Fidel Kastroning yashirin hayoti, o‘zini imperator deb e’lon qilgan Napoleon va “kokain baroni” Eskobarning o‘ldirilishi. Kun xronologiyasida 2-dekabr

2-dekabr sanasiga bog‘liq diqqatga sazovor voqealar qatoridan Kuba prezidentiga aylangan Fidel Kastro, o‘zini imperator deb e’lon qilgan Napoleon I hamda “kokain baroni” Eskobarning o‘ldirilishiga oid faktlar o‘rin olgan.

Komandantening siri: Fidel Kastroning boyliklari va yashash tarzi

1976-yil 2-dekabr kuni Fidel Kastro Kuba prezidentiga aylangan edi. Ayrimlar uni yomon, ko‘pchilik yaxshi ko‘rgan, biroq hech kim Kastroga befarq emasdi. Amerikaliklar uni shafqatsiz diktator deb hisoblagan. Sovet Ittifoqida uning shaxsiga romantik urg‘u berilgan. Quyida Kastroning yashirin hayoti haqida ma’lumotlar keltiriladi.

“Komandante men uchun xudo edi. Uning uchun doim o‘lishga tayyor edim. Biroq uning kolumbiyalik narkosavdogarlar bilan suhbatini eshitganimdan keyin barchasi o‘zgardi”, — deyiladi “Fidel Kastroning ikkitalik hayoti” kitobi avvalida.

Kitob muallifi — Kuba yetakchisining sobiq tansoqchisi Xuan Reynaldo Sanches bo‘lib, u 17 yil komandantega xizmat qilgan, 2008-yilda Ozodlik orolida Meksikaga, u yerdan esa AQSHga qochib o‘tgan. Uning aytishicha, Kuba yetakchisining ko‘plab ko‘chmas mulklari bo‘lgan. Xususan, Kayo-Pyedra xususiy oroli unga tegishli edi. U yerda fil suyaklari bilan bezatilgan shaxsiy villasi joylashgan. Fidel Kastroning Gavanadagi koshonasida shaxsiy tibbiyot markazi, basketbol maydonchasi va tomida boulingi bo‘lgan.

Forbes jurnali 2006-yilda dunyoning eng badavlat diktatorlari reytingini tuzganida ro‘yxatdan “komandante Fidel” ham o‘rin olgan. Nashrning ta’kidlashicha, uning boyligi 900 million dollarga baholangan. Kastroning o‘zi nopok tuhmat tarqatgan barcha aybdorlarni javobgarlikka tortishga va’da berib, g‘azablangan. Komandantening so‘zlariga ko‘ra, G‘arb OAVlarida e’lon qilingan raqamlar — 900 to‘g‘ri, faqat million va dollar emas, balki pyeso (43 dollarga yaqin). Kastro boshqa kubaliklar kabi hayot kechirishini ta’kidlab kelgan. “Bu yolg‘on, u o‘z kulbasida faqat rasmiy tashrif bilan kelganlarni qabul qiladi, aslida shahar tashqarisidagi ulkan villasida yashaydi”, — deydi Sanches.

Qochoq tansoqchi Kuba yetakchisining jami 20 ta ko‘chmas mulki borligini sanagan. Komandante o‘zining shaxsiy oroliga Aquarama II yaxtasida suzib borgan. Uning so‘zlariga ko‘ra, yaxta interyerini jihozlashda qimmatbaho Angola daraxti yog‘ochlaridan foydalanilgan. Biroq u qanday qilib Kuba yetakchisining ixtiyoriga kelib qolgani noma’lum. Versiyalardan biriga ko‘ra, bu SSSR rahbari Leonid Brejnevning sovg‘asi bo‘lgan. Boshqa bir versiyada keltirilishicha, uni Kastroning o‘zi sotib olgan.

Sovet yetakchilari komandantega sovg‘alar yuborishni yaxshi ko‘rgani sir emas. Kastroning garajida Nikita Xrushchyov tomonidan sovg‘a qilingan “Zil-111B” avtomobili, shuningdek, “GAZ-69” armiya yo‘ltanlamasi bo‘lgan. Ammo uning avtoparkida xorij mashinalari ham bo‘lgan. Kastro tansoqchisining aytishicha, Kuba yetakchisi o‘zining Mercedes’ini yaxshi ko‘rgan.

Kiyim-kechakka kelinadigan bo‘lsa, Kastro yoshligida ommaga harbiy kitel va xaki rangidagi kepida (bosh kiyim) ko‘rinish bergan. Vaqt o‘tishi bilan u sport kostyumlarini kiyishga o‘tgan. Biroq bu Kastro qimmatbaho aksessuarlarni yaxshi ko‘rmaganini anglatmaydi. Sanchesning qayd etishicha, komandantening Rolex Shveysariya soatlaridan iborat ulkan kolleksiyasi bo‘lgan. 1963-yilda Sovet Ittifoqiga tashrif vaqtida Kastroning qo‘lidagi birdaniga ikkita Rolex odamlar e’tiborini tortgandi. O‘shanda jurnalistlarga majburiy yechim sifatida shunday yo‘l tutilgani tushuntirilgan edi: soatlardan biri Gavana, ikkinchisi Moskva vaqtini ko‘rsatadi.

Shuningdek, kitobda yozilishicha, komandante Kubada ishlab chiqariladigan romdan ko‘ra, shotland viskisini ma’qul ko‘rgan. Ammo mahalliy sigaralarga ustuvorlik bergan: dunyoda Kuba sigaralaridan yaxshiroq tamaki mahsuloti yo‘qligi ta’kidlangan.

Fidel Kastro o‘ziga to‘q plantator oilasida dunyoga kelgan. Ko‘plab safdoshlaridan farqli o‘laroq u so‘l g‘oyalar ta’siriga Gavana universiteti yuridik fakultetida o‘qish davrida tushib qolgan. Stalin, Lenin va Troskiy mehnatlarini o‘qib, u Amerika elchixonasi qarshisidagi namoyishlarda ishtirok etgan, qashshoq dehqonlarni sudda himoya qilgan. Kastro Dominika diktatori truxilyoni ag‘darishga uringan, biroq muvaffaqiyatga erishmagan. Qo‘zg‘alon vaqtida Kolumbiya poytaxti Bogotada bo‘lib qolgan Kastro ikkita narsani tushunib yetgan: xalq g‘azabi naqadar katta kuch ekanini va unga boshchilik qiladigan odam bo‘lmasa, tezda so‘nishini.

1950-yillar boshida yuz bergan to‘ntatish natijasida Kuba hukumati tepasiga Fulxensio Batista kelgan. Kastro sheriklari bilan Batistaga qarshi isyonlarni boshlagan, biroq operatsiya muvaffaqiyatsizlikka uchragan. Sud bo‘lajak komandanteni 15 yilga qamagan. Sudda u o‘zining mashhur nutqini so‘zlab, quyidagi so‘zlar bilan yakunlagan: “Tarix meni oqlaydi”. Biroq Batista rejimi o‘zgacha fikrlaydiganlarga haddan ortiq ko‘ngilchan edi: ikki yildan keyin Fidel amnistiya bilan ozodlikka chiqqan.

Ozod bo‘lgan Kastro Meksikaga yo‘l olgan. U yerda o‘z tarafdorlarini to‘plab, qo‘lda qurol bilan Kubaga qaytishni rejalashtirgan. 1956-yilda u Granma motorli yaxtasida orolga qaytgan va bir necha oy ichida hokimiyatni egallagan. O‘zining “Birinchi raqamli manifest” siyosiy dasturida u yerlarni dehqonlarga berishni, sanoatni milliylashtirish va bepul ta’lim haqida gapirgan. Hokimiyat tepasiga kelgan Fidel AQSH bilan qarama-qarshilikka borib, Sovet Ittifoqi bilan do‘stlashib olgan.

Guvohlarning so‘zlariga ko‘ra, Kastro g‘aroyib inson bo‘lgan: u ommani dastlabki so‘zlaridanoq o‘ziga qarata olgan va keyin soatlab ularning e’tiborini ushlab turgan. Kubada hokimiyat tepasiga kommunistlar kelgach Kastroning minglab siyosiy raqiblari, isyonchi dehqonlar va Batista rejimi tarafdorlari otib tashlagan.

Fidel Kastro hukmronligi yillarida jamiyatning tabaqalanishi halokatli darajaga yetgan. Orolda faqat turizm sanoati bilan bog‘liq bo‘lganlar (jumladan, fohishalik va odam savdosi bilan shug‘ullanadigan erkaklar va ayollar), shuningdek, hukmron elita vakillari yaxshi hayot kechirgan. Shu bilan birga, va’da qilinganidek, Kastro bepul tibbiyot va ta’limni joriy qilgan, Sovet davrida ba’zi yosh kubaliklar SSSRda ta’lim olgan.

XX asrning eng muhim shaxslaridan biri hisoblangan Fidel Kastro 2016-yilda 90 yoshida vafot etgan.

O‘zini imperator deb e’lon qilgan Napoleon

1804-yil 2-dekabr kuni Napoleon I Fransiya imperatori deya e’lon qilingandi. Fransiya davlat arbobi va lashkarboshisi, imperator Napoleon Bonapart 1769-yil 15-avgust kuni Korsika orolidagi Ayachcho shahrida u qadar mashhur bo‘lmagan dvoryan oilasida dunyoga kelgan. Napoleon 1784-yilda Brienne harbiy bilim yurtini, 1785-yilda — Parij harbiy maktabini tamomlagan. Professional harbiy xizmatini o‘sha yili qirollik armiyasi artilleriyasida kichik leytenant lavozimida boshlagan.

Buyuk fransuz inqilobining dastlabki kunlaridanoq Bonapart Korsika orolidagi siyosiy kurashda qatnashgan, radikal respublikachilar qanotiga qo‘shilgan. 1792-yilda Valenseda Yakobinchilar klubi a’zosiga aylangan.

1793-yilda Fransiyaning Korsikadagi tarafdorlari mag‘lubiyatga uchragan. Korsikalik separatchilar bilan mojaro sabab u oroldan Fransiyaga qochishga majbur bo‘lgan. Bonapart Nitssedagi artilleriya batareyasi komandiriga aylangan. Tulonda inglizlarga qarshi kurashda yaxshi natija ko‘rsatgan, brigada generali lavozimiga ko‘tarilgan va Alp armiyasi artilleriyasi boshlig‘i etib tayinlangan. 1794-yil iyunda aksilinqilobiy to‘ntarishdan keyin Yakobinchilar bilan aloqasi uchun Bonapart lavozimdan chetlatilib, hibsga olingan, biroq tez orada ozod qilingan. Harbiy vazirlik zaxirasida bo‘lgan Bonapart 1795-yil sentabrda taklif etilgan piyodalar brigadasi komandiri lavozimi rad etib, armiyadan bo‘shatilgan.

O‘sha yilning oktabrida Direktoriya (1795-1799-yillarda fransuz hukumati) a’zosi Pol Barras Napoleonni yordamchi qilib olgan. Bonapart royalistlar isyonini bostirishda o‘zini ko‘rsatgani uchun Parij garnizoni qo‘shinlari qo‘mondoniga aylangan. 1796-yil fevralda Italiya armiyasi qo‘mondonligiga tayinlangan.

1799-yil oktabrda Bonapart Parijga qaytib kelganida mamlakat siyosiy inqirozni boshidan o‘tkazayotgan edi. Burjua doiradagi yuqori martabali tanishlari yordamida 9—10-noyabr kunlari davlat to‘ntarishi uyushtirgan. Direktoriya hukumati ag‘darilgan, Fransuz respublikasini uch konsul, jumladan, Napoleon boshqara boshlagan.

1801-yilda Rim papasi bilan imzolangan kelishuv Napoleonga katoliklar cherkovi qo‘llab-quvvatlovini taqdim etgan. 1802-yil avgustda u umrbod konsullik lavozimiga erishgan. Oradan ikki yil o‘tgach esa Bonapart imperator Napoleon I sifatida e’lon qilingan.

1804-yil 2-dekabr kuni Parijdagi Notr Dam soborida o‘tkazilgan tantanali marosimda Rim papasi ham ishtirok etgan bo‘lib, unda Napoleon o‘zini fransuz imperatori sifatida tanishtirgan. 1805-yili uni Italiya ham o‘z qiroli sifatida tan olgan. Napoleon I ning tashqi siyosati Yevropada siyosiy va iqtisodiy gegemonlikka erishishga qaratilgan. Fransiya hukumati tepasiga kelishi bilan tinimsiz urushlar boshlangan. Harbiy muvaffaqiyatlari sabab Napoleon imperiyasi hududlarini sezilarli oshirgan, G‘arb va Markaziy Yevropadagi ko‘plab davlatlarni Fransiyaga bog‘lab qo‘ygan.

Napoleon nafaqat Reyn daryosiga qadar kengaygan Fransiyaning imperatori, balki Italiya qiroli, Shveysariya konfederatsiyasi vositachisi va Reyn konfederatsiyasi protektori edi. Uning ukalari ham qirol bo‘lgan: Jozef Neapolga, Lui Gollandiyaga, Jerom esa Vestfaliyaga.

Bu vaqtga kelib Fransiya imperiyasi o‘z hududi bo‘yicha Buyuk Karl imperiyasiga yetib qolgandi.

1812-yilda Napoleon Rossiyaga yurish qilishga qaror qiladi va mag‘lubiyatga uchraydi, bu uning imperiyasi qulashiga sabab bo‘lgan. 1814-yil mart oyida Parijga Fransiyaga qarshi koalitsiya qo‘shinlarining kirishi Napoleon I ni taxtdan chekinishga majbur qilgan. Ittifoqchi davlatlar Napoleonning imperator maqomini saqlab qolgan va unga O‘rta Yer dengizidagi Elba oroliga egalik qilishni topshirgan.

1815-yilda Napoleon xalqning Burbonlar siyosatidan noroziligidan, shuningdek, g‘olib davlatlar o‘rtasida kelishmovchilik yuzaga kelganidan foydalanib taxtni qaytarib olishga uringan. Mart oyida u kichik bo‘linma bilan Fransiya janubiga kelgan va uch hafta ichida birorta o‘q uzmasdan Parijni egallagan. Biroq Napoleon I ning navbatdagi hukmronligi uzoq davom etmagan. Imperator o‘ziga umid bildirgan fransuz xalqining ishonchini oqlamagan. Bularning barchasi, shuningdek, Vaterloo jangidagi mag‘lubiyat uning Muqaddas Yelena oroliga surgun qilinishiga olib kelgan. Napoleon 1821-yil 5-may kuni u yerda vafot etgan. 1840-yilda uning hoki Parijdagi Nogironlar uyiga olib kelingan.

“Kokain baroni” Pablo Eskobarning o‘ldirilishi

1993-yil 2-dekabr kuni Medelinda narkobaron Pablo Eskobar o‘ldirilgan edi. Eskobar AQSHni kokainga o‘rgatib qo‘ygan, giyohvand moddalar savdosidan o‘z yurtidagi kambag‘allar uchun uy va yo‘llar qurgan, Kolumbiya prezidenti bo‘lishni orzu qilgan, hashamatli qamoqxonada yashagan va 44 yoshida otishmada halok bo‘lgan. Bularning barchasi o‘ziga xos afsona hisoblanuvchi Pablo Eskobar haqida ko‘pchilikka ma’lum ma’lumotlardir.

Pablo Eskobar 1949-yil 1-dekabrda Kolumbiyaning Medelin shahrida dunyoga kelgan va jinoyat olamidagi yo‘lini mayda ishlardan — mahalliy qabristonlarni o‘marish, tamaki va marixuana tayyorlash, lotereya chiptalarini soxtalashtirishdan boshlagan. Biroq uning karyerasi tezda yuqoriga ko‘tarilgan — yoshligidan reketlar bilan shug‘ullanuvchi to‘da tuzgan va 22 yoshida o‘z shahrida mashhurlikka erishgan. Eskobarning to‘dasi taniqli biznesmenni o‘g‘irlab ketib, o‘ldirgach, uning obro‘si mahalliy qashshoq qatlam orasida oshib ketgan. Shundan keyin Pablo Eskobar giyohvand moddalar savdosi — Amerikada tezda ommalashgan kokain bilan shug‘ullanishni boshlagan.

1977-yilda Medelin karteliga asos solingan — 1979-yilga kelib u AQSH kokain bozorining 80 foizini ta’minlar edi. AQSH va Kolumbiyaning barcha kuchlari narkobaronga qarshi kurash uchun yo‘naltirilgani bejiz emas — Eskobarning o‘zi 1982-yilda Kolumbiya Kongressi a’zosiga aylangan. Biroq ikki yil o‘tgach u shubhali faoliyati sabab kongressmenlikdan ketgan.

Medelinda u qashshoqlar hayotini yaxshilashga bo‘lgan urinishi sabab mashhur edi. Poytaxt Bogotaga esa ko‘plab muammolar keltirgan. 1990-yilda prezidentlik saylovi oldidan Eskobarning odamlari yettita terakt uyushtigan — o‘shanda jami 37 kishi halok bo‘lgan va 400 ga yaqin odam jarohatlangan. Bundan bir yil oldin esa u Avianca aviakompaniyasi samolyotiga bomba qo‘yish orqali 107 kishining o‘limiga sabab bo‘lgandi.

Eskobar 1993-yil 2-dekabr kungi otishmada halok bo‘lgan — politsiya narkobaron yashiringan joyni u tug‘ilgan kunidan keyin oilasiga qo‘ng‘iroq qilgach topishga muvaffaq bo‘lgan.