Норвегиянинг Осло университети олимлари олиб борган сўнгги тадқиқот Ер сайёрасининг бир томони иккинчисига қараганда анча тезроқ совиётганини кўрсатди. Хусусан, Ернинг Тинч океани тарафида ҳарорат Африкага қараганда кескин пасаймоқда.
Geophysical Research Letters журналида эълон қилинган илмий мақолада айтилишича, ушбу ҳодисанинг сабаби сайёрамиз тарихидаги энг қадимий геологик жараёнлардан бири — қитъалар жойлашуви ва уларнинг иссиқликни ушлаб туриш қобилиятига бориб тақалади.
Ер марказида қизиган суюқ ядро ва мантиянинг иссиқлиги бутун сайёрани ичкаридан иситиб туради. Ер айланиши тортиш кучи ҳамда магнит майдонини ҳосил қилиб, атмосфера фаолиятини таъминлаб туради. Аммо олимларнинг аниқлашича, бу иссиқлик ерда бир текис тарқалмас экан. Қитъа массаси кўп бўлган ҳудудлар “термос” каби иссиқликни ушлаб қолади, океан туби эса уни тезроқ чиқариб юборади.
Олимлар 400 миллион йил давомида Ер юзасидаги қитъалар ва океан тубининг ҳарорат динамикасини компьютер моделларида таҳлил қилиб чиққан. Ер юзасини Африка ва Тинч океани яримшарларига ажратиб ўрганиш натижасида океан томони Африкага қараганда 50 Келвин (тахминан 50°C) кўпроқ совигани аниқланди. Мутахассислар буни бир нечта омиллар билан изоҳламоқда:
- Тинч океани тубининг юпқалиги — қитъа қобиғига қараганда океан туби анча юпқа бўлгани сабабли иссиқлик тезда чиқариб юборилади;
- Улкан сув массаси таъсири — океан устидаги совуқ сув қатламлари иссиқликни “ютиб юборади”;
- Қитъа массасининг изоляцияси — Африка, Европа ва Осиё каби қитъалар иссиқликни узоқ вақт ўзида ушлаб қолади.
Бундан ташқари, олимлар Тинч океани томони Ер тарихининг маълум даврида улкан қитъа билан қопланган бўлиши мумкин деган гипотезани илгари сурмоқда. Агар ҳақиқатдан ҳам шундай бўлган бўлса, ўша даврда иссиқлик кўпроқ ичкарида сақланиб қолган. Бугунги кунда эса иссиқлик юқори тектоник фаоллик туфайли нисбатан тезроқ тарқалиб кетмоқда.
Бугунги Тинч океани минтақасидаги юқори зилзила ва вулқон фаоллиги ҳам иссиқлик нотекислигининг сабаби саналади. Олимлар фикрича, бу жараён узоқ келажакда Ернинг ички қисми совиб, сайёрамиз Марсга ўхшаш совуқ ва “ўлик” геологик ҳолатга тушиб қолиши билан якунланади.
Изоҳ (0)