O‘zbekistonda banklardagi omonatlar endi tezroq qaytarib beriladi

“Banklardagi omonatlarni himoya qilish kafolatlari to‘g‘risida”gi qonun 18-fevraldan kuchga kirdi.

Qonun jismoniy shaxslarning, shu jumladan yakka tartibdagi tadbirkorlarning, shuningdek yuridik shaxslarning banklardagi omonatlarini kafolatlash sohasidagi munosabatlarni tartibga soladi. Qonun bilan Omonatlarni kafolatlash agentligi tashkil etildi — bank tizimidagi barqarorlikni ta’minlash uchun yangi institut ish boshlaydi. Bank, shu jumladan mikromoliya banki va qonunchilikka muvofiq tashkil etilgan oraliq bank litsenziya berilgan paytdan e’tiboran kafolatlash tizimining ishtirokchisiga aylanadi.

Bir bankda bir omonatchiga to‘lanadigan kompensatsiya quyidagi miqdorni tashkil etadi:

• kafolatlash obyekti qoldig‘ining to‘liq hajmini, agar uning miqdori 200 million so‘m yoki undan kam bo‘lsa;
• 200 million so‘mni, agar kafolatlash obyektining qoldig‘i 200 million so‘mdan ko‘p bo‘lsa.

Markaziy bankning ma’lum qilishicha, bu talab bankka qo‘yiladigan yangi omonatlarga nisbatan qo‘llaniladi. Agar fuqarolarning banklarda yangi qonun kuchga kirgunga qadar qo‘ygan muddatli yoki jamg‘arma omonati bo‘lsa, omonatlar miqdoridan qat’i nazar to‘liq kafolatlanadi.

Xalqaro tajribada bu qiymat quyidagicha:

• Rossiya – 14,300 dollar (186 mln so‘m);
• Ukraina – 20,000 dollar (260 mln so‘m);
• Moldova – 10,700 dollar (139 mln so‘m);
• Belarus – 10,000 dollar (130 mln so‘m);
• Serbiya – 16,000 dollar (208 mln so‘m);
• Chexiya – 13,000 dollar (169 mln so‘m);
• Slovakiya – 14,000 dollar (182 mln so‘m);
• Litva – 15,000 dollar (195 mln so‘m);
• Estoniya – 18,000 dollar (234 mln so‘m);
• Bolgariya – 17,000 dollar (221 mln so‘m);
• Ruminiya – 15,500 dollar (202 mln so‘m).

Endilikda bank mijozlari omonatlarini qaytarish uchun 3 oylab kutmaydi. Omonatni qaytarish muddati 83 kundan 7 kungacha kamaytiriladi. Ya’ni, agentlik tugatilayotgan bank omonatchilarining kamida to‘rtdan uch qismiga kompensatsiyalarni olish imkoniyatini quyidagi muddatlarda ta’minlashi shart:

• 2025-yil 1-yanvardan boshlab – kafolatlash hodisasi yuzaga kelgan sanadan e’tiboran 20 ish kuni ichida;
• 2026-yil 1-yanvardan boshlab – kafolatlash hodisasi yuzaga kelgan sanadan e’tiboran 15 ish kuni ichida;
• 2027-yil 1-yanvardan boshlab – kafolatlash hodisasi yuzaga kelgan sanadan e’tiboran 7 ish kunida.

Yuridik shaxslar va tadbirkorlar uchun kafolat — ilgari faqat fuqarolarga tatbiq etilgan kafolat endilikda biznes uchun ham amal qiladi. 99,7 foiz omonatchilarning mablag‘lari to‘liq himoyalanadi.

2024-yilning avgust oyida omonatlarni to‘liq kafolatlash tizimidan voz kechilishi mumkinligi aytilgandi. “Banklardagi omonatlarni himoyalash kafolatlari to‘g‘risida”gi qonun Qonunchilik palatasi tomonidan 2024-yil 18-oktyabrda qabul qilinib, Senat tomonidan 2025-yil 24-yanvarda ma’qullangandi.