Сентябрь ойининг сўнгги ҳафтаси ҳам бир қатор эътиборга молик ҳодисалар билан ёдимизда қолди. Бугунги дайжестимиз жаҳон сиёсий майдонида юз бераётган янгиликлар ҳақида.
Дональд Трамп нега Британия қироличаси оиласини танқид қилиб чиқди?
АҚШда президентлик сайловлари тобора яқинлашмоқда. Демократлар президент Трампни сайловда мағлубиятга учраши учун қўлидан келган барча воситаларни ишга солаётган бўлса, амалдаги президент Трамп ҳам демократларга қарши «мақсад воситалар»ни оқлайди деган тадбир тутган, деб ёзади The Guardian нашри.
Дональд Трамп шаҳзода Гаррининг рафиқаси Меган Марклни кескин танқид қилди-ю шаҳзода Гаррига омад тилади. Сабаб эса бу жуфтлик бор йўғи америкалик ватандошларни бўлажак сайловларда қатнашишга чақиргани билан изоҳланади. Гап шундаки, Сассекс герцоги ва герцогиняси The Times нашрига берган интервьюсида ноябрь ойининг бошларида ўтказилиши кутилаётган сайловларда «нафрат ва кўролмаслик нутқбозлигидан» воз кечишга чақирганликлари бўлди. (Афтидан Трамп буни ўзига нисбатан ҳақорат сифатида қабул қилди).
АҚШда яшаётган бўлса-да, овоз беришдан маҳрум бўлган шаҳзода Гарри мамлакатдаги сайловолди жараёнларига фикр билдирар экан, «ноябрь яқинлашгани сари онлайндаги салбият, ишончсиз маълумотлар ва нафратга тўла нутқбозликдан воз кечиш муҳимлиги» ҳақида фикр билдирди. Калифорнияда туғилган Меган Маркл эса олдинда турган сайловларни «ҳаётимиз давомидаги энг муҳим воқеа» сифатида таърифларкан, «америкаликлар овоз берсагина, қадриятларимиз амал қила бошлайди, овозларимизни эшитадиган бўлишади», деб таъкидлади.
Британия қироллиги оиласи аъзолари ўз нутқларида Трамп, Байден номларини тилга олмаган бўлса ҳам, кўплаб америкаликлар уларнинг чиқишини демократик партиянинг номзодини қўллаб-қувватлаш сифатида қабул қилди. Аслида эса Британия қироличасининг бу аъзолари бетарафликни сақлаш мақсадида АҚШда ноябрда бўлиб ўтадиган сайловларда қатнашмайди. Букингем саройи эса шаҳзода Гаррининг чиқишига изоҳ беришдан ўзини четга олди. Бироқ Букингем саройининг расмий вакили шаҳзода Гаррининг чиқишига муносабат билдирган ҳолда, унинг қироллик хонадони аъзоси эмаслиги, у оддий фуқаро экани ва унинг ҳар қандай фикрни билдиришга ҳуқуқи борлигини маълум қилди.
39 ёшли Меган Маркл ва 36 ёшли Гарри бир ёшли ўғли Арчи билан ҳозирда Калифорния штатида истиқомат қилади. Бундан сал аввалроқ улар Канадада яшаган ва ўзларини қироллик оиласига мансуб эмаслигини эълон қилган эди. Собиқ қироллик аъзоларининг бу жуфтлиги иқтисодий мустақил бўлиш учун, оддий одамлардай ҳаёт кечиришлари учун ўзларининг имтиёзларидан воз кечганини маълум қилганди.
Ўтаётган ҳафта бошида америкалик феминист Глория Стайнем Меган унинг ташаббусига қўшилгани ва улар биргаликда америкаликларни сайловда қатнашишга чақираётганини хабар қилганди. Стайнем хоним собиқ герцогиня билан ҳамкорликда ҳаракат қилаётгани, халқ ёқтирмайдиган Трамп енгилиши учун бор воситалар ишга солинаётгани ҳақида маълум қилганди. Агар бўлажак сайловларда демократик партия номзоди Жо Байден ғалаба қилгудек бўлса, ташқи сиёсатда Путин режими ва унинг олигархларига қарши босим кучайиши аниқ.
Агар яна Трамп ғалаба қиладиган бўлса, у Путин Россиясига қарши фақат Конгресс босими остида қарор қабул қилишда давом этади. Хитой масаласида ҳам расмий Пекинга қарши сиёсат юритади ва Исроилни қўллаб-қувватлашда давом этади. Ноябрдаги сайловларда ким ғолиб бўлиши дунё миқёсидаги ташқи сиёсатни ҳам ўзгартириб юбориши мумкин.
Ким кучли: АҚШми ёки Россия?
The National Interest нашри АҚШ ва Россия ҳарбий қўшинлари таркибидаги ҳарбий учоқларни солиштирувчи қизиқарли мақола тайёрлади. АҚШнинг F-4 «Фантом» ва русларнинг МиГ-21 учоқлари турли мақсадларни амалга ошириши учун ишлаб чиқарилган бўлса-да, бу икки учоқ Вьетнамдаги урушда бир-бирларига рўбарў келганди.«Фантом» ва МиГ-21 ҳарбий учоқлари бир-бирига рақиб учоқ бўлса-да, техник хусусиятлари жиҳатидан бир-биридан кескин фарқ қилди. Вьетнамдаги уруш даврида жуда машҳур бўлиб кетди. F-4 «Фантом» Макдоннел Дуглас компанияси томонидан ишлаб чилган бўлса, МиГ-21 Гуревич-Микоян ҳарбий муҳандслик корхонасида ишлаб чиқилди. Бу икки ҳарбий учоқ маҳоратли учувчилар бошқарувида ҳарбий зиддиятларнинг энг авж нуқтасида ҳам ҳал қилувчи вазифани бажарар эди.
Фантом оғирлиги 19 тонна бўлса, МиГ-21 оғирлиги 10 тоннани ҳам ташкил қилмасди. F-4 узунлиги 19 метрни, кенглиги 21 метрни ташкил қилса, МиГ-21 кичикроқ ҳажмга эга бўлган ҳолда, узунлиги 14,5 метр, қаноти кенглиги етти метрдан озгина ошиқроқ эди. Икки учоқ ҳам ўз тезлигини 2 Махдан ошира олди.
МиГ-21 эпчил учоқ саналиб, у қайрилган пайтда уни аниқлаш мушкуллик туғдирар, F-4 нинг реактив двигателлари тутун чиқарган ҳолда душманнинг нишонига айланиши осонроқ эди. МиГ-21 яқин масофага мўлжалланган учоқ тутувчи бўлса, F-4 узоқ масофага ҳаракатлана олиши билан илғор ҳисобланарди.
АҚШ ҳукумати F-4’нинг хилма-хил моделларини ишлаб чиқарди: уларнинг баъзилари қирувчи учоқ бўлса, айримлари айғоқчи, айримлари эса радио тўлқинларни тўсувчи учоқлар эди. 1958–1981 йилларда АҚШ ҳукумати бундай учоқлардан 5 200 дона ишлаб чиқарди. Бу икки ҳарбий учоқ Вьетнамдаги урушдан тортиб то Ироқдаги «Саҳродаги бўрон» ҳарбий амалиётларида ҳам қатнашди.
Ҳозирда F-4 учоқлари ишлаб чиқаришдан олиб ташланган бўлса-да, улар 10 ортиқ мамлакатларнинг ҳарбий ҳаво кучларида ўз вазифаларини аъло даражада ўтамоқда. МиГ-21 ҳарбий учоғи эса ҳозирда ҳам ишлаб чиқаришдан олиб ташланмай, такомиллашишда давом этмоқда. МиГ-21 рус ҳарбий учоғи ҳам ҳозирда кўплаб давлатларнинг ҳарбий ҳаво кучларида ўз вазифасини ўтамоқда.
Президентликка номзод Жо Байденнинг ўғли қандай можаролар гирдобида?
Хантер Байден дадасининг вице-президент эканидан фойдаланган ҳолда қанча миқдорда хорижлик пулдорлардан маблағ ишлаб олди, деб бошлайди ўз мақоласини The Wall Street Journal нашри. АҚШ сенати эса мазкур саволга жавоб топишга анча ёрдам берди.Байден ўғли олиб келаётган пуллардан хабардор бўлганми, уларни қандай сарф қилгани ҳақида саволлар бир талай. Гап шундаки, Хантер Байден Украина газ саноатини ривожлантириш учун Хитой молияси, румин кўчмас мулкларидан олиб турган тўловлар ҳозирда барчани диққат эътиборида. Байден эса Хитой ёрдами, украин гази ва румин кўчмас мулкида ҳам ҳеч нарсани билмайди. Наҳотки АҚШ президентлигига ўз номзодини қўйган шахс мамлакатни бошқаришга бел боғласа-ю, ўз оиласидаги вазиятни бошқаришни кўздан қочирган бўлса.
Сенат қўмитаси раҳбарлари томонидан тайёрланган маърузада Хантер лойиҳаларидан келган даромад манбалари ҳам ошкор қилинди. Даромад манбалари орасида рус миллиардери Елена Батурина билан боғлиқ даромадлар ҳам борлиги қизиқ.
2014 йилнинг 14 февраль санасида Батурина хоним Хантер Байден томонидан асос солинган РоузМаунт компаниясига 3,5 миллион доллар ўтказиб берди. Москвадаги кўчмас мулклардан бойлик орттирган Батурина хоним Хантернинг қандай маслаҳатлари эвазига пул ўтказиб бериш табиийки саволларни ўртага ташлайди. Дадаси АҚШ вице-президенти бўлган ва кўчмас мулк соҳасида билими бўлмаган Хантерга нима мақсадда пул ўтказиб берилди? Батурина хоним аслида нима сотиб олмоқчи бўлди? Булар жавоб берилиши керак бўлган саволлардир. Америкалик сайловчилар эса бу саволларнинг жавобини кутмоқда.
АҚШдаги сайловлар авж паллага чиққан бир пайтда Хантер билан боғлиқ сиёсий можарода рус олигархи Батурина номи билан биргаликда Нью-Йорк шаҳри ҳокими Эндрю Куома номи ҳам сув юзасига қалқиб чиқди. Гап шундаки, Батурина хоним 2015 йил 6 май санасидан то 2015 йил 8 декабригача Роуз Маунт Сенека компанияси ҳисоб рақамига 241 минг 797 доллар миқдорида пул ўтказиб берган эди.
Роуз Маунт Сенека компанияси бу пулларни ўз навбатида Нью-Йорк штатининг Буффало шаҳрида қайд этилган BAK USA новаторлик компанияси ҳисобига ўтказиб юборган эди. Расмий қоғозларда қайд этилишича, Буффалодаги мазкур компания хитойлик шериклари билан бирга планшет ноутбуклар ишлаб чиқариш билан машғул бўлди. BAK USA эса Нью-Йорк штати ҳокими Эндрю Куомо билан боғлиқ компания. Демак, Нью-Йорк штати ҳокими ҳам Батурина хоним билан алоқада бўлган деган тахмин юзага келиб чиқади.
The Fox News ахборот нашри ҳам кичик Байденнинг рус миллиардерлари билан алоқадорлиги ҳақида маълумотларни маълум қилди. Маълумотларга кўра, мазкур пуллар одам савдосига хизмат қилган пуллар бўлиб чиқмоқда. Республикачи сенаторлар мазкур ҳолат юзасидан текширувларни бошлаган пайтда демократ сенаторларнинг кескин қаршилигига учраганини иддао қилмоқда. Шунингдек, Хантер Байден Burisma газ компаниясининг директорлар кенгаши таркибига ҳам кирган бўлиб, бу катта можарога олиб келмоқда.
Эълон қилинган маърузада кичик Байденнинг Burisma директорлар кенгашига кириши муаммоли кечган бўлса-да, бундан собиқ президент Обама маъмурияти хабардорлиги таъкидланади. Burisma компанияси директорлар кенгашида коррупциялашган украин олигархларининг мавжудлиги ҳам қайд этилади.
Ўз навбатида, АҚШнинг Киевдаги собиқ элчиси Жорж Кент фикрича, кичик Байденнинг Burisma директорлар кенгашига кириши АҚШнинг Украинанинг коррупциялашган олигархларига нисбатан сиёсат юритишига тўсқинлик қилди. Burisma ва украин олигархи Злочевский Украина бош прокуратурасига ўзига қарши қаратилган ишни ёпиш учун етти миллион доллар миқдорида пора беришга урингани ҳам келтирилади. Бу ҳақида ҳаттоки АҚШ ФҚБси ҳам хабардор этилади. Бироқ кичик Байден 2009 йилдан то 2014 йилгача АҚШ махсус хизматлари ҳимоясида бўлгани айтилади.
Ҳаттоки, Хантер Байден Хитой ҳукумати билан боғлиқ Сзянмин, Гунвен, Дун каби шахслар билан боғлиқлиги ҳақида маълумотлар келтириладики, бу ноябрда бўлиб ўтадиган сайловларда Жой Байденнинг мағлуб бўлишига олиб келувчи асос сифатида ишлатилиши мумкин. АҚШдаги президентлик сайлови эса қизигандан қизиб, қизиқарли бўлиб бормоқда. Кимнинг президент бўлишини эса билиб олишга унчалик ҳам кўп қолмади.
Жаҳонгир Эргашев тайёрлади.
Изоҳ (0)