада очлик азоби кучаяди. Сифатсиз озиқ-овқат ейдиганлар учун парҳез қилиш янада ёмонроқ ҳолат, чунки уларнинг танаси кўплаб керакли моддалардан маҳрум бўлади. Бундан ташқари, одам парҳездан кейин одатдаги овқатланишга қайтганда, аввалгига қараганда камроқ калория сарфлайди ва ёғни кўпроқ тўплайди, чунки организм энди очликдан қўрқади ва имкон қадар захира қилишга ҳаракат қилади. Шу сабабли, қатъий парҳезлар организмдаги ёғ миқдорини оширади ва сизнинг вазнингизни кўпайтиради.

Парҳез ва психология

Бундай парҳезларнинг психологик оқибатлари янада зарарли. Оч ва парҳез тутган одамлар овқат ҳақида орзу қилади ва хаёлида доим шу фикр айланади. Улар хавотир ва руҳий тушкунликка мойил бўлиб, углевод ва ёғ миқдорининг камайгани сабаб жисмоний стресснинг барча турларини бошдан кечиради. Овқатланишдан бош тортиб, тинимсиз овқат талаб қиладиган танага қарши тура олмасангиз, миянинг биринчи реакцияси шод-хуррамликдир. Маза қилиб овқатланасиз. Аммо хурсандчиликдан кейин айбдорлик ҳисси пайдо бўлади, чунки сиз бу вақтинча завқланиш эканлигини тушунасиз ва яна қатъиятсизлигим сабаб овқат еб қўйдим, иродасизман дея чуқур қайғуга ботасиз. Буни тузатиш учун одам яна ўзини жазолашга ҳаракат қилади ва яна очлик йўлини тутади, бундай тартибсиз хатти-ҳаракатлар ва стресс натижасида яна семиради.

Физиологияни истаганингизча бошқара олмайсиз

Очлик парҳези ҳам сизнинг саломатлигингизга салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Парҳез пайтида ширин десерт ҳақида кўп ўйлайсиз, бу эса мия учун ширинлик истеъмол қилиниши тўғрисида сигнал бўлади. Бу сигнал сўлак ва овқат ҳазм қилиш шарасининг кўп чиқарилишига олиб келади. Организм эса қондаги шакарни камайтиришга ҳаракат қилади ва бунинг учун инсулин ишлаб чиқарилишини кучайтириш кераклиги тўғрисида сигнал беради. Инсулин миқдори кўпайгач қонда шакар миқдори камади, янада очлик ҳисси кучаяди. Натижада сиз ширинлик ҳақида кўпроқ ўйлай бошлайсиз ва организм инсулинни янада кўпроқ чиқаришга ҳаракат қила бошлайди. Охир-оқибат инсулиннинг қондаги шакар даражасига нисбатан сезгирлиги пасаяди. Бу эса ёмон, яъни диабет касаллиги деганидир.

Мақсадингиз озиш бўлмасин, аксинча ўзингизни ўзгартириш бўлсин

Озишни истасангиз, шошилманг. Қоматингизни тартибга келтириш ва танадаги ортиқча ёғ даражасини пасайтириш учун вақт керак. Сиз бутунлай ўзгаришга, янгидан ўзингизни яратишга ҳаракат қиляпсиз. Янги кўриниш ва ҳаётга янгича қараш шахсиятнинг чуқур ўзгаришини талаб қилади. Аста-секин мақсадингизга қараб юриш сизнинг онгингизга ушбу янги шахсга мослашиш имконини беради. Бундан ташқари, тез вазн йўқотиш танани стрессга дучор қилади, бу эса соғлик учун яна бир муаммо.

Баҳор – янгиланиш фасли, нафақат табиат учун, балки инсон организми учун ҳам

Танангизни янгилашни бошлаш учун йилнинг энг яхши даври – баҳор. Ҳамма нарса баҳорда янгиланади. Илиқ баҳор ва ёзги иссиқлик ёғни эритиб, янги ёғ даражасини белгилашингизга ёрдам беради. Шунга қарамай, сиз исталган вақтда бошлашингиз мумкин, ҳатто бу биринчи уриниш бўлмаса ҳам. Сиз ҳеч қачон таслим бўлманг. Юз марта муваффақиятсизликка учраган бўлсангиз ҳам, нолдан бошланг. Ҳар қандай уриниш самимий бўлса, сизга фойда келтиради ва охир-оқибат, албатта, натижага эришасиз — ўзингизни ўзгартирасиз.

Гимнастика – чиройли қомат гарови

Мунтазам жисмоний машқларсиз вазн йўқота олмайсиз буни унутманг. Гимнастикани ҳафтада тўрт-беш марта қиладиган одамлар ҳафтасига атиги уч маротаба шуғулланадиганларга қараганда уч баравар тез вазн йўқотадилар. Танадаги ёғни ўзгартириш учун ҳафтада бир ёки икки марта спорт билан шуғулланиш етарли эмас. Доимий машқлар оғир машқларга қараганда яхшироқдир. Ҳатто ярим соатлик тез юриш ҳам яхши эффект беради. Тўғри, сифатли қилинган массаж ҳам пассив машқлар вазифасини бажаради, мушакларни ҳаракатга келтиради ва қонга эндорфинларни (шодлик гормони) чиқаради.

 Нафас бу метаболизмни ҳаракатлантирувчи асосий кучдир

Озиш учун нафас олиш алоҳида аҳамиятга эга. Сиз ҳаёт кучини ҳаводан ва овқатдан оласиз. Агар сиз яхши нафас олсангиз, танангиз очликни камроқ ҳис қилади. Агар очликни ҳис қилсангиз, аввал ўтириб, ўнта чуқур-чуқур нафас олишингиз керак. Агар шундан кейин ҳам оч бўлсангиз, овқат ейишингиз мумкин, аммо аксарият ҳолларда очлик ҳисси камайгани ёки йўқолгани маълум бўлади. Нафас машқларини ўрганиб олинг ва бунга доим амал қилинг.

Кўп уйқу – ортиқча вазн демакдир

Ҳаддан ташқари кўп уйқу ортиқча вазннинг муҳим сабабидир. Уйқуни қисқартириш учун ҳар куни бир вақтда туринг ва ухланг. Агар сиз одатдагидан олдин ётган бўлсангиз, эртаси куни эрталаб эртароқ туринг. Тонг отишидан бир ярим соат олдин ёки камида соат 6 да уйғонишга ҳаракат қилинг. Уйқуни тартибга солишни бошлаганингиздан бир ой ўтгач, умумий уйқуни ярим соатга камайтиринг. Кўп одамлар ҳар куни эрталаб ярим соат олдин туришдан кўра, ҳар куни кечқурун ярим соат кейин ётишни осонроқ деб билишади. Минималигингизга етгунча ҳар ой уйқуни ярим соатга қисқартириб боринг. Олти-етти соат кифоя қилади, бемор одамлардан ташқари ҳеч ким саккиз соатдан ортиқ ухламаслиги керак.

Овқатланишингизни назоратда ушланг

Ҳафтада бир марта ўзингизнинг хоҳишингиз бўйича рўза тутинг. Шунингдек, қандай овқат истемол қилаётганингиз бўйича ўзингизга эслатма қилиб боринг. Кўпинча кераксиз озиқ-овқат истеъмоли онгсиз равишда содир бўлади. Баъзи одамлар овқатдан олдин ёки кейин нима ейишганини ёзиб журнал юритади. Бошқалар эса бирон нарсани ютишдан олдин учгача санашади. Қайси усулни танлашингизнинг фарқи йўқ. Муҳими мияни овқатлар ҳақида огоҳлантириб борсангиз етарли.

Шошилиб ейиш – кўп ейишнинг биринчи сабаби

Овқатни яхшилаб чайнаётганингизга ишонч ҳосил қилинг. Чайнаш натижасида у сизга лаззат беради. Семириб кетган одамлар одатда овқат лаззатларига жудаям ўч бўлишади. Шундай қилиб, яхшилаб чайнаш туфайли одам озроқ овқатдан кўпроқ қониқиш ҳосил қилади. Чайнашнинг ўзи сизнинг овқатланиш истагингизни қондиришга ёрдам беради. Яхши таъм ва мазмунли қониқиш учун ҳар бир овқатни алоҳида истеъмол қилинг. Ёдингизда бўлсин  мазали таомни хаёл қилманг. Бу ҳолат юқорида айтганимдек танадаги ёғингизни кўпайтиради. Сизнинг хаёлингиз жуда фаоллашганда, сайр қилинг, суюқлик ичинг.

Мияни чалғитишга ҳаракат қилинг

Овқатни кичикроқ идишда ейишга ҳаракат қилинг. Чунки кичикроқ идишда овқат ҳажми кўпроқ бўлиб кўринади ва мия қониқиш ҳосил қилади. Секин-секин ошқозон ҳам камроқ миқдордаги овқатга мослашади, ҳажми кичрайиб овқатга нисбатан кучли хоҳишни пасайтиради. Шунингдек, ўзингизни озроқ овқат есангиз ҳам тўйгандек ҳис қиласиз.

Компенсация

Ушбу ўтиш даврида витаминлар ва минерал қўшимчаларга бой овқатларни истеъмол қилишни эсдан чиқарманг, чунки танангиз бирон бир озуқавий моддага эҳтиёж сезмаслиги керак. Ушбу қўшимчалар ёғ даражасини пасайтирмайди, аммо моддалар алмашинувини сезиларли даражада кучайтиради. Шунингдек овқатланишга нисбатан кучли хоҳишни сўндиришга ёрдам беради. Калорияли, ёғли фойдасиз овқатлардан воз кечиб, табиий овқатларни кўп миқдорда қўрқмасдан истемол қилаверинг. Табиий озиқ-овқатлар сизни семиртирмайди, аксинча соғлом, тетик ва ортиқча вазндан халос қилади. Бундай овқатларга сабзавотлардан қилинган шўрва, қайнатма шўрва, мевалар, ёнғоқ, бодом, дуккаклилар, резавор мевалар, балиқ, сут ва сут маҳсулотлари, чаканда ва зайтун мойларини киритиш мумкин.

Ёғ ҳақида икки оғиз

Ҳамма жойда семиз бўлишдан кўра озғин бўлиш яхшироқ деб даъво қилинса-да, эсда тутингки, ёғнинг етишмаслиги организмни сусайтиради ва иммунитет тизимига зарар етказади. Ёғ нормал миқдорда сиз учун фойдали ва керакли тўқимадир. Ёғ ҳақида юқорида айтилган барча фикрлар бу ортиқча оқ ёғга тегишлидир.

Психологик омил ҳақида

Демак семиришнинг асосий сабабларидан бири психологик ҳолат эканини инобатга олинг. Ёлғизлик ҳисси, жудаям оғир мусибатлар, оғир даражадаги ва узоқ вақт давом этадиган руҳий босимлар натижасида организм ўзини ўзи қутқариш учун барча ташвишлардан ҳоли ҳудуд яратишга ҳаракат қилиб танани ёғли қобиқ билан ўраб олишга ҳаракат қилади. Шунинг учун ортиқча вазндан халос бўлиш учун сиз, авваламбор, мунтазам равишда машқ қилишингиз, кўпроқ ҳаракат қилишингиз ва ўзингиз учун яхши ва содиқ дўстлар топишингиз керак. Шахсан мен кучли жисмоний машқлар билан шуғулланмасликни маъқул деб биламан. Чунки оғир жисмоний машқлар организмни спортдан бездиради, қондаги шакар миқдорини кескин ўзгартириб, сизда овқатланишга нисбатан кучли хоҳишни уйғотади, шунингдек, бундай машқлар организм учун фойдали эмас, балки зарарлидир.