Банкларда омонатларни сақлаш аҳоли орасида пассив даромад топишнинг энг кенг тарқалган усулларидан бири ҳисобланади. Омонатларнинг сақланиши банклар учун ҳам муҳим аҳамиятга эга: бу орқали банк қўшимча даромад топиши, ўз мижозларини кўпайтириши мумкин.
Янги қабул қилинган “Банклардаги омонатларни ҳимоя қилиш кафолатлари тўғрисида”ги қонун билан ушбу соҳада бир қатор ўзгаришлар амалга оширилди. Киритилаётган янгиликлар аҳолининг банк тизимига бўлган ишончи ортишига, омонатлар ҳажми кўпайишига эришишга хизмат қиладими? Марказий банк департамент директори Санжар Носиров билан ана шу мавзуда суҳбатлашдик.
“Эски қонун бўйича банк тугатилгандан кейин, яъни банк лицензияси чақириб олингандан кейин омонатларни қайтариш бўйича маълум муддат бор эди. Ана шу муддат ўтмагунча маблағларни тўлаб беролмасдик. Яъни, ўша жараёнларда тўлиқ реестр тузиш ёки бошқа банкка мурожаат қилиш жараёнлари ўтгандан кейингина икки ой ва йигирма уч кундан кейин тўлашни бошлардик. Қабул қилинган янги қонунда бу муддатни босқичма-босқич етти кунга қисқартириш нормаси киритилди.
Яъни, омонатларни тўлаш муддати босқичма-босқич 3 ойдан 7 кунга туширилади. Жумладан, қонун кучга киргандан бошлаб омонатлар 20 иш кунида, 2026 йил 1 январдан 15 иш кунида тўланади. 2027 йил 1 январдан бошлаб, агар банк банкрот бўладиган ва лицензияси чақириб олинадиган бўлса, 7 кун ичида Омонатлар кафолатлаш агентлиги тўловларни бошлайди”, деди Носиров.
Янги қонун билан тўлиқ кафолатлаш тизимидан воз кечилиб, кафолатланган омонат миқдорининг юқори чегараси 200 млн сўм этиб белгиланди. Маълумот учун, омонатларни тўлиқ кафолатлаш тизими 108 та давлатдан фақат Ўзбекистон, Туркманистон ва Беларусда мавжуд эди. Бу миқдор Қозоғистонда 9,7-38,6 минг доллар, Молдовада 10,7 минг доллар, Россияда 14,3 минг доллар, Туркияда 24,6 минг долларни ташкил этади.
“Биз кафолат миқдорини нега 200 миллион қилиб белгиладик? Чунки бу сумма билан банк тизимидаги омонатчиларнинг 99,7 фоизининг маблағларини тўлиқ кафолатланади. Қолган 0,3 фоизнинг 200 миллионини кафолатлаймиз.
Бироқ бу 200 миллион сўмдан кўп қўйилган омонатлар куяди, дегани эмас. Агар кимдир банкларнинг барқарорлигига ишониб омонат қўядиган бўлса, у оддий шароитда ҳеч қандай йўқотиш қилмайди, исталганча маблағ қўйиши мумкин.Барқарор банкларнинг банкрот бўлиш эҳтимоли жуда паст.
Ҳозирда банкларда мавжуд бўлган жамғарма омонатларига мазкур қонун татбиқ этилмайди, яъни бу шартнома муддатининг охиригача тўлиқ кафолат механизми ишлайди. Омонатчилар умуман хавотирланмаса ҳам бўлади. Аввал қандай 100 фоиз кафолатланган бўлса, шундай қолади”, дея таъкидлади Марказий банк департамент директори Санжар Носиров.
Изоҳ (0)