Кеча, 2025 йил 18 март куни АҚШ президенти Дональд Трамп ва Россия президенти Владимир Путин ўртасида Украина уруши бўйича муҳим телефон мулоқоти бўлиб ўтди. Суҳбат якунида етакчилар Россиянинг Украина энергетика инфратузилмасига ҳужумларини 30 кунга тўхтатишга келишиб олдилар. Бу мулоқот глобал геосиёсий вазиятни кескинлаштираётган можаро фонида амалга оширилди. Трамп ва Путин ўртасидаги ушбу мулоқот нафақат Украинадаги ҳарбий ҳаракатлар динамикасига, балки халқаро дипломатиянинг кейинги йўналишларига ҳам сезиларли таъсир кўрсатиши мумкин. Қуйида шу ҳақда ўқийсиз.
Музокаралар моҳияти ва асосий муҳокама мавзулари
Телефон мулоқоти давомида қуйидаги муҳим масалалар кўтарилди:
Россиянинг урушдаги позицияси – Путин Россиянинг Украина бўйича стратегик мақсадларини таъкидлаб, Киевни ўз ҳарбий ҳаракатларини тўхтатишга ундади.
Трампнинг сулҳга эришиш таклифи – Трамп Россия ва Украина ўртасида тинчлик ўрнатиш йўлида ўз воситачилик ролини таклиф қилди.
Халқаро муносабатлар ва санкциялар – Россия Ғарб томонидан қўлланаётган санкцияларни юмшатиш масаласини кўтарди, Трамп эса АҚШнинг бу борадаги позициясини ўзгартиришга тайёр эканини билдиргани айтилмоқда.
Энергетика инфратузилмаси ва гуманитар муаммолар – Мулоқот давомида Россия 30 кун давомида Украинадаги энергетика инфратузилмасига ҳужумларни тўхтатишга тайёрлиги ҳақида сигнал берди.
Шунингдек, икки давлат раҳбари 19 март куни 175 нафар асир 175 кишига алмаштирилиши ҳамда Украинадаги келишувга эришиш бўйича саъй-ҳаракатларни давом эттиришга ва шу мақсадда Россия ва Америка эксперт гуруҳларини тузишга келишиб олган.
30 кунлик сулҳ катта тинчликка қадамми?
Кремль тарқатган маълумотларга кўра, Россия президенти Владимир Путин АҚШ президенти Дональд Трампнинг Россия ва Украина бир-бирининг энергетика инфратузилмасига ҳужумларини 30 кунга тўхтатиши ҳақидаги таклифига рози бўлган ва россиялик ҳарбийларга уларни тўхтатишни буюрган.
Бироқ бу мулоқотдан бир неча соатдан кейин ҳар икки томон бир-бирига учувчисиз дронлар ёрдамида ҳужумга ўтган. Кеча тунда Россия кучлари Украинанинг Суми, Одесса ва Киев шаҳарларига учувчисиз дронлар билан ҳужум қилган. Украина томони эса Россиянинг Краснодар ўлкасидаги нефть омборини нишонга олган.
Сиёсатшунос Мухтор Назиров “Дарё” билан суҳбатда 30 кунлик энергия ифратузилмаларига зарба бермаслик борасидаги келишув ҳақида ўз фикрларини билдириб, бу муроса кўпроқ Россия томонига фойдали эканлиги учун Путин Трампнинг таклифига рози бўлганини айтди.
Сулҳ бўйича томонларнинг ёндашувлари бир-биридан кескин фарқ қилади. 30 кун энергетик объектларга зарба бермаслик борасидаги сулҳ, аслида, Украина томонидан биринчи бўлиб илгари сурилган эди. Боиси, Россия ўзининг Shahed дронлари ва баллистик ракеталари ёрдамида Украина шаҳларидаги электр энергия таъминот манбаларига ҳужум қилаётган эди. Ўз навбатида, Украина ҳам дронлар ёрдамида Россиянинг нефть-газ заводларига зарбалар бериб келмоқда эди. Ҳозир Украина томонидан берилаётган зарбалар Россия учун оғриқлироқ. Чунки Россиянинг асосий даромад манбаи нефть-газ ҳисобланади. Россия уруш харажатлари асосан нефть ва газ ҳисобидан қоплайди. Шу сабабли Москва Трампнинг бу шартига рози бўлган, деди у.
Шунингдек, Мухтор Назиров 30 кун давомида энергия инфратузилмаларига зарба бермаслик тўғрисидаги ён бериш, урушни тўхтатишга олиб бормаслигини айтиб ўтди.
Тинчликка олиб борувчи йўл – фақат Украина ва Россия томоннинг ўзаро учрашувларида муҳокама қилиниши мумкин. Айни вақтда бу ҳақда гап бўлмаяпти.
Россия элитаси учун Украина урушни ғалаба билан якунлаш ва уни жамиятга намойиш этиш жуда муҳим ҳисобланади. Чунки ҳукуматнинг тақдири айни шу билан боғлиқ. Шунинг учун ҳам Россия ҳудудий даъволардан воз кечмаяпти.
Украина жамияти ва ҳукумати эса ўз ҳудудларини қайтариб олиш ниятидан қайтмаган. Буни Украинада ўтказилган сўровномаларда кўриш мумкин. Украина аҳолисининг деярли 70 фоизи “уруш Украина ғалабаси билан тугаши керак”, деган фикрида. Жамиятда мана шундай фикр шаклланган вазиятда сиёсатчилар бутун масъулиятни ўз бўйнига олиб, сулҳга рози бўлмаса керак, дея шарҳлади у.
Россиянинг талаблари
Икки соат давом этган мулоқот давомида Россия президенти Владимир Путин Трампга Киевга хорижий ҳарбий ёрдам ва разведка маълумотларини беришни тўлиқ тўхтатиш Украинадаги можаронинг янада авж олиб кетмаслиги учун энг муҳим шарт эканини айтган. Шунингдек, у Украина ҳарбий сафарбарликни тўхтатиши кераклигини сўраган.
Юқоридаги талаблар фақатгина ўт очишни тўхтатиш учун Россия томонидан илгари сурилган дастлабки шартлар ҳисоблади. Бироқ Москванинг шартлари кўпроқ ультиматумга ўхшамоқда.
Мустақил эксперт С.Пинхасова Россиянинг шартлари унинг ҳарбий устунлиги билан боғлиқ эканлиги билан айтиб, Украинада ҳарбий устунлик бўлмагани учун у қатъий шартларни қўя олмаётганини ёзган.
“Россиянинг ҳарбий устунлиги яққол кўриниб турибди. Унинг армияси аллақачон 1,5 миллион кишига етди, ва ҳарбий сафарбарлик захираси ошиб бормоқда. Россия армиясининг авиация, артиллерия ва мудофаа саноатидаги устунлиги Украина ва ҳатто Европанинг имкониятларидан анча юқори. Бундан ташқари, Россия иқтисодиёти ва табиий ресурслари узоқ давом этадиган урушни олиб боришга имкон беради, Украина эса тобора беқарор бўлиб бораётган Ғарб ёрдами билан яшаб келмоқда” деб ёзган у.
Маълумот ўрнида, Оқ уйда АҚШ Президенти Дональд Трамп ва Украина Президенти Владимир Зеленский ўртасида 28 февраль куни юз берган баҳсдан кейин АҚШ Украинага разведка маълумотлари ва ҳарбий ёрдамни тақдим этишни бир муддатга тўхтатиб қўйди.
АҚШнинг Украинага разведка маълумотларини тақдим этишни тўхтатиши Украина қуролли кучлари учун Россия қўшинларининг жойлашувини аниқлаш ва уларга қарши самарали ҳаракатларни амалга оширишни қийинлаштирди. Бу ҳолат Россия қўшинларига Курск вилоятидаги бир нечта аҳоли пунктларини эгаллаб олиш имконини берди.
“Путин Трампни хафа қилмаслик учун минимал шартларда сулҳга рози бўлмоқда. Чунки бу келишув Дональд Трампнинг имижини белгилаб беради. У урушни тўхтатишга ваъда берган. Шунинг учун Россия раҳбари кэча Украина томони рози бўлган айрим шартларга кўнди”, деди Мухтор Назиров.
Европанинг реакцияси
Европа Иттифоқи ушбу мулоқотни диққат билан кузатмоқда. Улар бу олиб борилаётган музокараларга қўшилиш учун объектив имкониятларга эга эмас. Агар Трампнинг сулҳ таклифи Россияга ён босувчи деб қабул қилинса, Ғарб давлатлари ичида келишмовчиликлар пайдо бўлиши мумкин.
Мустақил эксперт С.Пинхасова Украина ва унинг Ғарбдаги ҳамкорлари стратегик боши берк кўчага кириб қолганини таъкидлади.
“Украина ва унинг Ғарбдаги ҳамкорлари стратегик боши берк кўчага кириб қолди. Учинчи йил давом этаётган хатолар ва дипломатиядан бош тортиш бугунги кунда Киевни мураккаб танлов олдида қолдирди: ё Москванинг шартларига рози бўлиш, ё урушни давом эттириб, янада оғир оқибатларга дуч келиш. Тарих эса воқеаларни ўз вақтида тўғри баҳолай олмаганлар устидан қаттиқ ҳукм чиқаради”, деган у.
Мухтор Назиров эса Европа мамлакатлари сулҳдан кейинги геосиёсий ўзгаришларга тайёргарлик кўраётганини, Агар Россия келажакда ҳудудий амбицияларни қилмасликка кафолат берса ва бунга Европани ишонтира олса, Европа давлатлари Украинани қўллаб-қувватлашни тўхтатишини айтди.
“Назаримда, Европа мамлакатлари бўлажак сулҳдан кейинги геосиёсий ўзгаришларга тайёргарлик кўрмоқда. Ҳозир Буюк Британия, Германия ва Франция Европа учун умумий хавфсизлик маконини ташкил қилишга уринмоқда. Улар учун айни дамдаги асосий масала – жамиятни ҳарбий харажатларни оширишга кўндириш бўлиб турибди. Эҳтимолий сулҳдан кейин геосиёсий вазият мутлақо ўзгаради. Европа давлатлари эса бу ўзгаришга тайёргарлик кўрмоқда. Шунинг учун ҳам Европа ўзига Туркияни жалб қилмоқда.
Трамп ўзининг шартларига Европани кўндирмоқчи. У ҳудуд масаласида ён бериб, Украина муаммосини тўхтатмоқчи. Агар Россия бундан кейин яна ҳудудий амбицияларни қилмасликка кафолат берса ва бунга Европани ишонтира олса, Европа давлатлари ҳам Украинани қўллаб-қувватлашни тўхтатади. Лекин ҳозир бунга аниқлик киритилмаган”, айтиб ўтди Мухтор Назиров.
Трамп ва Путин ўртасидаги телефон мулоқоти Украина урушининг келажакдаги ривожланиш йўналишига таъсир кўрсатиши мумкин. Бу учрашув Ғарб ва Россия ўртасидаги зиддиятлар фонида глобал кучлар мувозанатини қандай шакллантириши ҳали номаълум. Украина учун эса бу музокаралар давлат суверенитети ва ҳудудий яхлитлиги учун янги таҳдид ёки имконият сифатида кўрилиши мумкин. Минтақадаги геосиёсий вазиятни диққат билан кузатиш ва эҳтимолий натижаларни баҳолаш муҳим бўлиб қолмоқда.
Изоҳ (0)