Сингапур мустақилликка эришган 1965 йилга келиб мамлакат оғир иқтисодий аҳволда бўлиб, қонунларга риоя қилмаслик авж олган эди. Қонунчилик британиялик колонизаторлар томонидан импорт қилинган, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари уюшган жиноятчиликка қарши кураша олмаслиги аён бўлди. Аксарият мансабдорлар эса коррупцион схемаларда иштирок этар эди. Аҳоли маълумоти паст даражада бўлиб, ўз ҳуқуқини ҳимоя қила олмасди.
Мамлакат етакчилари коррупция ва ўзбошимчаликни жиловлаш муҳим эканлиги ва бусиз мамлакат келажаги йўқ эканлигини англаб етди. Бу қаттиққўллиги ва кетма-кетлиги билан ажралиб турувчи чораларнинг бутун бир тизимини қабул қилишга асос бўлиб хизмат қилди. Мансабдорлар хатти-ҳаракатлари регламентлаштирилди, бюрократик жараёнлар соддалаштирилди, ахлоқ меъёрларига риоя этиш устидан қатъий назорат ўрнатилди. Мазкур чораларни ҳаётга татбиқ этган ва бугунги кунга қадар ўз ваколатларини сақлаб қолган орган Коррупция ҳолатлари юзасидан суриштирув олиб бориш бюроси бўлди. Фуқаролар Бюрога давлат хизматчиларининг ҳаракатлари юзасидан шикоятлар билан мурожаат қилар ва етказилган зарарни қоплашни талаб қиларди.
Шу билан бир пайтда коррупцион ҳаракатлар учун жиноий жазо чоралари кескинлаштирилди, суд тизимининг мустақиллиги оширилди, судьялар маоши кескин оширилди ва уларнинг имтиёзли мақоми таъминланди, пора бериш ёки аксилкоррупциявий суриштирувда иштирок этишдан бош тортганлик учун иқтисодий санкциялар жорий этилди. Кўплаб давлат бошқармаларида қатъий акциялар (барча божхона ходимларини ишдан бўшатишга қадар) ўтказилди. Бу чоралар давлатнинг иқтисодиётга аралашувини қисқартириш, мансабдорлар маошини ошириш ва малакали маъмурий кадрлар тайёрлаш билан уйғунликда олиб борилди.
« ‘Фоиз’, ‘мукофот’, ‘бакшиш’, ‘ботқоқ’ — коррупция маҳаллий жаргонда қайси сўзлар билан аталмасин, у осиёча яшаш тарзининг бир хусусияти ҳисобланади. Мансаб қанчалик юқори бўлса, уйлар ҳам шунчалик катта, эркаклари эгаллаб турган мансабга мос қимматбаҳо тақинчоқлар билан ясанган кўп сонли хотинлар ва машуқалар. Бундай мамлакатларда бизнес билан шуғулланувчи сингапурликлар бу каби одатларни уйга олиб келмаслик учун эҳтиёт бўлиши лозим», — деб ёзади Сингапурдаги ислоҳот ташаббускорларидан бири, мамлакат бош вазири Ли Куан Ю.
Ҳозирги пайтда Сингапур қатъий авторитар давлат бўлиб, коррупциянинг йўқлиги, иқтисодий эркинлик ва тараққиёт даражаси бўйича дунё рейтингларининг етакчи ўринларини эгаллайди. Сингапур мисоли сиёсий ирода, коррупцияга қарши самарали қонунчилик ва сотилмайдиган мустақил агентлик бир неча йил ичида коррупцияни жуда паст даражага туширишга қодир эканлигини кўрсатади.
Сингапур тарихи ҳақида қисқача
XV—XVI асрларда Сингапур Жоҳор салтанати таркибига кирган. 1819 йилда Британиянинг Ост-Индия компанияси вакили Сингапурда турли этник гуруҳлар иммиграциясига рухсат берувчи савдо зонаси тузиш ҳақида Жоҳор султони билан келишув тузди. 1867 йилда Сингапур Британия империяси колониясига айланди.
Иккинчи жаҳон уруши даврида Сингапур 1942 йилдан 1945 йилнинг сентябрига қадар Япония ихтиёрига ўтди. 1959 йилдан Сингапур Британия империяси таркибидаги ўз-ўзини бошқарувчи давлатга айланди. Сайловлардан сўнг Ли Куан Ю бош вазир лавозимини эгаллади. 1965 йилнинг 9 августида Сингапур мустақилликка эришди.
Бой табиий ресурслардан маҳрум Сингапур 1959 йилдан 1990 йилга қадар кўплаб ички муаммоларни енгиб, учинчи дунё мамлакатларидан яшаш даражаси юқори, юксак ривожланган давлатлар қаторига қўшилишга муваффақ бўлди.
Коррупцияга қарши курашиш стратегияси: шаклланиши
Мустақилликка эришган пайтда Сингапур қашшоқ мамлакат бўлиб, ҳатто ичимлик суви ва қурилиш қумини ҳам импорт қилишга мажбур бўлган. Қўшни мамлакатлар унга нисбатан дўстона муносабатда бўлмасдан, аҳоли ўртасида социалистик ғоялар оммалашган эди. Коррупция оддий ҳолат бўлиб, жамиятнинг барча қатламларига кириб борганди.
Мамлакатнинг биринчи ҳукумати коррупцияга қарши курашишда бир нечта муаммоларга дуч келди. Коррупцияга қарши курашишни тартибга солувчи қонун заиф бўлиб, кўплаб коррупциявий жиноятлар унинг амал қилиш соҳасидан ташқарида эди. Ҳуқуқ-тартибот органлари ходимлари эса ўз вазифаларини самарали бажариш имконини берувчи ҳокимиятга эга эмасди. Бундан ташқари, қонунчиликнинг самарасиз эканлиги ва коррупцион амалиётга кўп сонли мансабдорлар жалб этилганлиги боис жиноятлар далилларини топиш жуда қийин эди. Давлат мансабдор шахслари тижорат соҳаси ишчиларига нисбатан ўртача даромадга эга ва мансаб ваколатидан шахсий мақсадларда фойдаланар эди. Аҳоли қуйи даражадаги маълумот ва ҳуқуқий маданиятга эга бўлиб, пора у ёки бу ресурсларни қўлга киритишнинг ягона йўлига айланган эди.
Британияликлар томонидан ташкил этилган Коррупция ҳолатлари юзасидан суриштирув олиб бориш бюроси ходимлари маҳаллий полициячилардан бўлиб, коррупцияга қарши курашиш учун руҳий жиҳатдан тайёр эмасди.
«Божхона мансабдорлари контрабанда ва тақиқланган маҳсулотларни олиб ўтаётган транспорт воситаларини текширишни ‘тезлаштириш’ учун пора олар эди. Марказий таъминот хизмати маълум бир пора эвазига манфаатдор шахсларга тендерлар ҳақидаги маълумотни етказар, Импорт-экспорт департаменти мансабдорлари рухсат беришни тезлаштириш учун пора олар, пудратчилар камчиликларига кўз юмиши учун клеркларга пора берар эди. Дўкон соҳиблари ва турар-жой аҳолиси Жамоат соғлиғини сақлаш департаменти ишчиларига чиқиндини тозалаш учун ҳақ тўлар, мактаб директорлари ва ўқитувчилари идора ашёларини етказувчилардан комиссион тўловлар оларди. Ҳокимиятни ўз манфаатларига конвертация қилиш бобида инсоният кашфиётлари чексиз», — дейди Ли Куан Ю асарларидан бирида.
Мамлакат оғир аҳволда эканлигини тушунган ҳукумат жамиятда ҳалоллик ва очиқлик иқлимини яратишга қарор қилди. «Виждонли бўлиш ва сотилмаслик» тамойили ўз ишига асос бўлди. Стратегия муаллифлари коррупция устидан назорат миллий тараққиёт учун стратегик жиҳатдан муҳим эканлигига ишонар эди.
Изоҳ (0)