Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев 2 сентябрь куни валюта бозорини либераллаштиришга қаратилган, узоқ кутилган ва ҳақиқий маънода тарихий фармонни имзолади. Бахтга қарши, ушбу ҳужжатнинг имзоланиши қанчалик узоқ кутилган бўлмасин, унинг эълон қилиниши нафақат жамоатчиликни, балки фармон билан фаолияти ўзгаришга учрайдиган ташкилот ва муассасаларни бироз шошириб қўйгани рост.
Фармонга мувофиқ, энди Ўзбекистондаги барча компания ва ташкилотлар ўз маҳсулотлари ва хизматлари учун нархларини сўмда кўрсатиши керак. Мазкур талабдан келиб чиқиб, мамлакат алоқа операторлари ва интернет-провайдерлари 5 сентябрдан ўз тарифларини сўмга ўтказиши, нархга асос сифатида Марказий банкнинг 29 августдаги курси (4210,35 сўм) олинишини маълум қилди. Бундан ташқари, «Ўзбекистон ҳаво йўллари» миллий авиакомпанияси ҳамда GM Uzbekistan компанияси ўз хизматлари нархларини қайта кўриб чиқаётгани маълум бўлди.
Ўзбекистонда нафақат «Ўзбекистон ҳаво йўллари» чипталари ёки GM Uzbekistan автомобилларининг нархлари, балки хорижий олий ўқув юртлари филиалларида ўқиш қиймати ҳам чет эл валютасида кўрсатилиб, тўлов Марказий банк курси бўйича миллий валюта — сўмда амалга оширилар эди. Масалан, Тошкентдаги Сингапур менежменти ривожлантириш институти (MDIS)да ўқишнинг бир йиллик нархи 5 минг АҚШ долларига, Тошкентдаги Халқаро Вестминстер университети (WIUT)да эса 5 220 долларга тенг. Бу, 4 сентябрь ҳолатига кўра, MDIS’даги ўқиш нархи 21 051 750 сўмни, WIUT’да эса қарийб 22 миллион сўмни ташкил этади, дегани.
Агар, баъзи манбалар тахмин қилаётганидек, 5 сентябрдан расмий курс 8100—8150 сўм оралиғида белгиладиган бўлса, MDIS’да ўқиш нархи камида 40,5 миллион сўмни, WIUT’да ўқиш қиймати эса 42,3 миллион сўмни ташкил этади. Бу — нисбатан катта қиймат ва Тошкентдаги хорижий ОТМларда таълим олиш мафтункорлигига жиддий зарба берувчи ҳолат. Шу сабабли ҳам, жамоатчилик бу соҳада ҳам худди мобил алоқа операторларники каби ўзгаришлар бўлишидан умидвор эканини тўғри тушуниш мумкин. Тошкентдаги Турин политехника университети (ТПУ)дан «Дарё»га маълум қилишларича, ҳозирча бу масалада айтарли ўзгариш йўқ — «ўзгариш бўлиши билан бу ҳақда жамоатчиликка ахборот берилади».
MDIS’да эса тўлов-контракт асосида ўқишга кирган талабаларга шартномалар берилиши вақтинча тўхтатилган (баннерга ҳавола), шартнома олишга улгурганлар эса эски тартиб, эски нарх бўйича тўлайверади. «Ўзбекистон Президенти фармони талабларини бажариш мақсадида, Сингапур томони ва раҳбарият томонидан тўловнинг миллий валютадаги қиймати борасида якуний қарор қабул қилингунига қадар, шартномалар берилиши тўхтатилди», — дейилади институт сайтида эълон қилинган ахборотда. ТПУ ва MDIS’га яқин манбаларнинг таъкидлашича, контракт пули миқдорининг эҳтимолий камайтирилиши ОТМларда фаолият юритаётган чет эллик мутахассислар хизмат ҳақини келишилган миқдорда тўлашни қийинлаштиради, айни вақтда бир йиллик таълим учун 40 миллион сўм атрофида пул тўлаш талабалар ва уларнинг ота-оналарига ҳам маъқул келмаслиги ҳақиқатга яқин.
Тошкентдаги Инҳа университети (IUT) да вазият бироз бошқачароқ. Бу ҳақда биринчи бўлиб унинг собиқ ректори, ҳозирда Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазири вазифасини бажарувчи Шерзод Шерматов фикр билдирган. «Энди барча тармоқлар курсдаги фарқ туфайли тарифлар асоссиз тарзда ошиб кетиши олдини олиш учун чоралар кўриши зарур. Масалан, Тошкентдаги Инҳа университетида ўқиш Марказий банк курси бўйича 5000 доллар. Жорий курс бўйича 1 АҚШ доллари 4210 сўмга тенг. Сўмда бу 21 миллион бўлади. Саросима ва тушунмовчиликлар бўлмаслиги учун ушбу семестрда курс ўзгаришидан қатъи назар сўмдаги айнан шу қийматни белгилаб қўйиш керак. Университет харажатлари кўпайиши — тушунарли ҳолат (чунки чет эллик ўқитувчилар долларда маош олади), аммо биз биринчи навбатда абитуриентлар ва уларнинг ота-оналари учун шароитлар яратишимиз керак», — деб ёзган эди вазирлик раҳбари Facebook’даги саҳифасида.
Университетнинг ўзи эса сайти орқали саволлар пайдо қилаётган масалага аниқлик киритди. Унга кўра, IUT маъмурияти томонидан 5 сентябрдан бошлаб тўлов-шартнома асосида таълим олувчи талабалар шартнома пулини миллий валюта — сўмда тўлаши билан боғлиқ тартиб ўрнатилган. Мазкур қарор Президентнинг 2 сентябрдаги фармони ижросини таъминлаш ҳамда «талабалар ва уларнинг ота-оналари учун қулайлик яратиш мақсадида» қабул қилинган.
Шу билан бирга 2017/2018-ўқув йили учун шартнома пулининг тўланмаган қисми Марказий банк 2017 йил 2 сентябрь куни амалда бўлган курси (1 АҚШ доллари – 4210,35 сўм) асосида тўланиши белгиланган, яъни, шартнома тўлов пули ўқув йили якунига қадар ўзгармайди. Қайд этиш жоиз, университетнинг «Компьютер ва дастурий инжиниринг» (SOCIE) факультетида бир йиллик шартнома пули 5000 АҚШ долларига (21 051 750 сўм), «Логистика» (SOL) факультетида эса 5 250 АҚШ доллари (22 104 337,5 сўм)га тенг эди.
Изоҳ (0)