20 июнь куни Россия Давлат Думаси ҳайвонлар билан муомала қилиш учун жавобгарлик, жумладан, ҳайвонлар билан кўчма циркларни тақиқлашни таклиф этаётган қонун лойиҳасини кўриб чиқишни июль ойига қолдирди. Шу билан бир пайтда Латвия ва Руминия парламентлари цирк томошаларида ёввойи ҳайвонлардан фойдаланишни тақиқлади. Meduza қайси мамлакатларда цирк томошаларида ҳайвонлардан фойдаланишга тақиқ амал қилаётганлиги ҳақида ҳикоя қилади.
Латвия ва Руминияда ҳайвонлар иштирокидаги цирк тўлиқ тақиқландими? Ёки бу фақат ёввойи ҳайвонлардан фойдаланишга дахлдорми?
Тақиқ биринчи навбатда ёввойи ҳайвонларга тааллуқли. Латвияда қишлоқ хўжалигида фойдаланилувчи ҳайвонлардан фойдаланишга рухсат берилади, Руминияда эса умумий рўйхатдан итлар, отлар, дельфинлар ва ёввойи қушларнинг баъзи турлари истисно этилди. Латвия қонун лойиҳасининг биринчи талқини эркинликда туғилган ёввойи ҳайвонлар билан чиқиш қилишни тақиқлашни илгари сурган эди, оқибатда Сейм ҳужжатнинг кескинроқ шаклини маъқуллади.
Энди цирк ҳайвонларига нима бўлади? Ахир улар эркинликда ўлиб кетиши мумкин
Уларни эркинликка қўйиб юбориш ҳақида сўз юритилмаяпти. Латвияда ҳозир ҳам ёввойи ҳайвонларни доимий ушлаб турадиган цирклар йўқ — тақиқ гастролларга келадиган цирк труппаларига нисбатан амал қилади. Руминияга келсак, маҳаллий циркларга улар ўз ҳайвонларини ҳайвонот боғи ва қўриқхоналарга топшириши учун бир ярим йил вақт берилди.
Ҳайвонлар иштирокидаги цирклар тақиқланган мамлакатлар кўпми?
Бундай тақиқлар дунёнинг турли бурчакларидаги ўнлаб мамлакатда амал қилмоқда. Баъзи мамлакатлар, масалан, Греция, Перу, Босния ва Герцеговинада ҳар қандай ҳайвон билан ишлаш тақиқланган. Баъзи давлатларда тақиқ фақат ёввойи ҳайвонларга нисбатан жорий қилинган. Кўплаб мамлакатларда, масалан, Францияда ҳам чекловлар шаҳарлар ва муниципалитетлар даражасида жорий этилган. АҚШнинг кўплаб штатларида ҳам бундай тақиқлар мавжуд, бироқ федерал қонун лойиҳаси ҳам муҳокама қилинмоқда. Кўплаб мамлакатларда (мисол учун, Голландия ва Норвегия) ҳайвонлар иштирокидаги цирк томошалари тақиқланиши билан бирга, маълум бир турлар, масалан, уй ҳайвонлари бундан истисно этилади.
Нега тақиқ жорий этиляпти? Ҳайвонлар билан шафқатсиз муомала туфайлими?
Ҳа, бу асосий сабаблардан бири. Ҳайвонлар иштирокидаги циркка қарши бўлганлар уларни ўргатиш доим шафқатсиз эканлигини таъкидлайди. Гап фақат уларни ўргатиш жараёнида эмас, балки ҳайвонлар қандай шароитда сақланиши ҳақида боради. Ҳайвонларни ташиш алоҳида танқид остига олинади, ахир цирклар тез-тез гастролларга боради. Яна бир муҳим тезис — ғайритабиийликдир: табиат айиқнинг велосипедда юришини кўзда тутмаган. Шунинг учун уни бунга мажбурлаш шафқатсизлик ва ҳайвонни камситишдир. Ҳайвонлар ҳуқуқини ҳимоя қилувчиларнинг аксарияти ҳайвонларни умуман олганда тутқунликда ушлаб туриш нотўғри эканлиги, улар қафасларда эмас, ёввойи табиатда яшаши лозимлигини таъкидлайди.
Циркларда ҳақиқатан ҳам ҳайвонларга нисбатан шафқатсиз муомала қилинадими?
Албатта, бу масалада турли мамлакатлар ва турли цирклардаги вазият бир-биридан фарқ қилиши мумкин. Бир неча йил аввал ҳайвонлар ҳимоячиси Оксана Данилова Санкт-Петербург циркига фаррош бўлиб ишга кирди ва баъзи ҳайвон ўргатувчилар ҳайвонларни шафқатсиз калтаклаётганини видеога олишга эришди. Кўпинча ҳайвонларни сақлаш шароити ёмонлиги туфайли денгиз ҳайвонлари — дельфин ва белухалар ҳалок бўлади.
1990 йилда доктор Марта Кайли-Уортингтон Қироллик жамияти топшириғи билан Британия ҳайвонот боғи ва циркларида тадқиқот олиб борди. 11 ойдан сўнг у ҳайвонлар ҳимоячиларининг кўпчилик талаблари асоссиз деган хулосага келди. Уортингтон ўзининг охирги ишларидан бирида шаҳар ҳаётига мослашиб, чиқиндихоналарда озиқланадиган тулки ва айиқларни мисол келтиради. Уларнинг ҳаёт тарзини ҳам ғайритабиий деб ҳисоблаш мумкинми? У ҳар қандай сутэмизувчининг қаерда эканлигига қараб шароитга мослашиши табиий ҳол эканлигига урғу беради.
Изоҳ (0)