Foto: Taum Sauk gidroelektrostansiyasi

AQShning Missuri shtatida joylashgan Taum Sauk gidroelektrostansiyasi noodatiy ko‘rinish va tuzilishga ega. Odatda gidroelektrostansiyalar yirik daryolar va ko‘llarda quriladi. Mazkur noodatiy stansiya esa tepalikning o‘rtasida qurilgan bo‘lib, eng yaqin suv manbasigacha bo‘lgan masofa bir necha kilometrni tashkil qiladi. TravelAsk mazkur yirik suv inshootining qurilish sababi va uning ishi haqida hikoya qildi.

Original shakldagi qurilma suv to‘plovchi elektrostansiyaning ikkita rezervuaridan biri sanaladi. An’anaviy gidroelektrostansiyalardan farqli ravishda bunday stansiyalar kunning ertalabki va kechki tig‘iz vaqtlarida ishlaydi.

Taum Sauk stansiyasi ikkita rezervuarga ega. Energiya hajmining maksimal iste’moli vaqtida suv yuqori rezervuardan Qora daryo vodiysida joylashgan pastki rezervuarga jo‘natiladi. Suv oqimi generator turbinasini aylantiradi, bu qismda stansiyaning ish prinsipi oddiy elektrostansiyalarnikidan farq qilmaydi. Energiya tizim iste’moli pasayagan tungi soatlarda ishlab chiqarilgan energiya yig’iladi. Uning yordamida suv qaytdan yuqoridagi rezervuarga quyiladi. Nasoslar ishi tufayli yuqoridagi suv havzasi ertalab yana suvga to‘la va ishga tayyor bo‘ladi.

Gidroelektrostansiyalarning rezervuarlari mavjud suv obyektlarida quriladi. Biroq Taum Sauk bu borada istisno bo‘lib, uning yuqori rezervuari va uning 30 metrli devorlari noldan qurilgan va bu insoniyat muhandisligining ijod namunasi hisoblanadi. Stansiyaning qurilishi uch yil davom etgan va 1963-yilda yakunlagan. Ayni paytda elektrostansiyaning quvvati 450 megavattni tashkil qiladi.

Stansiyaning ish faoliyati davomida bir marta baxtsiz hodisa yuz bergan. 2005-yilda texnik nosozlik sababli suv darajasini nazorat qiluvchi datchiklar ishlamay qolgan. Nasoslar rezervuarga suv quyishda davom etgan, suv uning qirg‘oqlaridan toshib, pastga oqa boshlagan. Kuchli oqim devorni yuvib ketgan va u vayron bo‘lgan. Suv Qora daryo vodiysiga quyilgan va 12 daqiqada to‘liq oqib ketgan. Baxtli tasodif tufayli qurbonlar bo‘lmagan. Stansiyani qayta tiklashga qaror qilingan va u 2010-yildan yana ishlay boshlagan.