Dehlida musulmonlar va hinduiylar o‘rtasida yuz bergan qonli to‘qnashuvlar haqida fotohikoya

Hindiston poytaxti Dehlida 23-fevral — dushanba kunidan boshlangan to‘qnashuvlar oqibatida hafta davomida 38 kishi halok bo‘ldi. Reuters agentligi to‘qnashuvlar qanday sodir bo‘lgani, shuningdek, undan omon qolgan guvohning hikoyalarini keltirdi.

Barchasi 2019-yil dekabrida Hindiston parlamenti tomonidan fuqarolik to‘g‘risidagi qonunga kiritilgan tuzatishlardan so‘ng boshlandi. Unga ko‘ra Afg‘oniston, Pokiston va Bangladesh kabi qo‘shni mamlakatlardan qochib kelgan musulmon bo‘lmagan shaxslar, agar ular o‘z vatanlarida tahqirlashlarga uchrayotgan bo‘lsa, Hindiston fuqaroligini soddalashtirilgan tartibda olishi mumkin.

Muxolifot vakillarining fikricha, tuzatishlar kiritilgan qonun kamsituvchi mazmunga ega, chunki mamlakat aholisi (1,3 milliard kishi)ning 10 foizdan ko‘prog‘i islom diniga e’tiqod qilayotgan bir vaqtda musulmonlarning fuqarolik olish imkoniyatlarini cheklaydi.

Shundan so‘ng hukumatga qarshi norozilik namoyishlari boshlandi. Dastlabki to‘qnashuvlar asosan namoyishchilar va politsiya o‘rtasida kuzatildi. Dekabrda Uttar-Pradesh shtatidagi to‘qnashuvlarda 25 kishi halok bo‘ldi. O‘tgan hafta Dehlida kuzatilgan to‘qnashuvlar esa hinduiylar va musulmonlar o‘rtasida kechdi va eng qonli to‘qnashuvlardan biriga aylandi. Bir necha kun ichida 38 kishi halok bo‘ldi, yuzlab odamlar jarohatlandi.

“Politsiya ikkala tomonni ham himoya qilishi kerak edi, ammo ular faqat bir tomonga yordam berdi”, — dedi musulmon Muhammad Orif.

Bir necha yuz kishidan iborat musulmonlar ham masjiddan uncha uzoq bo‘lmagan joydagi maktab xonalarini yoqib yubordi. Sinfxonalardan olib chiqilgan partalar tashqariga uloqtirildi.

Hinduiyga tegishli binolardan biriga o‘t qo‘yilgandi. “Agar politsiya kelmaganida, biz tirik qolmasdik”, — dedi Sudama.

24-fevral, dushanba kuni, 37 yoshli Muhammad Zubayr masjiddan uyga qaytayotganida olomonga duch kelgan. U yerosti yo‘li orqali qochib ketishga uringan, ammo buning uddasidan chiqa olmagan. Bir necha soniyadan so‘ng u olomon ichida boshini qo‘llari bilan berkitgan holda yerda yotardi. Hinduiylar tayoq va xipchin bilan uni savalardi. Zubayr tirik qolishiga ishonmagan.

Zubayrning so‘zlariga ko‘ra, olomon uning ust-boshi va soqolini ko‘rib, musulmon ekanligini tushungan. U hozir Dehlining boshqa burchagidagi qarindoshining uyida davolanmoqda.

Hindiston hukmron partiyasi “Bharatiya Janata” (BJP) vakili Pal Singh Bagganing aytishicha, muxolifot partiyalari Hindiston imijiga putur yetkazish uchun AQSh prezidenti Donald Trampning tashrifi vaqtida ataylab janjal keltirib chiqargan.

“Bu 100 foiz oldindan rejalashtirilgan”, — dedi Bagga. U, shuningdek, BJP partiyasi zo‘ravonlikni qoralashini ma’lum qildi.

52 yoshli hindiuy Santosh Garg ismli ayol 24-fevral kuni bo‘lgan voqealarni haligacha tushunolmayotganini aytadi.

“Men bu yerda 35 yildan beri yashayman. Musulmon qo‘shnilarim bilan hech qachon muammo chiqmagan, ularga nisbatan ham shikoyatim bo‘lmagan. Men haligacha nima sodir bo‘lganini tushunolmayapman”, — dedi Garg.

Ayolning uyiga musulmonlar tomonidan o‘t qo‘yilgan vaqtda u balkon orqali ikki nevarasini pastda turgan politsiyachilar qo‘liga tashlagan. O‘zi esa ayvon tomiga sakrab, yonayotgan uyidan qochgan.

Bir necha yuz metr naridagi musulmonlar dahasida Rubina Bano hukumatga qarshi namoyishlar vaqtida politsiya ko‘zdan yosh oqizuvchi gaz qo‘llagani, hindiuylar esa tosh otganini yodga oladi. Homiladorlikning uchinchi oyidagi Bano ismli ayol politsiyachi tomonidan kaltaklangani, boshiga 20 ta chok tushganini aytdi.

“Bu turli din vakillarining birga yashashini istamagan siyosatchilarning ishi”, — deydi Bano.

Bir muddat avval Dehlida o‘tkazilgan mahalliy saylovda “Bharatiya Janata” partiyasining ba’zi vakillari katta qismini musulmonlar tashkil qiluvchi namoyishchilarni “sotqinlar” deb atagandi.

Chand Bagxlik musulmon Qalam Ahmed Xonning so‘zlariga ko‘ra, politsiya to‘qnashuvlarning oldini olish uchun yetarlicha chora ko‘rmagan. “Bularning bari politsiyaning burni ostida sodir bo‘ldi”, — deydi u.

Qurbonlar soni o‘sib boraverganidan so‘ng hukumat vaziyatni nazorat qilish uchun harbiylashtirilgan tuzilmalarni jalb etdi.

Politsiya bergan ma’lumotga ko‘ra, 28-fevral kuni holatiga ko‘ra zo‘ravonliklarda ishtirok etgan 600 dan ortiq odam qo‘lga olingan.

Musulmonlar ko‘pchilikni tashkil etuvchi Chand Baghda yashovchi 23 yoshli qiz Savitri Prasadning aytishicha, 25-fevral, seshanba kuni, uning nikoh to‘yi bo‘lishi kerak edi. Biroq shu kuni uning ko‘chasida yuz bergan to‘qnashuvlar sababli qiz to‘y ko‘ylagida bezangan holda uyida yig‘lab o‘tirgan. Oila to‘y marosimini bekor qilishga majbur bo‘lgan.

To‘qnashuvlar 26-fevral, chorshanba kuni, sekinlashgan, biroq savdo do‘konlari yopiq bo‘lgan va odamlar to‘qnashuvlardan qo‘rqib, uyidan chiqmagan. Savitri otasining aytishicha, u kichik marosim o‘tkazishga qaror qilgan.

Savitrining otasi Bhoday Prasadning so‘zlariga ko‘ra, musulmon qo‘shnilar uning oilasidek bo‘lib qolgan hamda u musulmonlar bilan birga ekanligidan xursand bo‘lgan. Savitri to‘y marosimi kuni uning uyiga tashrif buyurgan Reuters muxbirlariga “Mening musulmon akalarim bugun meni himoya qilmoqda” deb aytgan.

Kuyov kelinnikiga kelganda hamda to‘y marosimi bo‘lib o‘tayotgan vaqtda musulmon qo‘shnilar ikki yoshga baxt tilash uchun yig‘ilgan. Hinduiy ruhoniy muqaddas she’r o‘qigan, kuyov va kelin uy ichida yoqilgan olov atrofida aylangan.

“Biz hinduiy akalarimiz bilan tinch yashamoqdamiz. Biz ular uchun hamma narsamiz. Doim shunday bo‘lgan. Biz bu yerda ular uchun turibmiz”, — deydi uyning tashqarisida bir necha kishi bilan birga qo‘riqchilik qilib turgan Amir Malik ismli musulmon erkak.

Asosan musulmonlar yashovchi Mustafoboddagi Al-Hind shifoxonasi to‘qnashuvlar markazida qoldi. Kichik kasalxona jarohatlangan bemorlarga to‘lib ketdi. Uyi yonib ketgan odamlar uchun ham shifoxona boshpana vazifasini o‘tadi.

Dushanba va seshanba kunlari o‘nlab yaralanganlar shifoxonaga olib kelingan. 15 ta karavoti bor ikki qavatli shifoxona to‘lib ketgan. Ko‘plab dorilar va kislorod zaxiralari tugagan, ammo bemorlar kelishi to‘xtamagan.

“Ularni davolayotganimizda hammamiz yig‘lardik. Umrimning oxirigacha bu kunlarni boshimdan chiqarib tashlolmayman. Eshiklarni yopishga majbur ham bo‘ldik, chunki ortiq odam qabul qilolmasdik”, — deydi ko‘zda yosh bilan doktor Mehroj Ikrom.

“Hammasi yo‘q bo‘ldi. Bolalarimning kelajagi qanday bo‘ladi? Mening ko‘rsatadigan hujjatlarim ham yo‘q”, — dedi shifoxonada qolayotgan Irshad.

25-fevral kuni 26 yoshli musulmon ayol Shabana Parvinni o‘z uyida homilador holiga qaramay kaltaklashgan. O‘sha kuni unda to‘lg‘oq boshlangan. Hinduiy qo‘shnisi uni xavfsiz joyga olib borgan.

“Olomon meni uyimga bostirib keldi va tayoqlar bilan qornimga urdi. Bola tirik qoladi deb o‘ylamagandim. Qayerga borishimni bilmayman. Biz barchasini yo‘qotdik”, — deydi Parvin.