Соғлиқни сақлаш вазирлиги мутахассислари Ўзбекистонда нос ишлаб чиқариш ва сотишни қонун даражасида тақиқлашни тавсия қилаётгани ҳақида хабар берилган эди. ССВнинг тамакига қарши курашиш бўйича бош консултанти, тиббиёт фанлари номзоди Шуҳрат Шукуров носвойнинг инсон саломатлигига салбий таъсирлари, Ўзбекистонда қанча одам бу иллатга ружу қўйгани, жаҳон мамлакатларидаги ҳолат бўйича маълумот берди.
Мутахассиснинг таъкидлашича, бу маҳсулот асосан уй шароитида санитария қоидаларига риоя қилинмаган ҳолда турли усулларда тайёрланади. Уни тайёрлаш усулини кўрган, таркибида қандай моддалар борлигини билган киши нос чекишдан воз кечиши аниқ. «Унинг таркибида тамаки япроғи, кул (ғўзапоя ёки бошқа ўтинлар кули), ўсимлик мойи (пахта ёки кунжут мойи), сўндирилган оҳак ҳамда ширин таъм берувчи қўшимчалар бўлади. Агар инсонга ушбу маҳсулотлар: қурилиш оҳаги, кул, тамаки япроғини берсангиз, истеъмол қилишни хоҳлармиди? Аммо мамлакатимизда нос чекувчи инсонлар сони жуда кўп, айниқса, ёшлар орасида» — дейди Шуҳрат Шукуров.
Унинг айтишича, Ўзбекистонда носвой бозорларда, кўчаларда ва таълим муассасалари олдида очиқ сотилади. Натижада носвойнинг битта порцияси нархи фильтрли сигареталар нархидан тахминан 4-5 баравар паст бўлиб, бу унинг ёшлар учун ҳамёнбоплигини таъминлайди. Носвойни ишлаб чиқариш ва сотишни чеклаш бўйича ҳеч қандай қонун ҳужжати ва кўрсатма мавжуд эмас.
Носнинг инсон организмига салбий таъсирлари
Шуҳрат Шукуровнинг билдиришича, нос психоактив моддалар қаторига киради ва марказий асаб тизимига таъсир кўрсатиб, руҳан ва жисмонан кучли қарамликни юзага келтиради. Нос қонга сўрилиб, бош мия, жигар, буйрак, ошқозоности бези ва бошқа органларнинг фаолиятига салбий таъсир этиб, шу аъзоларнинг касалланишига сабаб бўлади. Шунингдек, оғиз бўшлиғида сўлак безлари фаолиятининг бузилишини юзага келтиради.
Нос оғиз бўшлиғи, ҳалқум, қизилўнгач ва ошқозонга тўғридан-тўғри таъсир этиб, шиллиқ қаватларни доимий шикастлайди ва шу таъсир натижасида шиллиқ қаватларда саратон касаллиги ривожланишига олиб келади. Бу касалликка учраганларнинг 95 фоизи носга ружу қўйгани илмий жиҳатдан исботланган.
Бундан ташқари, носвой истеъмол қилиш юрак-томир касалликлари ва сурункали гипертонияга олиб келиши мумкин, ҳомиладорлик пайтида истеъмол қилинганда ўлик бола туғилиши, муддатидан олдин туғилиш ва кичик вазндаги бола туғилиши хавфини оширади.
Носвой истеъмол қиладиган эркакларда бепуштлик, оғиз ва милкларнинг яллиғланиши, милклар атрофияси, кариес каби касалликлар кузатилади. Нос ўсмирларнинг руҳий ривожланишига салбий таъсир кўрсатиб, хотира ёмонлашишига, жиззаки бўлишига ҳамда дарсларни ўзлаштириши кескин пасайишига олиб келади.
Расмий маълумотларга кўра, Ўзбекистонда трахеяда (ўртача 3,9 марта), оғиз бўшлиғида (ўртача 3,8 марта), милкларда (3,1 марта), қизилўнгачда (2,5 марта), ошқозонда (2,0 марта), бурун-ҳалқумда (2,0 марта) хавфли ўсмалардан ўлим 30-69 ёшдаги эркаклар ўртасида шу ёшдаги аёлларга қараганда анча кўпроқ учрайди, бу эса носвой ва бошқа тамаки маҳсулотлари истеъмол қилиниши билан бевосита боғлиқ.
«Ўзбекистонда ҳар куни тутунсиз тамаки истеъмол қилувчи 1,7 миллион кишининг 860 мингдан ортиғи носвой истеъмол қилиниши туфайли бевақт ўлим хавфига дучор бўлади. Агар тегишли чоралар кўрилмаса, бу рақам янада кўтарилиши мумкин», — дейди мутахассис.
Ўзбекистонда нос чекувчилар сони ва ўсиш сурати
ЖССТ маълумотларига кўра, дунёда катта ёшдаги кашандаларнинг сони 1,1 миллиард бўлиб, улардан камида 367 миллион киши тутунсиз тамаки истеъмол қилади.
Соғлиқни сақлаш вазирлиги 2014 йилда ЖССТ билан биргаликда юқумли бўлмаган касалликларнинг хавф омилларини ўрганилганда қуйидагилар аниқланган: Ўзбекистон аҳолисининг 12 фоизи, эркакларнинг 23,2 фоизи, яъни ҳар тўрттадан биттаси, аёлларнинг 0,2 фоизи носвой истеъмол қилади. Тутунсиз тамаки истеъмолчиларининг 90 фоизи носвой истеъмол қилади.
Бу Марказий Осиё мамлакатлари аҳолиси ўртасида носвой истеъмол қилиш кўрсаткичининг энг юқорисидир: Қирғизистонда — 5,2 фоиз, Қозоғистонда — 1,3 фоиз, Туркманистонда — 1,4 фоиз.
Бундан ташқари, тутунсиз тамаки маҳсулотларининг 13-15 ёшдаги ўсмирлар орасида истеъмол қилинишининг даражаси ҳам Ўзбекистонда қўшни мамлакатларга қараганда энг юқоридир (6%), (бу кўрсаткич: Қирғизистонда — 5,1 фоиз, Тожикистонда — 1,8 фоиз, Қозоғистонда — 0,6 фоиз, Туркманистонда — 0,2 фоиз).
Носвой ишлаб чиқариш ва сотишни тақиқлаш тўғрисидаги қонун лойиҳаси
Австралия, Сингапур, Баҳрайн, Бутан, Бирлашган Танзания Республикаси, Бирлашган Араб Амирликлари каби мамлакатларда тутунсиз тамаки маҳсулотларини сотиш тақиқланган.
Европа Иттифоқининг Швециядан ташқари барча мамлакатларида тутунсиз тамаки маҳсулотларини сотиш тақиқланган. Бир қатор МДҲ мамлакатларида (Беларусь, Қозоғистон, Россия Федерацияси, Туркманистонда) ҳам носвой ишлаб чиқариш ва сотиш тақиқланган. Евросиё иқтисодий иттифоқи доирасида тутунсиз тамаки маҳсулотларини бутунлай тақиқлаш ҳақидаги келишув лойиҳаси кўрилмоқда.
ЖССТнинг баҳолашича, Ўзбекистонда тамаки истеъмолини қисқартириш чоралари иқтисодий жиҳатдан фойдали ҳисобланади. Тамакига қарши курашиш бўйича ҳар бир инвестиция қилиб киритилган сўмдан дастлабки беш йилда 7,3 сўм ва кейинги 15 йилда 13,0 сўм фойда олиш мумкин.
«Тамакига қарши курашнинг самарали чоралари кўрилган тақдирда, Ўзбекистон қисқа муддатли истиқболда (5 йил) ҳар йили 206,6 миллиард сўм миқдорида (шу жумладан аҳолининг бўшайдиган ва ўзлари фаровонлигини оширишга қаратиладиган маблағлари), ўрта муддатли истиқболда (10 йил) — 219,8 миллиард сўм ва узоқ муддатли истиқболда (15 йил) — 233 миллиард сўм миқдорида тўғридан-тўғри фойда олиши мумкин. Натижада тамаки истеъмолчиларида қўшимча ресурслар пайдо бўлади, улар ўз навбатида халқ истеъмоли товарлари ва хизматларга талабни оширади.
Лекин, аввало, бундай маҳсулотларнинг инсон саломатлиги учун хавфли эканини аҳолининг ўзи теран англаб етиши зарур. Шундагина бу борада ижобий натижаларга эришишимиз мумкин», — деган ССВнинг тамакига қарши курашиш бўйича бош консултанти Шуҳрат Шукуров.
Изоҳ (0)