Саудия Арабистони 2014–2015 йилларда нефть нархининг тушишига асосий сабабчи бўлган давлатдир. Талаб камайган бир шароитда Ар-Риёд ишлаб чиқариш суръатларини тушириш ўрнига кўпайтирди, бу бозорда хом ашёнинг керагидан ортиқ даражада тўпланишига олиб келди. Саудия Арабистони нефть етказишда кўпроқ қийинчиликларга дуч келадиган давлатларни банкротга учратиш учун ҳаракат қилган эди, деб ҳисобланади. The New York Times колумнисти Эндрю Скотт Купернинг фикрича, аслида у Эроннинг даромадини пасайтиришга интилганди, лекин ўз ҳисоб-китобларида адашиб, оқибатда катта зарар кўрди. Купернинг асосий далиллари ва хулосаларини Meduza келтириб ўтди.
Охирги ярим аср мобайнида жаҳон иқтисодиёти Саудия Арабистони қўлида тутқундир. Қироллик қудратини намойиш қилган биринчи акция 1973–1974 йиллардаги энергетик инқироз эди: ўшанда араб давлатлари Ғарб Қиёмат урушида Исроилни қўллаб-қувватлагани боис унга нефть етказиб беришдан бош тортган эди. Нефть нархининг кескин ошиб кетиши туфайли Ғарб мамлакатларида яшаш анча қимматлашиб кетди.
Саудия Арабистони АҚШ ва собиқ Иттифоқ ўртасидаги совуқ урушни тугатишга ўз ҳиссасини қўшди. 1985–1986 йилларда айнан расмий Ар-Риёд бозорни арзон нефтга тўлдириб юборди, бу эса совет иқтисодиётининг қулашига олиб келди. Кўплар бундай қарорни қироллик АҚШ президенти Рональд Рейган маъмуриятининг илтимосига кўра амалга оширган, деб ҳисоблайди.
Аммо, Купернинг фикрича, Ғарб давлатлари ўтмиш дарсларини унутмоқда, негаки улар ҳеч қачон Саудиянинг асосий нишони бўлмаган. Сунний мазҳабидаги Саудия Арабистони минтақавий етакчилик учун ҳар доим шиа мазҳабидаги Эрон билан тортишиб келган ва охирги йилларда бу курашда хом ашё «қурол»идан фойдаланаётганини яширмаяпти.
2006 йили Саудия Арабистони хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Навоф Убайд қироллик Эрон иқтисодиётига зарба бериш учун нефть нархини туширишга тайёрланаётгани ҳақида очиқ огоҳлантирган эди. 2008 йилда бу амалга оширилди, натижада Эрон Ироқ, Ливан ва бошқа давлатларда шиаларни қўллаб-қувватлаш имкониятидан маҳрум бўлди.
2011 йили қироллик Эронда беқарорлик келтириб чиқариш мақсадида нефть нархини туширишини айтиб таҳдид қилди. 2014 йилда нефть нархи тушиб кетди, аммо бу сафар Ар-Риёд ўзига катта зарар келтирди, деб ҳисоблайди Купер.
Қиёсий маълумотларнинг гувоҳлик беришича, Саудия Арабистони амалдорлари бир баррель нефть нархи 60 доллардан пастга тушиб кетиши мумкинлигини тахмин ҳам қилмаган.
Халқаро валюта жамғармаси Саудия Арабистони, агарда бюджет харажатларини қисқартирмаса, 2020 йилда банкротга учрашидан аллақачон огоҳлантирди. Жаҳоннинг энг йирик нефть ишлаб чиқарувчиси хориждан қарз маблағлари қидиришга мажбур бўлмоқда. Мамлакат ичида қирол Салмон солиқларни оширишга, субсидиялар ва бюджетнинг бошқа чиқимларини қисқартиришга ваъда бермоқда.
Шу билан бир пайтда Эрон иқтисодиёти санкцияларнинг бекор қилиниши ҳисобидан ўсиб боради, у нефтни сотиш учун янги бозорлар қидира бошлайди ва, шу тариқа, Саудия Арабистонига унинг ўз қуроли билан зарба беради.
Изоҳ (0)