“Чегарадан ўтишдаги муаммо сабаб 7 йиллаб қариндошлар билан кўришолмадик”. Фуқаролар осонгина ўтиб-қайтаётган Андижондаги “Дўстлик” чегара постидан репортаж

Президент Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил сентябрь ойида Қирғизистонга ташрифи доирасида имзоланган “Ўзбекистон Республикаси билан Қирғизистон Республикаси ўртасида ўзбек-қирғиз давлат чегараси тўғрисида”ги шартномага мувофиқ ўша йилнинг ўзи Андижон вилоятидаги “Дўстлик”, Наманган вилоятидаги “Косонсой” ва “Баймоқ” назорат-ўтказиш пунктлари иши қайта тикланган. Ўтиш тартиби енгиллаштирилди. Натижада икки қардош халқлар ўртасида узилиб қолган қариндош-уруғлик ва қуда-андалик алоқалари яна қайта тикланди. Ҳар куни икки мамлакат фуқаролари ҳеч қандай таклифларсиз чегарани кесиб ўтмоқда. 

“Дарё” мухбири Умиджон Мамарасулов Хўжаобод туманидаги Қирғизистон-Ўзбекистон чегарасидаги “Дўстлик” чегара божхона постида бўлиб, у ердаги у ердаги вазият билан яқиндан танишди.

“Дўстлик” чегара божхона пости катта инспектори Ўринбой Мирзакаримовнинг айтишича, пост орқали ҳар куни ўртача ўн олти мингга яқин фуқаро, 700 дан ортиқ юк ва енгил автотранспорт воситалари ҳаракатланмоқда. Автотранспорт воситалари 5 дақиқадан 20 дақиқагача бўлган вақт оралиғида назоратдан ўтказилмоқда.

“Ушбу чегара божхона постимиз орқали ҳар куни ўртача 15-16 минг нафар фуқаро, шунингдек, 300 га яқин юк ҳамда 400 дан ортиқ енгил автотранспорт воситалари ўтмоқда. Юк автотранспорт воситаларини божхона расмийлаштирувидан ўтказиш учун 15-20 дақиқа вақт сарфланаётган бўлса, енгил автомашиналар учун 5-10 дақиқа етарли бўлмоқда. Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йилнинг 11 октябрдаги қарори билан Ўзбекистон Республикаси божхона чегаралари орқали ўтказиш пунктларида икки йўлакли тизимни қўллаш тартиби тўғрисидаги Низомга асосан “яшил” ва “қизил” йўлакли тизим жорий этилган. 

Агар ҳайдовчида декларацияланган товарлар йўқ бўладиган бўлса тезлаштирилган вариантда ўтиб кетади. Мабодо декларацияланган ва божхонага олиб кириш меъёридан ортиқ товарлар бўлса улар белгиланган божхона тўловларини расмийлаштирган ҳолда “қизил” йўлакдан ҳаракатланишлари мумкин бўлади. Келгусида транспорт воситаларини белгиланган тартибда манзил божхона постига юборишни янаям тезлаштирилган тартибда йўлга қўйиш режалаштирилган. Мисол учун яқин орада енгил автомашиналар 1-2 дақиқада ўтиб кетиш имкониятларига эга бўлади”, — дейди Ўринбой Мирзакаримов.

“Дарё” мухбири билан суҳбатлашган Сафарали Ювошев ва бошқа фуқаролар қўшни мамлакатга ҳеч қандай қийинчиликларсиз бемалол ўтиб келаётганлигини билдирган.

“Ўзим Хўжаобод туманиданман. Ўшда қариндошларим бор. Масофа яқин бўлса-да 5-6 йил аввал бемалол ўтиб келолмасдик. Худога шукур мана ҳозир ҳеч қандай қийинчиликлар йўқ. Давлат раҳбарлари шунчалик йўлларни очиб қўйишди. Опаларим, жиянларим билан бемалол келиб кетяпмиз. Адашмасам ўтишга 3-5 дақиқадан вақтим кетди”, — дейди Сафарали Ювошев.

“Олдин катта машинада — фурада қатнаганман. Ўша пайтларда ҳам текшириб, керакли амалларни бажариб, анча вақт ушлаб кейин ўтказишар эди. Лекин ҳозир анча қулай бўлиб қолди. Аввалги пайтларга қараганда анча тез ўтдим”, — дейди ҳайдовчиларидан бири.

“Олдин чегарадан ўтишда оз-моз қийинчиликлар бўларди, текширувлар кўп эди. Бугун қариндошларимникига кетяпман. Ҳозир ҳаммаси, ўтиш йўллари анча яхши. Аввал навбат кутиб вақтимиз ўтарди. Мана ҳозир иккала томондан ярим соатда ўтиб кетдим”, — дейди Ўзбекистонга ўтаётган қирғизистонлик фуқаро.

“Ўзбекистонга ошпаз излаб келдим. Шаҳар марказида иккита рестораним бор, шунга ишчи керак эди. Ўтган йил давомида учинчи ўтишим, учаласида ҳам қийинчилик бўлгани йўқ. Олдин ўтаётганимда одам кўплиги учун бироз секин ўтгандим, бугун ўтадиганлар кам экан, қийинчиликсиз ўтдим. Авваллари ўтишда қийинчилик бўлганини айтишарди, аммо ишим тушиб, кўзим билан кўрмаганим учун бир нарса деёлмайман”, — дейди қирғизистонлик тадбиркор.

“Дўстлик” чегара божхона пости инспектори Маҳмуджон Мамажоновнинг айтишича, постга “З-Портал” русумли кўрик мажмуаси ўрнатилган бўлиб, ушбу қурилма автотранспорт воситаларини уч томондан суратга олиш салоҳиятига эга. Шунингдек, унда радиация миқдори минимал бўлиб, ҳайдовчи машинадан тушмасдан хизматлардан фойдаланиши мумкин. Ушбу қурилма божхона ходимлари томонидан ноқонуний ҳаракатларни аниқлашда муҳим аҳамиятга эга ҳисобланади.

“Ўч-тўрт кун бўлди, опам вафот этди. Шу сабабли аза маросимларини ўтказиб қайтяпмиз. Авваллари қийинчиликлар ва тиқилинчлар бўларди, ҳозир қийналмасдан бемалол ўтиб келяпмиз”, — дейди ўзбекистонлик аёллар. 

“Қорасув туманида қариндошларимиз бор. Чегара ёпиқ вақтида улар ҳам, биз ҳам бир-биримиздан хабар олиш учун ўтолмадик. Тоға-жиянларим бўлса-да, фамилияси бошқалиги сабабли ўтказилмаганмиз. Орамиз 25-30 километр бўлса ҳам етти йилдан ортиқ кўришолмадик. Чегара очилгач, борди-келдилар тикланди. Ўтган йили учта набирамга тўй қилдим, ҳаммасига қорасувликлар келишди. Бугун биз ҳам уларникига бориб, бемалол меҳмон бўлиб келяпмиз”, — дейди жалақудуқлик Иброҳимжон Холматов.

Ўзбекистон ва Қирғизистон фуқаролари икки давлатга ID-карта орқали ўтиш мумкинлиги ҳақидаги хабарни хурсандчилик билан кутиб олишганини қайта-қайта таъкидлаб, битим ижроси тезроқ амалга ошишини кутишаётганини билдирган.

Эслатиб ўтамиз, Шавкат Мирзиёевнинг январь ойида Қирғизистонга давлат ташрифи давомида “2006 йил 3 октябрда имзоланган Ўзбекистон Республикаси ҳукумати билан Қирғизистон Республикаси ҳукумати ўртасида имзоланган фуқароларнинг ўзаро бориб-келишлари тўғрисида”ги битимга ўзгартиришлар киритиш тўғрисида баённома ҳам алмашинилган.

Унга кўра, эндиликда Ўзбекистоннинг барча фуқаролари Қирғизистонга, худди шундай Қирғизистон фуқаролари Ўзбекистонга ID-карта орқали (илгари фақат хорижга чиқиш паспорти билан мумкин эди) киришлари мумкин бўлади.