“Beshta emas, 20 ta partiya bo‘lsin. Mustaqil nomzodlar ishtirokini qonuniylashtirish kerak”

Telegram’dagi @davletovuz kanali qariyb 100 kunlik saylov kampaniyasi bo‘yicha ayrim mulohazalari bilan o‘rtoqlashdi.

Birinchidan, kampaniya eng katta muammo — xalqning davlat idoralariga bo‘lgan ishonchi nechog‘li ekanini, umuman, xalq va davlat o‘rtasidagi ishonchning haminqadar ekanligini ko‘rsatdi. Ya’ni, saylov kampaniyasida partiyalararo kurash emas, balki siyosiy partiyalar va saylovchilar o‘rtasida kurash ketdi. Agar keyingi besh yilda ham siyosiy partiyalar, ayniqsa, o‘zicha “muxolifat” siyosiy partiyalar xalq taraf bo‘lmas ekan, keyingi saylovlarda ham ular bir-biri bilan emas, balki xalq bilan kurashishiga, tortishishiga to‘g‘ri keladi. Siyosiy partiyalar tashkil qilish tartib-taomillarini osonlashtirish kerak. Beshta emas, 20 ta partiya bo‘lsin. Haqiqiy siyosiy raqobat bo‘ladi. Ularda saylovda o‘rin olsin degan gap yo‘q. Saylovlar oralig‘ida partiyalar liderlarini almashtirish bilan yangicha platforma yuzaga kelib qolmaydi.

Ikkinchidan, odamlar partiyaga ovoz beradimi yoki uning nomzodiga? Bizning-cha, siyosiy partiyalarni kuchaytirmoqchi bo‘lsak, qisman proporsional saylov tizimini joriy qilish haqida ham o‘ylashning vaqti keldi. Bundan tashqari, mustaqil nomzodlarning saylovlarda ishtirok etishini ham qonuniylashtirish kerak. Ayniqsa, o‘lik partiyalar sharoitida mustaqil tashabbuskor guruhlaridan umid katta bo‘ladi.

Uchinchidan, saylovchilar davomati borasida bu yilgi raqam (67,8 foiz) haqiqatan ham hayotga yaqin. Bu bizni Turkmaniston, Checheniston, Shimoliy Koreya singari davlatu hududlardan fe’lan yiroqlashtiradi. Kelajakda ham “yavka”ni saylovga, saylov tashkilotchilarining faoliyatiga baho berishning mezoni sifatida umuman inobatga olmaslik kerak. Kimda “yavka” kam bo‘lsa, u dakki eshitmasligi kerak. Bu eng yomon odatimiz — oilaviy ovoz berishga qarshi eng samarali ishlardan bo‘lardi, partiyalar ham o‘z elektorati saylov uchastkasiga kelishi uchun o‘lib-tirilardi. Haqiqiy partiyalar, albatta.

To‘rtinchidan, saylov kampaniyasi yaxshi bo‘ldi. Lekin uning aynan eng muhim qismi — ovoz natijalarini hisoblab chiqish jarayoni juda ko‘plab savollar tug‘dirmoqda, asosiy o‘yinlar shu bosqichda yuz berayapti. Bizning-cha, keyingi saylovlargacha hech qursa Toshkent, Samarqand va Farg‘ona shaharlaridagi barcha saylov uchastkalarini onlayn kuzatish uchun kameralar bilan jihozlash, keyingi parlament saylovida esa barcha saylov uchastkalarini kuzatuv kameralari bilan ta’minlash lozim. Birorta kichikroq sitini keyinroq qursak ham bo‘ladi.

Beshinchidan, bir kun oldingi sukunat kuni tushunchasi hozircha bizga kerak emasga o‘xshaydi. Odamlarimiz shundoq ham partiyalar faoliyatini yaxshi bilmaydi, bunaqa cheklovlar ortiqcha, bizning-cha. Shuningdek, ijtimoiy so‘rovlarga qo‘yilgan taqiqlarni bekor qilish, professional jamoatchilik fikrini o‘rganuvchi davlat va xususiy tahlil markazlari orqali ekzit-polni yo‘lga qo‘yish kerak.

Bularning barchasi IMHO, albatta.

@davletovuz