• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12634.34
    • RUB162.37
    • EUR14821.34
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +33°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Dunyo

    Xitoyda 100 ming kishini olib ketgan ofat. Dunyoda rasman qayd etilgan birinchi zilzila tarixi

    Hozirgi zamonaviy dunyoda hamma narsaning o‘z statistikasi va hisob-kitobi bor. Shuningdek, yer silkinishlari, tabiiy ofatlar bilan shug‘ullanuvchi alohida odamlar ham mavjud. Birinchi marta rasman qayd etilgan tabiiy ofat qaysi va u qanday bo‘lgan deb o‘ylaysiz? “Daryo” bugun shu haqida ma’lumot beradi.

    Tabiat injiqliklari juda ham ko‘p. Tabiiy ofatlarning kutilmaganda kelishi esa ko‘plab narsalarga ziyon yetkazadi. Qayd etilgan birinchi tabiiy ofat – yer qimirlashi miloddan avvalgi 1731-yilda (ba’zi manbalarda 1831-yil)  Xitoyda sodir bo‘lgan edi. Ushbu zilzila haqida ko‘p ma’lumot bo‘lmasa-da, u zilzila va tabiiy ofat to‘g‘risidagi birinchi yozma hisobot sifatida ajralib turadi. Zilzila Tay tog‘ida sodir bo‘lgani uchun “Tay tog‘i zilzilasi” deb aytiladi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Internetda keltirilgan ma’lumotlarga ishonadigan bo‘lsak, tabiiy ofat natijasida 100 minglab insonlarning yostig‘i qurigan. Ammo Xitoyning o‘sha paytdagi iqtidordagi sulolasining xronologik kitobida qurbonlar soni keltirilmagan.

    Ushbu tog‘ Xitoy madaniyatidagi beshta Buyuk tog‘lardan biri bo‘lib, quyosh chiqishi, tug‘ilishi va yangilanishi bilan bog‘liq. Xitoyda Tay tog‘i muqaddas sanalishining yana bir sababi shuki, u yerda odamlar xudo bilan to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqa qilishlariga ishonardi.  Seysmik jihatdan esa Tay tog‘i balandligi shimoldan janubga o‘sib, burilishga to‘sqinlik qiluvchi tog‘ hisoblanadi.

    Amerikalik yozuvchi Gordon Meltonning Faiths Across Time: 5 000 years of religious history kitobida ushbu zilzila ham eslab o‘tiladi. Unga ko‘ra, 100 mingdan ortiq insonlarni qurbonga aylantirgan zilzila Sya sulolasining 16-qiroli Fa hukmronligining yettinchi yilida sodir bo‘lgan edi.

    Miloddan avvalgi zilzila Xitoy tarixidagi eng yirigi emas, undan oldin ham xitoyliklar zilziladan katta talafot ko‘rgan. Buyuk Xitoy zilzilasi 1556-yilda sodir bo‘lgan. Ushbu yer silkinishi nafaqat Xitoy, balki butun insoniyat tarixidagi eng ko‘p qurbonli zilzila bo‘lgan – 830 mingga yaqin inson.

    Bunday ko‘p sonli o‘limning bir nechta sabablari bor:
    • Birinchidan, Xitoy aholisi azaldan zich joylashgan. Masalan, 1851-yilda butun dunyo aholisining 40 foizi, 2000-yilga kelib esa, taxminan, 30 foizi aynan Xitoyda yashagan;
    • Ikkinchidan, aholining aksariyati yerosti shoklariga chidamli bo‘lmagan uylarda va tog‘ yonbag‘rida qazilgan g‘orlarda istiqomat qilgan;
    • Uchinchidan, yer silkinishi tonggi 5 da sodir bo‘lgan. Bu vaqtda aksar odamlar o‘z uylarida bo‘lishgan va yashirinishga, qochishga sharoiti bo‘lmagan.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Xitoyning yaqin oxirgi yuz yillikdagi zilzilalar tafsilotlariga nazar tashlaydigan bo‘lsak, bundan roppa-rosa bir asr oldin 240 ming kishining o‘limiga sababchi bo‘lgan 8,5 magnitudali zilzila sodir bo‘ldi. 1970-yilda sodir bo‘lgan silkinishda 15 mingdan ortiq inson hayotdan ko‘z yumgan bo‘lsa, yana 32 mingdan ko‘proq kishi jarohatlandi.

    1976-yilning 28-iyulida magnitudasi 7,9 ballga teng bo‘lgan zilzilada epimarkazning (Tanshan) aksariyat joylari xarobalarga aylandi. Hodisadan uch yil o‘tib qurbon bo‘lganlar soni rasman ochiqlandi. Rasmiy ma’lumotga ko‘ra, 250 ming kishi hayotdan zilzila sabab ko‘z yumdi.  Ammo Gonkong gazetasi 655 mingdan ortiq inson qurbon bo‘lgan, deb yozgan edi.

    Yevropada zilzila miloddan avvalgi 580-yilga kelib tilga olina boshlandi. Yevropa tarixidagi eng vayronkor zilzila Italiyaning janubiy qismida joylashgan Messina bo‘g‘ozini urib, Sitsiliyadagi Messina va Italiya materikidagi Regjio di Kalabriya shaharlarini tekisladi. Sodir bo‘lgan zilzila va sunami oqibatida 100 mingdan ziyod odam vafot etdi. Italiyaning aynan mana shu hududlari eng seysmoaktiv hisoblanadi, uni “raqsga tushuvchi yer” deb ham atashadi.

    Italiyadagi qurbonlarning teng yarmini talab qilgan 1755-yildagi Portugaliya zilzilasi Lissabonni vayronaga aylantirgan edi. 10 daqiqa davomida uchta silkinish to‘satdan Lissabonga yetib keldi. Zilzilalarning eng yomoni 8.0 ballni tashkil etgan deb taxmin qilinsa-da, ammo bu taxminiy ko‘rsatkich, chunki o‘sha paytda yozuv uskunalari bo‘lmasdi. Silkinish Marokashda ham sezilgani aytiladi. Mamlakat madaniy tarixining ko‘p qismi kitoblarda, san’at va me’morchilikda saqlanib turar edi, ammo tabiiy ofat tufayli ushbu Lissabon tarixi ham yo‘q bo‘ldi.

    Oxirgi 10 yillikdagi kuchli zilzilalarga nazar solamiz. 2010-yil 27-fevralda Chili qirg‘oqlarida 8,8 balli zilzila sodir bo‘lgani sababli kamida 700 kishi halok bo‘ldi. Mamlakatning 1,5 millionga yaqin aholisi jabr ko‘rdi va 500 ming uy jiddiy zararlandi. Aynan o‘sha yili Chilidan oldinroq Gaiti ham zilzila o‘chog‘i bo‘lgan edi, unda taxminan 316 ming kishi vafot etgan.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Ushbu ro‘yxatdagi mamlakatlar qatorida Xitoy ham bor. 2014-yilning 3-avgustida ro‘y bergan 6,2 balli zilzila Xitoyning Venping shahri yaqinida 700 dan ziyod odamni o‘ldirdi. Kuchli zilzila Xitoyning janubi-g‘arbiy qismining uzoq va tog‘li qismida sodir bo‘ldi. 12 mingdan ortiq uy ag‘darilib, qariyb ikki ming kishi jarohat oldi. Bu 14 yil ichida viloyatda sodir bo‘lgan eng kuchli zilzila bo‘ldi.

    Bundan besh yil oldin Nepal aholisining sakkiz ming nafaridan ziyodrog‘i 7,8 balli zilzila qurboniga aylangan edi. BMTning hisob-kitoblariga ko‘ra, sakkiz million kishi zarar ko‘rgan.

    Mirjalol Qosimov tayyorladi.

    30.11.2020, 17:09   Izoh (0)   94944
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    BAAda bir yo‘la to‘rtta osmono‘par bino portlatish yo‘li bilan buzildi (video)

    30.11.2020, 16:10

    Pashinyan tinchlikparvarlarni joylashtirish bo‘yicha Putin bilan muzokaralar tafsilotlarini ma’lum qildi

    30.11.2020, 11:47

    Bayden it bilan o‘ynash vaqtida oyog‘ini shikastlab oldi. Tramp unga sog‘lik tiladi

    30.11.2020, 11:22

    Gurbanguli Berdimuhamedov Jo Baydenni AQSh prezidenti saylovidagi g‘alaba bilan tabrikladi

    30.11.2020, 10:00

    “Daryo” fotosayohati: Kemalar, dengiz vokzali, baliq tutayotgan odamlardan iborat Bosfor bo‘g‘ozi

    30.11.2020, 09:10

    Eron prezidenti yadro fizigi o‘ldirib ketilganidan keyin xavfsizlik choralarini kuchaytirish haqida topshiriq berdi

    29.11.2020, 23:24
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Central Asian University RUR va THE Impact Rankings 2025 xalqaro reytinglarida o‘z mavqeini mustahkamlamoqda


    BI Sad’O Business loyihasida ochiq eshiklar kuni bo‘lib o‘tdi va CHILLA aksiyasi boshlandi


    Beeline Uzbekistan hududlarda raqamli rivojlanishni jadallashtirmoqda


    O‘zbekistonda yangilangan HAVAL H6 rasman ishga tushirildi


    Ipak Yo‘li Bankdan Tradeloan: xalqaro bitimlarni moliyalashtirish


    Turizmdagi trendlar 2025: Xitoyda Markaziy Osiyoga – Qozog‘iston, O‘zbekiston, Qirg‘izistonga qiziqish o‘smoqda


    Chiqim va kirim: nazorat sari ilk qadam


    O‘zbekiston Milliy banki xalqaro kapital bozorida 400 mln AQSH dollarlik obligatsiyalarni muvaffaqiyatli joylashtirdi


    Centrum Air 25-iyuldan Toshkent — Seul to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslarini boshlaydi 


    Kia O‘zbekiston bozorini egallamoqda: 2025-yilning birinchi yarmida rekord darajadagi sotuvlar


    Ichkaridan nazar: Imzo fabrikasi qanday ishlaydi?


    “KAFOLAT sug‘urta kompaniyasi” AJning moliyaviy barqarorlik reytingi “Fitch Ratings” tomonidan “Ijobiy” prognozi bilan “B+” darajasida tasdiqlandi


    InfinBANK’dan VISA kartasi endi Swoo Pay ilovasida


    riitm aqlli platformasi O‘zbekiston tinglovchilariga 30 million trek taklif etmoqda


    Neo Insurance — sug‘urta bozoridagi raqamli o‘zgarishlarning 2 yillik natijasi 

     

    Tavsiya etamiz

    Kreml soyasidagi jumboqlar: sirli ravishda vafot etgan rossiyalik tadbirkor va amaldorlar

    10 iyul, 20:40

    Isroilning G‘azodagi qirg‘ini yagona emas: Insoniyat tarixidagi eng yirik genotsidlar qanday sodir bo‘lgandi?

    10 iyul, 19:12

    Patriot: Isroil voz kechgan, Ukraina esa ko‘prog‘iga ega chiqishni istayotgan yarim asrlik tizim haqida nimalar ma’lum?

    8 iyul, 20:45

    “O‘lim sharbati”: SSSRda Stalindan so‘ng ikkinchi qudratli shaxs nomi berilgan qurol qanday paydo bo‘lgandi?

    6 iyul, 15:23
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    YouTube endilikda sun’iy intellekt yordamida tayyorlangan videoroliklarga pul to‘lamaydi

    Layfstayl | 12 iyul, 11:35

    “Real Madrid” 100 mln yevroga futbolchi xarid qilmoqchi

    Sport | 12 iyul, 11:25

    AQSH Senati komiteti Ukrainaga 500 mln dollar yordam ko‘rsatishni ma’qulladi

    Dunyo | 12 iyul, 11:05

    Pavel Durov o‘z muvaffaqiyatining sirini ochdi

    Layfstayl | 12 iyul, 10:45

    “Barselona” asosiy e’tiborini Reshford transferiga qaratadi

    Sport | 12 iyul, 10:35

    O‘zbekistonda qancha elektromobil borligi ma’lum bo‘ldi

    O‘zbekiston | 12 iyul, 10:25

    Isroil HAMASning 6 ta yuqori martabali dengiz qo‘mondonini yo‘q qilganini e’lon qildi

    Dunyo | 12 iyul, 10:06
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.