Деҳлида мусулмонлар ва ҳиндуийлар ўртасида юз берган қонли тўқнашувлар ҳақида фотоҳикоя

Ҳиндистон пойтахти Деҳлида 23 февраль — душанба кунидан бошланган тўқнашувлар оқибатида ҳафта давомида 38 киши ҳалок бўлди. Reuters агентлиги тўқнашувлар қандай содир бўлгани, шунингдек, ундан омон қолган гувоҳнинг ҳикояларини келтирди.

Барчаси 2019 йил декабрида Ҳиндистон парламенти томонидан фуқаролик тўғрисидаги қонунга киритилган тузатишлардан сўнг бошланди. Унга кўра Афғонистон, Покистон ва Бангладеш каби қўшни мамлакатлардан қочиб келган мусулмон бўлмаган шахслар, агар улар ўз ватанларида таҳқирлашларга учраётган бўлса, Ҳиндистон фуқаролигини соддалаштирилган тартибда олиши мумкин.

Мухолифот вакилларининг фикрича, тузатишлар киритилган қонун камситувчи мазмунга эга, чунки мамлакат аҳолиси (1,3 миллиард киши)нинг 10 фоиздан кўпроғи ислом динига эътиқод қилаётган бир вақтда мусулмонларнинг фуқаролик олиш имкониятларини чеклайди.

Шундан сўнг ҳукуматга қарши норозилик намойишлари бошланди. Дастлабки тўқнашувлар асосан намойишчилар ва полиция ўртасида кузатилди. Декабрда Уттар-Прадеш штатидаги тўқнашувларда 25 киши ҳалок бўлди. Ўтган ҳафта Деҳлида кузатилган тўқнашувлар эса ҳиндуийлар ва мусулмонлар ўртасида кечди ва энг қонли тўқнашувлардан бирига айланди. Бир неча кун ичида 38 киши ҳалок бўлди, юзлаб одамлар жароҳатланди.

«Полиция иккала томонни ҳам ҳимоя қилиши керак эди, аммо улар фақат бир томонга ёрдам берди», — деди мусулмон Муҳаммад Ориф.

Бир неча юз кишидан иборат мусулмонлар ҳам масжиддан унча узоқ бўлмаган жойдаги мактаб хоналарини ёқиб юборди. Синфхоналардан олиб чиқилган парталар ташқарига улоқтирилди.

Ҳиндуийга тегишли бинолардан бирига ўт қўйилганди. «Агар полиция келмаганида, биз тирик қолмасдик», — деди Судама.

24 февраль, душанба куни, 37 ёшли Муҳаммад Зубайр масжиддан уйга қайтаётганида оломонга дуч келган. У ерости йўли орқали қочиб кетишга уринган, аммо бунинг уддасидан чиқа олмаган. Бир неча сониядан сўнг у оломон ичида бошини қўллари билан беркитган ҳолда ерда ётарди. Ҳиндуийлар таёқ ва хипчин билан уни саваларди. Зубайр тирик қолишига ишонмаган.

Зубайрнинг сўзларига кўра, оломон унинг уст-боши ва соқолини кўриб, мусулмон эканлигини тушунган. У ҳозир Деҳлининг бошқа бурчагидаги қариндошининг уйида даволанмоқда.

Ҳиндистон ҳукмрон партияси «Бҳаратия Жаната» (BJP) вакили Пал Сингҳ Багганинг айтишича, мухолифот партиялари Ҳиндистон имижига путур етказиш учун АҚШ президенти Дональд Трампнинг ташрифи вақтида атайлаб жанжал келтириб чиқарган.

«Бу 100 фоиз олдиндан режалаштирилган», — деди Багга. У, шунингдек, BJP партияси зўравонликни қоралашини маълум қилди.

52 ёшли ҳиндиуй Сантош Гарг исмли аёл 24 февраль куни бўлган воқеаларни ҳалигача тушунолмаётганини айтади.

«Мен бу ерда 35 йилдан бери яшайман. Мусулмон қўшниларим билан ҳеч қачон муаммо чиқмаган, уларга нисбатан ҳам шикоятим бўлмаган. Мен ҳалигача нима содир бўлганини тушунолмаяпман», — деди Гарг.

Аёлнинг уйига мусулмонлар томонидан ўт қўйилган вақтда у балкон орқали икки неварасини пастда турган полициячилар қўлига ташлаган. Ўзи эса айвон томига сакраб, ёнаётган уйидан қочган.

Бир неча юз метр наридаги мусулмонлар даҳасида Рубина Бано ҳукуматга қарши намойишлар вақтида полиция кўздан ёш оқизувчи газ қўллагани, ҳиндиуйлар эса тош отганини ёдга олади. Ҳомиладорликнинг учинчи ойидаги Бано исмли аёл полициячи томонидан калтаклангани, бошига 20 та чок тушганини айтди.

«Бу турли дин вакилларининг бирга яшашини истамаган сиёсатчиларнинг иши», — дейди Бано.

Бир муддат аввал Деҳлида ўтказилган маҳаллий сайловда «Бҳаратия Жаната» партиясининг баъзи вакиллари катта қисмини мусулмонлар ташкил қилувчи намойишчиларни «сотқинлар» деб атаганди.

Чанд Багхлик мусулмон Қалам Аҳмед Хоннинг сўзларига кўра, полиция тўқнашувларнинг олдини олиш учун етарлича чора кўрмаган. «Буларнинг бари полициянинг бурни остида содир бўлди», — дейди у.

Қурбонлар сони ўсиб бораверганидан сўнг ҳукумат вазиятни назорат қилиш учун ҳарбийлаштирилган тузилмаларни жалб этди.

Полиция берган маълумотга кўра, 28 февраль куни ҳолатига кўра зўравонликларда иштирок этган 600 дан ортиқ одам қўлга олинган.

Мусулмонлар кўпчиликни ташкил этувчи Чанд Багҳда яшовчи 23 ёшли қиз Савитри Прасаднинг айтишича, 25 февраль, сешанба куни, унинг никоҳ тўйи бўлиши керак эди. Бироқ шу куни унинг кўчасида юз берган тўқнашувлар сабабли қиз тўй кўйлагида безанган ҳолда уйида йиғлаб ўтирган. Оила тўй маросимини бекор қилишга мажбур бўлган.

Тўқнашувлар 26 февраль, чоршанба куни, секинлашган, бироқ савдо дўконлари ёпиқ бўлган ва одамлар тўқнашувлардан қўрқиб, уйидан чиқмаган. Савитри отасининг айтишича, у кичик маросим ўтказишга қарор қилган.

Савитрининг отаси Бҳодай Прасаднинг сўзларига кўра, мусулмон қўшнилар унинг оиласидек бўлиб қолган ҳамда у мусулмонлар билан бирга эканлигидан хурсанд бўлган. Савитри тўй маросими куни унинг уйига ташриф буюрган Reuters мухбирларига «Менинг мусулмон акаларим бугун мени ҳимоя қилмоқда» деб айтган.

Куёв келинникига келганда ҳамда тўй маросими бўлиб ўтаётган вақтда мусулмон қўшнилар икки ёшга бахт тилаш учун йиғилган. Ҳиндуий руҳоний муқаддас шеър ўқиган, куёв ва келин уй ичида ёқилган олов атрофида айланган.

«Биз ҳиндуий акаларимиз билан тинч яшамоқдамиз. Биз улар учун ҳамма нарсамиз. Доим шундай бўлган. Биз бу ерда улар учун турибмиз», — дейди уйнинг ташқарисида бир неча киши билан бирга қўриқчилик қилиб турган Амир Малик исмли мусулмон эркак.

Асосан мусулмонлар яшовчи Мустафободдаги Ал-Ҳинд шифохонаси тўқнашувлар марказида қолди. Кичик касалхона жароҳатланган беморларга тўлиб кетди. Уйи ёниб кетган одамлар учун ҳам шифохона бошпана вазифасини ўтади.

Душанба ва сешанба кунлари ўнлаб яраланганлар шифохонага олиб келинган. 15 та каравоти бор икки қаватли шифохона тўлиб кетган. Кўплаб дорилар ва кислород захиралари тугаган, аммо беморлар келиши тўхтамаган.

«Уларни даволаётганимизда ҳаммамиз йиғлардик. Умримнинг охиригача бу кунларни бошимдан чиқариб ташлолмайман. Эшикларни ёпишга мажбур ҳам бўлдик, чунки ортиқ одам қабул қилолмасдик», — дейди кўзда ёш билан доктор Меҳрож Икром.

«Ҳаммаси йўқ бўлди. Болаларимнинг келажаги қандай бўлади? Менинг кўрсатадиган ҳужжатларим ҳам йўқ», — деди шифохонада қолаётган Иршад.

25 февраль куни 26 ёшли мусулмон аёл Шабана Парвинни ўз уйида ҳомиладор ҳолига қарамай калтаклашган. Ўша куни унда тўлғоқ бошланган. Ҳиндуий қўшниси уни хавфсиз жойга олиб борган.

«Оломон мени уйимга бостириб келди ва таёқлар билан қорнимга урди. Бола тирик қолади деб ўйламагандим. Қаерга боришимни билмайман. Биз барчасини йўқотдик», — дейди Парвин.