Камбағалликка қарши курашаётган сўзана. Нуроталик ҳунарманд билан суҳбат

Бугун Ўзбекистон ҳунармандлари нафақат ўз соҳасини ривожлантириш, балки оилаларни камбағалликдан чиқаришга ҳам астойдил ҳаракат қилмоқда. Нуроталик устазода каштачи Гулмира Исломова ҳам ўз ҳунар сир-асрорларини ўргатиш орқали «устоз-шогирд» анъанасини давом эттиришдан ташқари, кўплаб янги иш ўринларини ҳам яратмоқда. «Дарё» мухбири Навоий вилоятига қилган сафари мобайнида ҳунарманд бошқариб келаётган «Нур сўзана» миллий каштачилик корхонасида бўлиб, репортаж тайёрлади.

Момомерос ҳунар давомчиси

Нурота каштачилиги азалдан кенг ривожланиб, Европада ҳам довруғ қозонган. Бу туманда момомеросни ардоқлаб келаётган сулола вакиллари кўпчиликни ташкил этади. Гулмира Исломовага ҳам сўзана тикиш момомерос ҳунар. У Нурота каштачилиги анъанасини давом эттираётган бешинчи авлод вакили.

«Ақлимни танибманки, қўлимда игна билан меҳнатдаман, изланишдаман. Кичкиналигимдан бувим ва онамнинг кўмагида каштачиликнинг ўзига хос нозик ҳамда мураккаб сирларини ўргандим. Мактаб даврида ҳам дарс машғулотларидан сўнг тикиш билан шуғулланардим. Ёшим улғайган сари бу мафтункор оламсиз яшолмаслигимни тушундим. Чунки миллий ҳунармандчилигимизнинг ушбу йўналиши менга завқ бағишлайди, ишлаган сайин илҳом келаверади.

Сулола давомчиси сифатида каштачиликни янада кенг оммалаштириш ниятида тадбиркорлик фаолиятини бошлашга қарор қилдим. 2017 йили «Нур сўзана» миллий каштачилик корхонасига асос солдик. Ҳозир бу ерда ўттиздан зиёд турдаги маҳсулот ишлаб чиқарилмоқда. Аёллар костюми, дастурхон, ёстиқ, кўйлак, сўзаналарни деярли буюртма асосида тикамиз. Маҳсулотларимизнинг барчаси қўл меҳнати билан яратилади. Кашталарга ишлатиладиган ипларни ҳам қадимий услубда ўзимиз тайёрлаймиз.

Онам «Сўзаналаринг чиройли чиқишини истасанг, фақат яхши нарсалар ҳақида ўйла, аъло кайфиятда иш бошла, унга қалб қўрингни, бор меҳрингни бер, шунда тиккан кашталаринг инсонлар қалбини забт этади», деб тез-тез такрорлайдилар. Бу эса менга куч бериб, янада зийрак бўлишга чорлайди, деди ҳунарманд.

«Юзлаб хотин-қизларни ишли қилдик»

Миллий ҳунармандлик санъатининг фаол тарғиботчиси ҳисобланган «Ҳунарманд» уюшмаси аъзосининг кашталарида нафислик, ўткир ва ёрқин ранглар акс этади, нақшлар хилма-хиллиги кишини тўлқинлантиради. У ўз меҳнат маҳсулларида миллий каштачилик ва сўзана санъатида ўсимликсимон ва гуллар тасвири туширилган нақш композицияларини кенг қўллайди, анор, аноргул, бодомгул сингари офтоба нақшлар бардавомлигини таъминлашга эътибор қилади. Унинг айтишича, кашталардаги анор, бодом шаклли нақшлар серфарзандлик, бахт, меҳр-муҳаббат, тотувлик маъноларини англатади.

«Оилавий корхонамизда 250 нафарга яқин хотин-қизлар иш билан банд. Ишчиларим орасида 5 ёшли қизалоқлар-у 70 ёшли момолар ҳам бор. Аксарияти маҳсулотни уйида тайёрлайди. Ҳар бир маҳалладаги ишончли вакилимизга хом ашёларни ҳам, ойлик маошларни ҳам ҳисоб-китоб асосида топширамиз. Улар эса ҳудудидаги ишчиларимизга вақтида тарқатиб чиқади.

Ҳар бир ишчи ҳаракатига, қилган ишига яраша маблағ топади. Ҳунар ўрганишни энди бошлаганлар, қизчалар ва кекса онахонлар бир ойда 600-700 минг сўм, ўрта ёшдаги чаққон тикувчилар эса бир миллион сўмдан кўпроқ маош олади. Улардаги оила бюджетига қўшимча даромад қўшишга қизиқиш, интилишни кўриб, жуда хурсанд бўламан. Энг асосийси, каштачилик авлоддан-авлодга анъана бўлиб келмоқда, қадриятларимиз қадрланяпти», — деди у.

Йилига 5-6 минг АҚШ доллар соф фойда

«Нур сўзана» корхонасида ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларга ички ва ташқи бозорда эҳтиёж йилдан йилга ўсиб боряпти. Айниқса, кейинги йилларда табиий буюмларнинг жаҳон бозорида савдоси анча чаққон. Хориждан келаётган сайёҳлар орасидан ҳам айнан шундай бежирим миллий маҳсулотларни сўровчилар кўпаймоқда.

«Туркияда сайёҳлар учун жаҳон бозори борлиги учун асосан, шу давлатга экспорт қиламиз. Америка, Россия, Арабистон каби мамлакатларга ҳам буюртма маҳсулотлар етказиб берамиз. Хориждан ташриф буюраётган туристларга қулайлик яратиш мақсадида Тошкент шаҳрида корхона филиалини ташкил этганмиз. Яқинда Самарқанд шаҳрида ҳам яна бир дўкон очмоқчимиз. Нуротадаги бу хонадонимизга ҳам чет элликлар тез-тез келиб, маҳсулот харид қилишади.

Сайёҳлар қўл кучи ва юксак дид билан тикилган нафис буюмларимиздан ўзгача таассурот олганини миннатдорлик орқали кўп таъкидлашади. Уларга сўзана палаклари, ёстиқ жилдлари, дастурхон, чопон, аёллар либослари, аёллар қўл сумкаси каби маҳсулотларни замонавий кўринишда тайёрлаганларимиз ҳам маъқул келмоқда. Тадбиркорлик ортидан йилига ўртача 5-6 минг АҚШ доллари миқдорда соф даромад топамиз», деди Гулмира Исломова.

«Ҳунарим ортидан дунё кезяпман»

Ҳали ёш бўлишига қарамай, кўплаб шогирдлар етиштириб, каштадўзлик санъатини янада оммалаштираётган ҳамда юзлаб «темир дафтар»даги оилаларни фаровон ҳаёт кечиришига сабабчи бўлаётган ҳунарманд кўплаб ютуқларни қўлга кириб келмоқда.

«Очиғини айтиш керак, ҳунармандларни қўллаб-қувватлаш ва соҳани ривожлантиришга охирги йилларда кучли эътибор қаратилмоқда. Фаолиятини кенгайтириш истагидаги ҳунармандларга кредит, ёшларга эса субсидиялар ажратиляпти. Ҳунаримиз ортидан дунё кўряпмиз, маҳсулотларимизни экспорт қиляпмиз...

Ўзим каштачилик туфайли Ҳиндистон, Россия, Туркия, Тожикистон, Исроил каби давлатларда ўтказилган халқаро кўргазмаларга қатнашдим, бизнес ҳамкорлар билан шартнома тузишга муваффақ бўлдим.

Ўтган йили «Ташаббус-2019» кўрик-танловининг Республика босқичида иккинчи ўринни қўлга киритдим. Шу йилнинг февралида Ҳиндистоннинг Харяна штатида ўтказилган 34-халқаро ҳунармандчилик фестивалида иштирок этдим. Бошқа юртлардаги ҳунармандлар ва мезбон мамлакат амалдорлари ишларимни ижобий баҳолашди ҳамда келгуси йили ҳам фестивалда қатнашишга таклиф қилишди. Март ойида эса Ўзбекистон Президентининг фармонига асосан «Шуҳрат» медали билан тақдирландим. Бундай ютуқлар менга, албатта, куч бағишлайди, янги режаларни амалга оширишга ундайди», деди Исломова.

«Ипак гиламчиликни йўлга қўймоқчиман»

Гулмира Исломова ҳамиша янги ғоялар устида изланиб, кашта билан безатилган эсдаликбоп маҳсулотлар сонини кўпайтиришга ҳаракат қилади. У жорий йил якунига қадар навбатдаги лойиҳа: ипак гиламчиликни йўлга қўйишга ҳозирлик кўрмоқда.

«Яқинда Нурота тажрибасини Сурхондарё вилоятида оммалаштириш, нуроталик каштадўзлар амалий тажрибасини ўргатиш ва сурхон каштадўзлик санъатини ривожлантириш мақсадида вилоятнинг бир қанча туманларида икки ой давомида бизнес-тренинг ўтказдик ҳамда каштачилик мактабини очдик. Сурхондарёлик шогирдларим саралаб олинган ҳунарманд аёлларга бош-қош бўлишмоқда. Бу лойиҳа орқали янги иш ўринларини ташкил этиш, камбағал оилалардаги хотин-қизлар бандлигини таъминлаш, кашта тикиш ва уни тайёр маҳсулот ҳолига келтириб, савдосини йўлга қўйиш режалаштирилган.

Шунингдек, яқин бир, икки ой ичида ипакдан гилам тайёрлаш жараёнига киришамиз. Мазкур лойиҳани Нурота ва Зарафшон туманларида ривожлантириб, юзлаб қизларга иш ўрни яратмоқчимиз. Каштачилик ҳам давом этаверади, уни ҳеч қачон тўхтатмаймиз», деди ҳунарманд.