Ислом Каримов илк бор БМТ Бош ассамблеясининг 1993 йил 28 сентябрда бўлиб ўтган 48-сессиясида жаҳон ҳамжамияти эътиборини Орол денгизи муаммосига қаратган эди. Оролни қутқариш халқаро жамғармаси томонидан минтақада экологик вазиятни яхшилаш, аҳоли яшаши учун қулай шарт-шароит яратиш, янги иш ўринлари ташкил этиш борасида қатор ишлар амалга оширилди. Бу ҳақда Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги хабар бермоқда.
«Сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш ва Оролбўйи экологиясини яхшилаш мақсадида кўплаб лойиҳалар амалиётга жорий этилди, — деди жамғарма агентлиги раҳбари Нормуҳаммад Шералиев. — Хусусан, Оролнинг суви қуриган тубида қарийб 400 минг гектарга яқин ўрмонзорлар барпо этилди. Ҳозир гармселни қайтараётган, зарарли тузлар ҳавога кўтарилишининг олдини олаётган саксовуллар бўйи тўрт-беш метргача етган. Шўрхок қумликлар экотизими тикланиб, ўт-ўланлар кўпаймоқда, ҳаёт кечиришнинг табиий шароити юзага келаётгани туфайли яна парранда ва даррандалар ҳудудга қайтмоқда».
Ушбу лойиҳаларни молиялаштиришда Жаҳон банки, Осиё тараққиёт банки, Ислом тараққиёт банки, Европа иқтисодиёт комиссияси, Япония, Германия, Хитой ва бошқа давлатлар яқиндан ёрдам бермоқда.
Ўзбекистон кейинги ўн йил давомида Оролбўйи аҳолисининг ҳаёт тарзини юксалтириш, янги иш ўринлари очиш, ҳудудни ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш ҳамда Орол денгизи ҳавзасида сув ресурслари ва атроф-муҳитни ҳимоялаш йўналишларига 1 миллиард 200 миллион АҚШ долларидан кўпроқ маблағ ажратди.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2013 йил 14 майдаги фармойиши билан 2013-2015 йилларга мўлжалланган қатор лойиҳалар белгилаб берилди. Улардан бири «Амударё делтасида кичик кўлларни ташкил этиш» лойиҳасидир. Бу лойиҳа асосида Амударё делтаси бўйлаб, Орол денгизи қирғоқлари атрофида кичик ҳажмли сув ҳавзалари барпо этилади. Таъкидлаш жоизки, мазкур лойиҳанинг биринчи фазаси 2002—2012 йилларда амалга оширилган бўлиб, натижада тўртта дамба, олтита сув тақсимловчи гидроиншоот ишга туширилди. Умумий майдони 64 минг гектардан иборат кўлларда сувни сақлаш ҳолати яхшиланди. Бу тўқайзорлар майдони кенгайиб, чорва моллари учун озуқабоп ўсимликлар кўпайишига хизмат қилмоқда. Чорвачилик соҳасида молларнинг бош сонини ва улардан олинадиган сут ва гўшт маҳсулотларини оширишга ҳамда сув ҳавзаларида қушлар ва мўйнали ҳайвонларнинг кўпайишига шароит яратилди.
Мазкур лойиҳанинг асосий мақсади Амударё делтасининг марказий зонасида кичик сув ҳавзалари барпо этиш ва улардаги сув режимини бошқаришни такомиллаштириш, экологик мувозанатни тиклаш, иш ўринлари яратиш ва қумларнинг кўчишини тўхтатиб, ўсимликлар ва ҳайвонот дунёсини сақлаб қолишдир. Олимларнинг ҳисоб-китобига кўра, ҳар бир туп саксовул ва черкез уч тонна тузли қум кўчишининг олдини олар экан.
Юқорида қайд этилган фармойиш асосида Мўйноқ туманидаги Ахантай ва Аққум массивларида ҳимояловчи ўрмон ўсимликлари ҳамда қурғоқчиликка ва шўрга чидамли бутазорлар экиш асосида дов-дарахтлар ва ўсимликларни кўпайтириш ишлари бўйича лойиҳалар амалга оширилмоқда. Бу лойиҳалар кўмагида 20 минг гектарли саксовулзор бунёд этилиб, ҳозирда қарийб 1000 гектар майдонга 900 минг туп саксовул кўчатлари ўтқазилди.
Орол фожиасининг салбий оқибатларини юмшатишга қаратилган лойиҳалардан яна бири қишлоқлардаги аҳоли сув таъминотини яхшилаш лойиҳасидир. Ҳозир Тахтакўпир туманидаги иккита аҳоли пунктига артезиан қудуқлари қурилиб, ерости сувини тозалаган ҳолда аҳолига етказиб бериш лойиҳаси амалга оширилмоқда. Лойиҳадан кўзланган мақсад минтақадаги аҳоли соғлиғини муҳофазалашда муҳим ўрин тутадиган ичимлик суви таъминотини яхшилаш орқали Оролбўйи аҳолисининг ижтимоий-иқтисодий аҳволини юксалтиришга қаратилган.
Эслатиб ўтамиз, Ислом Каримовнинг 2014 йил 5 августда қабул қилинган фармойишига биноан Урганч шаҳрида шу йилнинг октябрь ойи охирида «Орол денгизи минтақасидаги экологик офат оқибатларини юмшатиш бўйича ҳамкорликни ривожлантириш» мавзусида ўтказиладиган халқаро конференцияда бу борадаги долзарб масалалар атрофлича муҳокама этилади.
Бундан аввалроқ, АҚШнинг Миллий аэрокосмик тадқиқотлар бошқармаси (NASA)нинг Earth Observatory сайти томонидан Орол денгизининг сунъий йўлдош орқали олинган янги фотосуратлари эълон қилиниб, уларда Жанубий Орол денгизининг шарқий қисми тўлиқ қуриб қолганини кўриш мумкинлиги ҳақида хабар берилганди.
Изоҳ (0)