Janubiy Amerikadagi eng yirik ko‘llardan biri Titikaka xavf ostida. Shaharlardan chiqayotgan chiqindilar va qirg‘oq bo‘yida ishlab chiqarishnning rivojlanishi tufayli ko‘l suvi yuqori darajada ifloslangan.
Bu holat nafaqat ekotizimda o‘z aksini topmoqda, balki katta iqtisodiy yo‘qotishni ham keltirib chiqarmoqda. Mahalliy aholi suvdan xo‘jalik faoliyatida foydalana olmayapti, sayyohlar oqimi yil sayin qisqarib bormoqda.
“Kommersant” YuNESKO muhofazasidagi ko‘lning bugungi holatini aks ettiruvchi fotojamlanmani taqdim etdi.
Titikaka dengiz sathidan 3800 metr balandlikda joylashgan. Bu dunyodagi kema suzadigan eng katta ko‘l hisoblanadi. Ko‘l bo‘yida Boliviya va Peruning 1,3 million aholisi yashaydi.
Hozirda ko‘l ekotizimi xavf ostida. Birinchidan, ko‘l bo‘yida joylashgan shaharlar kengayib bormoqda. Xususan, Boliviyaning kattaligi jihatdan uchinchi o‘rinda turadgan El-Alto shahri aholisi soni so‘nggi 15 yilda ikki baravar o‘sdi. Buning natijasida kommunal xizmat qurilmalari talabga javob bermayapti va chiqindilar to‘g‘ridan-to‘g‘ri ko‘lga tushmoqda.
Titikaka bo‘yida yashovchi hindu qabilalari xo‘jalikda qamishdan keng foydalanadi. Qamish kema va binolar qurishda, uy hayvonlarini oziqlantirishda ishlatiladi.
Oilalar kartoshka va ko‘ldan ovlangan baliqdan ovqat tayyorlaydi.
Associated Press agentligining hisob-kitobiga ko‘ra, ko‘l bo‘yida joylashgan Peruning Xulyaka shahri bir kunda 200 tonna chiqindi chiqaradi. Ko‘lga ishlatilgan ignalar va shpritslar, plastik butilkalar, avtomobil shinalari va boshqa chiqindilar oqib keladi.
Perulik tadqiqotchilar 2014-yilda ko‘lda merkuriy, kadmiy, rux va mis kabi kimyoviy moddalar borligini aniqladi. Bu moddalarning ko‘l suvi va mahalliy aholi tomonidan iste’mol qilinadigan baliqlar tarkibidagi miqdori me’yordagidan ancha ortib ketgan.
Ko‘lning ifloslanishi suv yuzasida suv o‘tlarining ko‘payishiga olib kelmoqda. Bu esa ekotizimning buzilishiga va bir qancha baliq turlarining yo‘qolib ketishiga sabab bo‘lmoqda.
2014-yilgi tadqiqotdan so‘ng hukumat baliq oviga cheklov o‘rnatdi. Biroq mahalliy qishloqlar aholisining so‘zlariga ko‘ra, ular bu haqda ogohlantirilmagan.
Yuz yillar davomida ko‘l aymira va kechua qabilalari uchun hayot manbai bo‘lib kelgan. Suvning ifloslanishi tufayli qishloqlarda bolalar tez-tez kasallanmoqda.
Mening ajdodlarim bu yerda 500 yildan buyon yashab kelgan, biroq ular hech qachon bunday muammoga duch kelmagan.Mariya Aliva, sohil bo‘yidagi qishloqda yashovchi ayol
Avval mahalliy aholi ko‘l suvidan kundalik ehtiyoj va ovqat tayyorlash uchun foydalangan. Biroq hozir ular yomg‘ir suvini to‘plashga yoki ko‘lning o‘rtasiga suzib borib chuqurlikdan suv to‘plashga majbur.
Ko‘l YuNESKO muhofazasiga olingan. Suv havzasining ekotizimi baliq va qushlarning 60 ga yaqin turini o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari ko‘l bo‘yida hindu qabilalarining an’analari saqlanib qolgan. Bu esa ko‘lni Peru va Boliviyadagi eng asosiy ko‘zga ko‘ringan joylardan biriga aylantirgan.
Har yili ko‘l qirg‘oqlariga Perudan 400 ming, Boliviyadan esa 350 ming sayyoh tashrif buyuradi. Biroq so‘nggi yillarda sayyohlar soni kamayib borayotgani kuzatilmoqda. Ikki mamlakatning mahalliy aholisi va ma’muriyati buni aynan ko‘lning ifloslanishi bilan bog‘lamoqda.
2016-yilda Peru va Boliviya hukumati kelishuv imzoladi. Unga ko‘ra, ko‘l suvini tozalash va bioxilmaxillikni saqlash uchun qariyb 500 million dollar sarflash rejalashtirilgan.
2017-yil boshida Peruning yangi prezidenti Pedro Pablo Kuchinski ko‘l bo‘yida 10 ta tozalash inshooti qurilishini ma’lum qildi. Prezidentning hisob-kitobiga ko‘ra, buning uchun 437 million dollar talab qilinadi.
Biz cho‘chqalar va daydi itlar kabi yashashni xohlamaymiz. Biroq hozir aynan shunday yashashimizga to‘g‘ri kelmoqda.“Daryo”ning Telegram’dagi rasmiy kanali — @toshqindaryo’ga a’zo bo‘ling!Mahalliy aholi vakillari
Izoh (0)