Тошкентда 28—29 январь кунлари ижтимоий тармоқларда шов-шув бўлган «қабристондан суяклар билан қўшиб олиб чиқилган тупроқ» воқеаси юзасидан «Дарё» суриштирув ўтказди.
Ўзи нима гап?
Тарқалган хабарларда Мирзо Улуғбек туманидаги «Элобод» маҳалласи ҳудудида жойлашган 451-мактабгача таълим ташкилоти, шунингдек, 70, 76, 78, 9 ва 105-уйлар олдига «қабристондан суяклари билан олиб келинган» дейилаётган тупроқ ташлангани айтилган. Тошкент шаҳар ҳокимлиги қайд этишича, бу ерда маҳаллий аҳоли орасида машҳур бўлган, бевосита шу номли қабристон яқинида қурилган «Мулла Қосим» масжиди ҳам жойлашган.Масжид кичик ва эски бўлгани боис, унинг ўрнида 0,55 гектар майдонда янги масжид қурилиши режалаштирилган. Таъкидланишича, масжид қурилишига жалб этилган махсус техника қабрлар кўмилган жойларда ишламаган. Қабрлар олдидаги барча ишлар ушбу мозорда дафн этилганларнинг қариндошлари гувоҳлигида амалга оширилган. «Боғча олдида қолдирилган тупроқнинг собиқ масжиддан олиб чиқилган тупроққа алоқаси йўқ. У яқин атрофдаги котлован қазилган бошқа қурилиш майдонидан олиб келинган», — дейилади ҳокимлик ахборотида.
«Ортиқча гап-сўзларга, хавотирга ўрин йўқ»
30 январь куни ижтимоий тармоқларда муҳокама мавзусига айланган масжид ва қабристон олдидаги қурилиш майдонига шаҳар фаоллари, уламолар йиғилди. Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиснинг биринчи ўринбосари Ҳомиджон Ишматбеков ҳолат юзасидан изоҳ бераркан, «Мулла Қосим» қабристонига ота-бобоси, яқинлари дафн қилинган фуқаролар хотиржам бўлишлари мумкинлиги, қабрларни бузишга йўл қўйилмаслигини билдирди.
«Масжидни қайта қуриш эҳтиёжи бўлгани учунгина — соҳа мутахассислари, масъул ташкилотлар, маҳалла аҳли билан келишган ҳолда — эски масжид ўрнига янгисини қайта қуриш ишлари бўляпти. Шунинг учун бу масалада ортиқча гап-сўзларга, хавотирга ўрин йўқ», — деди муфтий ўринбосари.
«Масжид келаётган намозхонларнинг хавфсизлигини таъминлаш мақсадида, ноқулай ҳолат бўлмаслиги учун янгидан қурилмоқда. Бу ишлар белгиланган, тасдиқланган лойиҳа асосида олиб борилмоқда. Ҳеч қандай ўзбошимчалик билан бузиш ҳолати йўқ ва бунга йўл қўйилмайди ҳам», — дея қўшимча қилди Тошкент шаҳар ҳокимининг жамоат ва диний ташкилотлар билан алоқалар бўйича ўринбосари Алмардон Қаршиев.
Тошкент шаҳар бош имом-хатиби Нуриддин Холиқназаров эски масжид авариявий ҳолатда бўлгани, деворлари ёрилиб кетганини айтиб ўтди. «Ахир бу ерда одамлар намоз ўқийди, катта жамоат киради, Ҳайит ва жума намозлари адо этилади, кексалар қатнайди. Шунинг учун ҳам қалбимизда ‘шу масжидни янгиласак яхши бўлар эди’, деб тургандик. Аҳолини ўзи ташаббус кўрсатди», — деди у.
Ўзбекистон мусулмонлари идораси масжидлар бўлими мудири Муҳаммадназар Қаюмовнинг маълумот беришича, янги масжид 2,5 минг намозхонга мўлжалланган бўлиб, уни 2020 йил охиригача қуриб битказиш режалаштирилган.
«Масжид ҳашар йўли билан, ҳомийларни жалб қилган ҳолда қурилмоқда. Ҳозирда Тошкент шаҳри бўйича 13 та, Ўзбекистон бўйлаб эса 151 та масжидда қурилиш ишлари олиб бориляпти. Аксарияти қабристонлар билан ёнма-ён, лекин бирортасида бунақа гап чиққани йўқ», — деди Муҳаммадназар Қаюмов.
Қабрлар бузилмаган ҳам, очилмаган ҳам
Шаҳар бош имом-хатиби Нуриддин Холиқназаровнинг сўзларига кўра, агар қабристон ҳақиқатан ҳам бузилиб кетганида эди, меросхўрлари келиб даъво қилиб турган бўларди. Лекин ҳеч ким даъво қилиб келмаган. Маҳалла фаоли ҳам унинг бу сўзларини қуввватлаб, жумладан, шундай деди: «Одамлар шаҳарнинг нариги чеккасидан, ҳатто Америкадан, Германиядан ‘отамнинг, онамнинг қабрини бузишаётган эмиш’, деб телефонлар қилишяпти экан. Одамлар келиб, кўриб, ҳеч кимнинг қабри бузилмаганига гувоҳи бўлишди».
«‘Мулла Қосим’ қабристони 1991 йили очилган бўлса, 2010 йили ёпилганди. Қайтадан очилганига тўрт ой бўлди», — дейди қабристон гўркови, 10 йилдан бери мозорга қараб турган масъул. Унинг таъкидлашича, қурилишнинг тепасида ўзи турибди, «ҳеч қандай қабр очилгани йўқ, суяк ҳам чиқмаган». «Ҳар қандай жойда суяк чиқиб қолса, уни ҳурмат, эҳтиром қилиб қабрига кўмилади. Лекин бу ерда — гувоҳ сифатида, мана, ёши улуғ оқсоқоллар иштирок этаяпти — бундай ҳолат бўлгани йўқ. Қолаверса, қабристон тарафни ковлаш, у томонга ўтиш бўлгани ҳам йўқ», — дея қўшимча қилди Тошкент шаҳар имом-хатиби.
«Боғча олдига тўкилган тупроқ қабристондан эмас, масжид еридан олинган. Боғча атрофи ахлатхона бўлиб ётгани учун, ўша ерга ёйиб юбориш учун тупроқ олиб борилган. Кеча кечқурун экскаватор олиб бордик, Facebook’да видеоси чиққан жойни текислаб, қарадик — битта ҳам суяк чиққани йўқ. 50 йил аввал дафн қилинган одамнинг бош, тос суяги бормоғигача туради. Агар экскаваторчи одам суягини олганида эди, битта суякни олмасди ва умуман суякларни кўрган бўларди. Яъни, бу ерда суяк йўқ. Маҳалла фаоллари, гувоҳлар билан бориб, атайлаб тасвирга ҳам олдик. Бирорта суяк чиқмади. Орамизда қассоблар ҳам бор — кўринган суяк инсон эмас, мол суяги эканини айтишяпти, гўрков ҳам буни билади», — деди маҳалла фаолларидан бири.
«Мулла Қосим» қабристонида қабрлар бузилган бўлиши мумкинлиги ҳақидаги тасдиқланмаган овозаларни эшитиб келган аёллардан бирининг айтишича, қабрларнинг ҳеч бир жойига тегилмаган, фақат бир неча рамзий ёдгорлик четга олиб қўйилган.
«Динозавр суягини кўрдим». У ҳозир экспертизада
Вазиятга ойдинлик киритиш мақсадида «Дарё» мухбири болалар боғчаси олдида қолдирилган тупроқ орасида одам суяклари бор деган тахмин билан уни видеога олган фуқародан ҳам интервью олди. «Элобод» маҳалласидаги хусусий уй-жой мулкдорлари ширкати раҳбари ҳисобланган Стелла Нигматулинанинг айтишича, тупроқ уюмлари орасидаги суякларни унинг ўғли кўриб қолган.
«Кўчада сайр қилиб юрган эдик. Ўғлим ‘динозавр суягини кўрдим’, деб қолди. Бориб қарасак, одамникига ўхшаш иккита суяк. Кейин бошқа ҳамкасбимни ҳам ўша ерга чақирдим. Суякларни видеога олиб, ижтимоий тармоққа жойладик. Иккала суякни эса ўша ердаги шиферлар тагига қўйиб қўйдик. Кейин ҳокимлик вакиллари келишди ва мендан ‘суяк қаерда?’ деб сўрашди, аммо қўйган жойимиздан топилмади. Бизда яна бир кичикроқ суяк бор эди. Атайин биз уни жойида қолдирмагандик. Чунки масъуллар келса бу ҳам йўқолиб қолиши мумкинлигини ўйлагандик», — деди у.
Стелла Нигматулинанинг қўшимча қилишича, у сақлаб қолинган бир дона суякни Мирзо Улуғбек туман ИИБга эспертиза учун топширган. Экспертиза хулосалари қачон эълон қилиниши эса ҳозирча номаълум.
Маълумот ўрнида: Исломда қабристон атрофига бино ва иншоотлар қуриш тартиби қандай?
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиснинг биринчи ўринбосари Ҳомиджон Ишматбеков бу ҳақда шундай деди:«Шундай қабристонлар борки, майит кўмиш тўхтатилганига 50—100 йил ёки ундан ҳам кўп бўлган, фойдаланиш тугаган. Агар эҳтиёж туғилиб, қабристон ўрнидан йўл ёки катта иншоот тушиш керак бўлса — шундай ҳолатлар ҳам бўлган, китобларимизда ҳам кўрсатилган — қабрлар очилиб, суяклари эҳтиром билан бошқа қабрга кўмилади. Сўнг шу жойга қурилиш қилинаверади. Агар қабристондан фойдаланилмаётган бўлса, шариатда бунга ижозат берилган. Лекин фойдаланиб турилган, ҳозирги кунда майитлар дафн қилинаётган қабристон бўлса, унга тегилмайди. ‘Мулла Қосим’ — фойдаланилаётган қабристонлар сирасига киради. Бу нарса эътиборга олингани ҳолда, масжид ўз ўрнига қурилмоқда».
Изоҳ (0)