2023 йилнинг 6 февраль куни Туркия вақти билан тонгги 04:10—04:17 оралиғида республиканинг жануби-шарқий вилоятларида 7,8 балли зилзила содир бўлди. Зилзила гувоҳларининг тахминича, 1 дақиқага яқин давом этган ер силкиниши оқибатида Туркиянинг 10 та вилоятидаги 11 та шаҳар вайрон бўлди. Айни кундаги маълумотларга кўра, машъум воқеа сабаб Туркиянинг 44 мингдан ортиқ, 45 миннга яқин аҳолиси вафот этди. 100 минглаб инсон жароҳат олди.
Туркиядаги зилзила нафақат дунё халқларини, ўзбек ўқувчиларини ҳам қизиқтиргани боис “Дарё” нашри журналисти воқеа жойига бориб, ҳодиса оқибатлари ва жабрланганлар ҳақида туркум мақолалар тайёрлаш учун аввалига Истанбулга, сўнгра зилзила ўчоқларидан бири бўлган Газиантепга етиб борди.
Дастлаб Газиантеп вилояти марказида бўлган журналист шаҳар марказидаги кўп қаватлар уйлар ҳам қулаб тушганига, бу орқали минглаб инсонларга зарар етганига гувоҳ бўлди.
Маълум бўлишича, Газиантеп Туркиядаги мавжуд 81 та вилоятларнинг бири бўлиб, зилзиладан катта зарар кўрган ҳудуд бўлган.
“Бизнинг вилоятимиздаги Нурдағи ҳамда Ислаҳия туманлари зилзиладан энг кўп зарар кўрган ҳудудлар бўлиб, Нурдағи шаҳри деярли вайрон бўлган. Бу шаҳарда 60 минг нафар аҳоли истиқомат қиларди. Шу сабаб президент Ражап Тоййиб Эрдўған бу шаҳар текисланиб, ўрнига бир йилда янги шаҳар қурилишини билдирди. Бундан нафақат биз масъуллар, аҳоли вакиллари ҳам жудаям мамнун бўлдик”, — дейди “Дарё” журналистига мазкур маълумотларни тўплашда кўмаклашган масъуллардан бири Жафер Йилмаз.
Газиантеп шаҳар ҳокимияти ёнғин хавфсизлиги бошқармаси бошлиғи Жафер Йилмазнинг маълумот беришича, Туркияда содир бўлган зилзиланинг кучидан 10 та вилоятда яшовчи 13 миллион кишидан ортиқ аҳоли зарар кўрган.
“Шу 10 та вилоятда яшовчи 13 миллиондан ортиқ аҳоли зилзиладан зарар кўрди. Яқинларини йўқотди, мулкидан айрилди. Бироқ давлатимиз меҳрибон ва уларни қўллаб-қувватламоқда. Янги қурилажак шаҳарнинг барча харажатлари давлат ҳисобидан амалга оширилади ва уй-жойидан айрилган қардошларимизга янги уйлар тортиқ қилинади”, — дейди Жафар Йилмаз.
“Дарё” журналисти Отабек Қўлдошевнинг кузатувларига кўра, Нурдағи шаҳридаги кўп қаватли уйларнинг деярли барчаси қулаган. Қуламаганларида эса катта ёрилишлар пайдо бўлган. Шу сабаб бу шаҳар аҳолиси уйларини тарк этмоқда.
Қаҳрамонмараш Туркиянинг зилзиладан энг кўп талафот кўрган вилоятларидан бири ҳисобланади. Мазкур вилоят марказидаги кўп қаватли уйлар деярли вайрон бўлган. “Дарё” мухбири Отабек Қўлдошев Туркияга сафари давомида Қаҳрамонмарашда ҳам бўлиб, ҳудуддаги ҳолатни тасвирга олди, жабрланганлар билан суҳбатлашди.
Қаҳрамонмарашда зилзиладан жабрланганлар учун алоҳида яшаш жойи ташкил этилиб, чодир уйлар тикилган. Бу уйларда аҳоли учун барча шарт-шароит яратилган.
“Ассалому алайкум, зилзила сабаб бизнинг уйимиз шикастланди. Катта зарар кўрдик, аммо ҳукуматимиз ёлғиз қолдирмади. Чодир уйлар тикиб берди, ҳар куни уч маҳал хабар олиб, овқатлар билан таъминламоқда. Бунинг учун ҳукуматимизга раҳмат. Бизда ҳозир барчаси етарли, Аллоҳга шукр, давлатимиз кам қилмаяпти. Мен Ўзбекистонни жуда яхши кўраман, ўзбекистонликларга салом йўллайман”, — дейди чодир уйларда яшовчи, зилзиладан жабрланган 10 ёшли бола.
Ҳудуд совуқ бўлгани учун чодир уйлар махсус, ўтин ва кўмир ёқиладиган печлар билан таъминланган.
“Тўсатдан юз берган зилзилани сезишимиз билан ўзимизни бино ташқарисига урдик. Ҳаммаси кўз ўнгимизда ерга чўкди. Эгнимиздаги шу либосимиз билан қолдик. Айни дамда чодирларда яшаяпмиз, буларни ҳис қилиш жуда оғир”, — дейди зилзиладан жабр кўрган суҳбатдошлардан яна бири.
Суҳбатдошнинг тан олишича, зилзила пайтидаги ваҳима уларни ҳамон тарк этмаган. Шундай бўлса-да, жабрланганларнинг вилоятнинг чекка қишлоқларида яшовчи қариндошлари уларнинг ёнига келиб, далда бўлмоқда.
“Бизни йўқлаб Ўзбекистондан келибсиз, сизга раҳмат. Ҳа, бу офат биз учун кутилмаганда юз берди. Ҳатто ён-атрофда давлат халқини ташлаб қўйди, деган гап-сўзлар тарқалди. Бу хато, чунки мана чодирларимиз бор, овқатимиз етарли. Маҳсулотлар тугаши билан етказишмоқда. Қизил ярим ой, AFAТ ташкилотлари кўмакка келган. Бу давлат соҳибсиз эмас, давлат бу ерда — орамизда. Ҳарбий кучларимиз етарли, полициямиз, аскарларимиз етарли. Ҳар томондан ёрдам келиб турибди. Мен Ўзбекистонни, у ердаги туркий қардошларимизни ҳурмат қиламан. Халқингизга саломимни йўллайман, биз биргамиз”, — дейди Эшиқли Тўсин бобо.
Тўсин бобонинг айтишича, у зилзила сабаб 35 нафар қариндошларини йўқотган.
“Бундай офат ҳеч кимсанинг бошига тушмасин, шу зилзила сабаб мен 35 нафарга яқин қариндошларим, қудаларимдан айрилдим. Яратган шуни буюрган экан, сабр қиламиз”, — дейди у.
“Аввало Ватанимизга, юртдошларимизга сабр тилайман. Зилзила вайроналари остида қолиб, вафот этганларнинг охирати обод бўлсин, омон қолганларга Яратгандан шифо тилайман. Умри узоқ бўлсин. Зилзила содир бўлган куни тонгги соат 04:10 лар эди. Элиф қизимнинг бақирган овози мени чўчитиб юборди ва уйғониб кетдим. Қизим бор овозда бақириб, мени ёрдамга чақирарди. Мен эса қизимни қутқаришга уриндим. Ўша пайтда зилзила назаримизда жуда кўп, бир неча соатга чўзилгандек эди. Лекин кейинчалик билсак, зилзила 40-60 сония давом этган экан. Бугунги кунда Туркия бошига тушган кулфат сабаб дунёнинг барча мамлакатларидан бизга ёрдам келяпти. Уларга миннатдорлик изҳор қиламиз. Кўриб турганингиздек, қутқарув ишлари давом этмоқда. Зилзиладан омон қолган уйсиз инсонларга озиқ-овқат, кийим-кечак тарқатилмоқда. Ҳеч ким эътибордан четда қолмаяпти”, — дейди “Дарё” мухбирига ўзини Зелиҳахоним деб таништирган суҳбатдош.
Зелиҳахоним ўша кунги зилзилани эсга олар экан, зилзила 40-60 сония давом этиб, яна такрорланганини, бу пайтда зилзила тўхтади деб уйига кирган инсонларни иккинчи силкинишда қулаб тушган уй деворлари босиб қолганини айтмоқда.
“Биласизми, ўша кунги зилзила дастлаб 40-60 сония давом этди. Тугаши билан кўчага чиқишга улгурдик ва машинага миндик. Шунда зилзила такрорланиб, машина силкина бошлагач, мен турмуш ўртоғимдан машинанинг тўхтаб туриш тормозини тортиб қўйишини сўрадим. Зилзила такрорланишини билмаган қўшниларимиз орасида зилзила ўтиб кетди деб уйига кирганлар бор эди. Афсуски, уларнинг аксарияти қайтиб чиқишга улгурмади. Қайта такрорланган зилзила сабаб уйлар қулаб тушди. Кўз ўнгимизда одамларни, қўшниларимизни бинолар босиб қолди. Бу даҳшат кўз ўнгимизда содир бўлди, уларнинг ўрнида биз ҳам бўлишимиз мумкин эди, деган қўрқув бор эди. Аллоҳга шукрки, ҳали ҳамон зилзила остидан омон чиқаётганлар бор. Буни кўриб юрагимиз таскин топмоқда. Ҳукуматимиз халқни қўллаб-қувватлаб, тез орада жабрланганларга ёрдам беришини айтмоқда. Биз дунё халқларидан қўллаб-қувватлагани учун миннатдормиз. Бизни дуо қилиб туришларини сўраймиз. Ва халқимиз номидан дунё халқларига миннатдорлик изҳор қиламиз. Халқимизга эса сабр тилайман, ҳеч бир халқнинг бошига бундай кулфат тушмасин. Яратган барчани қўллаб-қувватласин. Зилзила ваҳимасини гапларим билан тасвирлай олмайман”, — дейди суҳбатдош Зелиҳахоним.
Яна бир суҳбатдош Тунжайбей аср фалокати сабаб Туркиянинг 11 та шаҳри вайрон бўлганини айтмоқда.
“Зилзила содир бўлган пайтда қўрқув билан уйғондик. Ва бу пайтда имкон қадар болаларимиз ва яқинларимизни кўчага олиб чиқишга уриндик ва буни уддаладик. Зилзила содир бўлгани ҳақида қутқарувчиларга хабар бердим. Кейин зилзила сабаб кўчада қолганларга ёрдам беришга ошиқдим. Одамларнинг совуқда оч қолмаслиги учун уларга ёрдам беришга уриндим. Шукрки, бу ташаббусга тез орада Туркиянинг барча ҳудудларида яшовчи аҳоли қўшилди. Мана 11 кундан бери уйқу билмадик, келаётган ёрдамларни муҳтожларга тарқатяпмиз. Бу зилзила нафақат Туркия тарихида, инсоният тарихида катта офат бўлди. Аср фалокати сабаб Туркиянинг 11 та шаҳри вайрон бўлди. Бундай вазиятда биз қардош халқлар кўмагига муҳтожмиз ва улардан ёрдам кутамиз. Биз ҳар доим бир-биримизни қўллаб келганмиз ва ишонаманки, айни вазиятга тушган Туркия халқини ҳам қардош миллатлар қўллаб-қувватлашади”, — дейди суҳбатдош Тунжайбей.
Асли суриялик, айни пайтда Туркиянинг Қаҳрамонмараш шаҳрида яшаётган 10 ёшли қизалоқ Ритеч Суриядаги давомли урушлар пайтида содир бўлган зилзила урушдан юраги зада бўлган у ва унинг тенгдошларини қаттиқ қўрқитганини, зилзиладан сўнг Туркияга тинч ҳаёт излаб келганини, айни пайтда Туркиянинг Қаҳрамонмараш шаҳрида яшаётганини айтмоқда.
“Сурияда уруш бўлаётган пайтда бу зилзила биз учун иккинчи қўрқув бўлди. Аслида уруш сабаб аҳволимиз жуда ёмон эди. Сурияда мен тенги қариндошларим бор. Улар ва мен давомли урушлар сабаб болалигимизни яшамай ўтяпмиз. Бу зилзила эса бизни янаям қўрқитди. Кўз олдимизда бинолар қулади, инсонлар ўлди. Мен ва яқинларим Туркияга тинч ҳаёт излаб келдик”, — дейди 10 ёшли қизалоқ Ритеч.
Изоҳ (0)