АҚШдаги сиёсий янгиликларнинг Лотин Америкасига таъсири ва 2020 йилнинг энг ноёб кашфиётлари. Жаҳон матбуоти шарҳи

«Дарё» ўтиб бораётган ҳафтада дунё матбуотида эълон қилинган ва муҳокама марказида бўлган мақолалар шарҳи билан таништиради.

Лотин Америкаси ташқи сиёсати мустақил бўладими?

Лотин Америкасининг ташқи сиёсати бутун тарихи мобайнида аксар ҳолатларда АҚШга қарам бўлиб келган, деб ёзади Tal Cual нашри. 1823 йилда АҚШ президенти Жеймс Монро «Америка америкаликлар учун» шиорини эълон қилди ва ҳар қандай европаликларнинг қитъага юриши истило учун сабаб деб топилишини айтди. Шу даврдан бери АҚШ ва Лотин Америкаси мамлакатларининг икки томонлама муносабатлари мураккаб ва барқарорликдан йироқ. Шунинг учун ҳам Байденнинг ташқи сиёсати Лотин Америкаси билан алоқаларга қандай таъсир қилади, деган савол лотин америкаликларни ўйлашга мажбур қилмоқда.

АҚШ иқтисодий, савдо ва мафкуравий жиҳатдан Лотин Америкаси мамлакатлари учун фикри ҳисобга олиниши керак бўлган шимолий қўшни бўлиб қолди. Бу эса бир неча ўн йиллар давом этиб келди. Айни пайтда АҚШ гегемониясининг сусайиб қолгани, муаллиф назарида Лотин Америкаси учун ташқи сиёсатда янги мақсадларни белгилаб олишга қулай вақт.

Ҳозирда АҚШ оқсаб турган одамни эслатади, Хитой эса анча иқтисодий жиҳатдан гуркирамоқда, Россия эса Хитойнинг Осиёдаги шеригига айланиб бормоқда. Лотин Америкаси мамлакатларида АҚШ базалари мавжуд бўлса-да, Жанубий Америка мамлакатларининг аксари ҳозирда Хитойга иқтисодий ва молиявий жиҳатдан қарамга айланди. Россия иқтисодий жиҳатдан на Хитойга, на АҚШга тенглаша олмаса-да, ҳарбий стратегик нуқтаи назардан Лотин Америкаси ҳисоблашишга мажбур бўлган ҳамкордир.  Шу сабабдан ҳам Лотин Америкасидаги аксар мамлакатлар Россиянинг геосиёсий қарашлари билан ҳамоҳанг.

Бугун Лотин Америкаси мамлакатлари ўз ташқи сиёсатларини қайтадан кўриб чиқиши керак. Фақат АҚШга йўналтирилган сиёсат бугунги замонда талабга жавоб бермайди. Бошқа мамлакатлар билан соғлиқни сақлаш, табиатни муҳофаза қилиш масалаларида кенг томонлама муносабатлар ўрнатишга ёрдам беради. Хитой ва Россия эса албатта бундай имкониятни қўлдан бой бермайди. Пандемия АҚШ иқтисодига катта зарба берди, АҚШ молиявий қийинчиликларга дуч келмоқда. Сайловлар ортидан бошланиб кетган тартибсизликлар эса АҚШдаги сиёсий институтлар ҳам инқирозда эканидан намоён.

Шу сабабдан ҳам айни пайтда АҚШ ва Лотин Америкаси мамлакатларининг алоқалари қандай кечади, деган саволни бериш керак. Байденнинг сиёсати Трампникидан фарқ қилса-да, Байден учун асосий устувор йўналиш Лотин Америкаси бўлмаслиги ҳам мумкин.  Қолаверса, Лотин Америкаси мамлакатларини бирлаштирган ташкилотлар қитъа тараққиёти учун амалий ёрдам бера олмаяпти, устига устак айрим мамлакатларда ички ихтилоф ва низолар муаммоларни янада чуқурлаштириб юбормоқда.

Хитой ва Россия ҳукумати Мадуро режимини қўллаб қувватлаётган бўлса, Франция Aмазония ўрмонларида содир бўлган ўрмон ёнғинларидан кейин Aмазонияни халқаро бошқарувга берилишини таъкидламоқда ва Колумбиядаги низоларни тинч йўл билан ҳал қилишда фаоллик кўрсатмоқда. Бу каби ҳолатлардан тушуниш мумкин бўлгани шуки, Жанубий Америка мамлакатлари самарали минтақа мамлакатларини бирлаштира олган ташкилот ярата олмади ва сиёсатда бошқа мамлакатларнинг таъсирига тушиб қолаётганини кўрсатиб қўйди.

Жанубий Америкада сиёсий ва иқтисодий ўзгариш эса ҳозирда ҳар доимгидан муҳим. Масалани эса АҚШ гегемонлигини Хитой-Россия билан ўзгартириш билан ҳам ҳал қилиб бўлмайди. Минтақа мамлакатларига ҳақиқий маънодаги сиёсий ва иқтисодий озодлик керак.

Йил кашфиётлари

The Time журнали ҳар йили инсон ҳаётини енгиллаштиришга имкон берган ноёб кашфиётларнинг рўйхатини эълон қилиб боради. Бу йилги дунё кашфиётлари орасида VR фитнесс ускунаси, ҳаводан тайёрланган ароқ, кўчма сув тозалагич каби бир қатор ускуналар мавжуд.

Xvision жарроҳлик ускунаси

Аugmedics компанияси раҳбари Nissan Elimelex супер қаҳрамонлардан илҳом олган бўлса ажаб эмас. Бир неча йиллик тадқиқот ва изланишлардан сўнг Xvision қурилмаси яратилди. Мазкур қурилма жарроҳ шифокорларга беморни уч ўлчамли модель ёрдамида томография қилишга имкон беради. Қурилма ёрдамида шифокорлар беморнинг жарроҳликка муҳтож қисмини аниқроқ кўра олади ва умуртқа поғонасидаги жарроҳлик амалиётларини ҳам ортиқча жойни кесмаган ҳолда амалга оширади. 2019 йилнинг декабрь ойида АҚШ Маҳсулотлар ва дори воситаларини назорат қилиш ташкилоти Xvision қурилмасини маъқуллади ва ҳозирда мазкур қурилма Жонс Ҳопкинс ва Рашадаги тиббиёт марказида фойдаланилмоқда.

Neurosurgeon @CamiloMolinaMD completed testing, validation and consulting on the development of an augmented reality spinal navigation tool just named a #TimeBestInventions! Congrats to Dr. Molina & @augmedics ! https://t.co/JOZOgJR5Ta @TIME @WUSTLmed

— WashU Medicine Neurosurgery (@WashUNeurosurg) November 19, 2020

Ноутбукка айланадиган телефон

Microsoft Surface Duo деб номланган мазкур қурилма ҳам телефон, ҳам ноутбук вазифасини бажариши билан қизиқарли. Иккита экранли мазкур андроид 1 399 АҚШ долларига баҳоланмоқда. Мазкур қурилмани ён дафтар сифатида ишлатиш мумкин. Қолаверса, мазкур ноёб қурилмадан бир вақтнинг ўзида ҳам ёзиб, ҳам ижтимоий тармоқлардаги дўстларингиз билан гаплашиш имкони бор. Бунинг учун телефонни икки тарафга қайириб очиш кифоя.

https://twitter.com/DinoAmbrosio/status/1329620997574590464

Компьютер билан сизни боғловчи қурилма

МIT Media Lab компанияси тарафидан ишлаб чиқарилган Alter ego қурилмаси фикрларингизни ўқий олмаса-да, сизнинг фикрларингизни компьютер тушунадиган қилиб беради. Google’да нима изламоқчисиз, аввал фикрингиз аниқ ҳосил қиласиз, Alter ego эса сизнинг фикрларингизни компьютерга етказади. МIT Media Lab тадқиқотларидан маълум бўлдики, Alter Ego сизнинг фикрларингизни компьютерга етказишда 92 фоизлик аниқлик ҳосил қилишга улгурган.

MIT media lab's alterego headset can hear and transcribe the voice in your head https://t.co/hmae9hBpBJ pic.twitter.com/mGntIAtyfW

— designboom (@designboom) April 6, 2018

Within компаниясининг Supernatural қурилмаси

VR қурилмаси энди сизни исталган маконда спорт билан шуғулланишингизни таъминлаб берувчи ноёб қурилмалардан биридир. Oculus Quest ёки Quest 2VR иловаси ёрдамида энди сиз ўзингиз севган виртуал тренажёрда Галапагос оролида ёки Марс сайёрасининг юзасида юргандек ҳис қилган ҳолда, виртуал жисмоний машғулот билан шуғулланишингиз мумкин. Ҳозир мазкур қурилмадан фойдаланиш ойига 19 долларни ташкил қилмоқда.

Supernatural was included in @TIME's Best Inventions of 2020 list!

Special shout out to our incredible community of members who give us so much amazing fuel. It's our mission to bring you the time of your life working out, and this is just the beginning. #TIMEBestInventions pic.twitter.com/lwiIU7uDDW

— Supernatural (@getsupernatural) November 19, 2020

Ҳаводан олинган ароқ

Қадимдан ароқ ичимлигини тайёрлашда маккажўхори ёки буғдой ўсимлигидан фойдаланиб келинган. Бруклиндаги АIRCо компанияси ҳаводан ароқ олишни антиқа усулини ихтиро қилди. Ҳаводан олинган ароқнинг ҳар бир шишаси, шунингдек, ҳаво таркибидаги заҳарли газларни ҳам йўқотар экан. Ҳозирча бундай ҳашаматнинг нархи 750 мл 65 доллардан сотилмоқда. Мазкур ихтиро ҳаттоки NASA’нинг эътиборига тушиб, совринли ҳам бўлди.

Ихтиролар орасида яна бир қатор ўта антиқа мослама ва қурилмалар ҳам борки, улар сирасига кичик ҳажмли пиво қайнатиш мосламаси, робот костюми, электр велосипед каби ихтиролар киради.

VODKA MADE OUT OF AIR HOW https://t.co/xWIkbjOdDQ

— Amani (@amanialexandor) November 19, 2020

Жаҳонгир Эргашев тайёрлади.