Ўзбекистондаги сейсмик микроҳудудлаштириш ҳолати ҳақида маълумот берилди

Ўзбекистонда 27 та йирик шаҳар ва туман сейсмик микроҳудудлаштириш хариталарига эга. Бу ҳақда Фанлар академияси ахборот хизмати маълум қилди.

Таъкидланишича, шаҳарлар бош режасини ишлаб чиқишда сейсмик микроҳудудлаштириш катта ўринга эга бўлиб, бу нафақат сейсмобардош бино-иншоотларни лойиҳалаш ва қуриш, балки шаҳарни сейсмик даражаси пастроқ ҳудудларда иқтисодий ва ижтимоий ривожлантириш имконини беради.

Бугунги кунга қадар Ўзбекистондаги 27 та йирик шаҳар ва туманлар сейсмик микроҳудудлаштириш хариталарига эга, яъни 1785 квадрат километр ҳудуд сейсмик даражаси 9 баллгача ва ундан юқори бўлган микроҳудудларга ажратилган ва улар шаҳарларнинг ижтимоий ва иқтисодий ривожланишида муҳим ўрин эгаллаган.

Аммо бу хариталар 40 йил аввал тузилгани сабабли ва замонавий қурилиш технологиялари талабига жавоб бермагани учун ҳам бугун олимлар томонидан уларнинг замонавий илмий қарашларга асосланган ҳолда такомиллаштирилган сейсмик микроҳудудлаштириш технологияси ишлаб чиқилган ва у амалиётга жорий этилган.

Ушбу технологияни қўллаган ҳолда 2022 йилда Ўзбекистон Фанлар академияси Сейсмология институти олимлари томонидан республиканинг 584,85 квадрат километр майдони, яъни 3 та йирик шаҳар — Андижон, Наманган ва Фарғонанинг сейсмик микроҳудудлаштириш онлайн хариталари яратилган.

2023 йилда эса олимлар томонидан 15 та йирик шаҳарлар —Тошкент, Бухоро, Самарқанд, Қарши, Жиззах, Гулистон, Термиз, Нурафшон, Олмалиқ, Зарафшон, Шаҳрисабз, Чирчиқ, Янгиер, Янгийўл шаҳарлари умумий майдони қарийб 2100 квадрат километр бўлган ҳудудда сейсмик микроҳудудлаштириш ишлари олиб борилмоқда.

Сейсмик микроҳудудлаштиришнинг асосий мақсади шаҳар ҳудудида сейсмик хавфни ва бино-иншоотлар инфраструктурага сейсмик таъсирни балларда ва муҳандис кўрсаткичларда микроҳудудлар бўйича баҳолаш ва хариталашдан иборат. Бу шаҳарсозлик учун муҳим бўлган сейсмик мустаҳкам қурилиш ишларини олиб бориш асоси ҳисобланади.

Ўзбекистонда сўнгги 10 йилдаги зилзилалар

Ўзбекистонда сўнгги 10 йилда олти маротаба 6-8 балли зилзила содир бўлган ва улар натижасида етказилган иқтисодий зарар 84 миллиард сўмни ташкил этган. Шунингдек, мамлакатда ярим йил ичида 50 та кўп қаватли уйлар (тўққиз қаватли ва ундан ортиқ) лойиҳаларининг фақат учтаси маъқулланган. Қолганлари сейсмик талабларга жавоб бермаган ва қайта ишлаш учун юборилган. 

Март охирларида Ўзбекистонда яқин кунларда яна зилзила содир бўлиши ҳақида турли хабарлар тарқалганди. Фавқулодда вазиятлар вазирлиги ҳолатга муносабат билдириб, бугунги кунда дунёнинг ҳеч бир давлатида зилзила содир бўладиган сана ва ҳатто тахминий вақтни башорат қила оладиган технологиялар мавжуд эмаслигини, Ўзбекистон сейсмик фаол зонада жойлашгани сабабли баъзида ер силкинишлари содир бўлиши ва ҳар доим шундай бўлганини билдирганди.