Olimlar Yerdagi eng ulkan vulqonning otilish xavfidan ogohlantirdi, deb yozmoqda Sci Tech Daily.
Foto: USGS
AQShning Mayami universitetining Dengiz va atmosfera fanlari maktabi olimlari Gavayi orollaridagi Mauna-Loa vulqoni ostida magmaning to‘planishini qayd etdi. Mutaxassislarning ma’lumotlariga ko‘ra, hozirgi vaqtda vulqon ostida magmaning to‘planish jarayoni kechmoqda. Ularning tashqariga otilib chiqishi jiddiy zilzilaga va halokatli vulqon otilishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Mutaxassislar sun’iy yo‘ldosh ma’lumotlari va GPS stansiyalari yordamida o‘lchangan vulqonning yerdagi harakatlarini tahlil qildi. Ularning aniqlashicha, 2014-yildan 2020-yilgacha bo‘lgan davrda, taxminan, 0,11 kub kilometr magma vulqon ostida to‘plangan va uning janubigacha ko‘chib, 2,5—3 kilometrgacha chuqurlikka kirib borgan.
Shuningdek, olimlarning ma’lumot berishicha, 2015-yilda magma topografik balandligi ancha past bo‘lgan joylargacha kengayishni boshlagan. Bu jarayon 2017-yilgacha davom etgan va magma oqimi zaiflashib, avvalgi gorizontal holatiga qaytgan. Magmada avval bunday o‘zgarishlar kuzatilmagan bo‘lib, bu jarayon yaqinlashayotgan 6 balli zilzila va fojiali vulqon otilishining belgisi bo‘lishi mumkin.
Tadqiqotning katta muallifi, professor Falk Amelungning qo‘shimcha qilishicha, zilzila “o‘yin qoidalari”ni o‘zgartirib yuborishi mumkin. Uning so‘zlariga ko‘ra, kuchli chayqatishdan keyin shisha idishdagi gazli suv kabi zilzila ham magmadagi gazlarni chiqarib yuborishi mumkin.
Dengiz sathidan eng baland cho‘qqisigacha to‘qqiz kilometrni tashkil etuvchi Mauna-Loa yer yuzidagi eng ulkan vulqon hisoblanadi. Lava oqimining tezligi sababli uning otilganidan so‘ng evakuatsiya qilish uchun juda qisqa fursat bo‘ladi. 1950-yilda 6,3 balli zilzila va uning natijasida vulqonning otilishi sababli lava qirg‘oqqacha uch soatda yetib borgan.
Avvalroq Kongo va Ruanda chegarasida Nyiragongo vulqoni otilishni boshlagani va buning oqibatida halok bo‘lganlarning soni 15 nafarga yetgani haqida xabar berildi. Nyiragongo 22-may kuni oqshomda harakatga kelgan va ertasi kuni tongda otilishdan to‘xtagan. Lava oqimi aeroport chegarasidan 50 metr uzoqlikkacha yetib borgan.
Shuningdek, may oyi boshida Islandiyada zilzilalar natijasida harakatga kelgan vulqon faollashgani, aprelda esa Karib dengizining Sent-Vinsen orolida La-Sufriyer vulqoni harakatga kelgani, u yerdan faqat emlanganlar evakuatsiya qilingani haqida xabarlar berilgandi.
