22 декабрь санасига боғлиқ диққатга сазовор воқеалар қаторидан бир неча йил давомида бутун Европа диққат марказида бўлган «Дрейфус иши», Россияда темир йўл ходимларининг хатоси туфайли учта поезд тўқнашуви ҳамда АҚШнинг СССР ҳудудида ядровий зарбаларни бериш бўйича нишонлари рўйхатининг эълон қилинишига оид фактлар ўрин олган.
Бутун Европа диққат марказида бўлган «Дрейфус иши»
1894 йил 22 декабрь куни Франция бош штаби офицери Алфред Дрейфуснинг Германия империяси фойдасига жосуслик қилишда айбланишига оид «Дрейфус иши» бўйича суд жараёнлари бошланган эди.
1894 йил сентябрда француз разведкаси қўлига аноним варақа келиб тушади, унда муаллиф Германиянинг Париждаги ҳарбий атташеси полковник Шварскоппенга ҳарбий вазирликнинг бешта махфий ҳужжатини сотишга тайёрлигини билдирган. Бу каби ҳолатда амалга ошириладиган биринчи иш — ушбу ҳужжатлардан фойдаланиш имкониятига эга шахсларни аниқлаш эди. Гумонланувчилар доирасидан олти офицер ўрин олган: насл-насабли беш нафар ҳарбий ва асли элзаслик яҳудий бўлган капитан Алфред Дрейфус.
Шу йилнинг 15 октябрь куни намунали офицер ҳибсга олинган ва давлатга хиёнатда айбланиб, ҳарбий судга топширилган. 22 декабрда ёпиқ эшиклар ортида суд бошланган. Капитан ҳуснихатининг экспертизаси асосий далил бўлиб хизмат қилган, аммо кейинчалик у сохталаштирилгани маълум бўлади. Махсус хизмат ходимлари судьяларга мунтазам равишда айбланувчи ва унинг ҳимоячилари бехабар бўлган баъзи «махфий маълумотларни» тақдим этиб келган. Суд жараёнлари бошлангунга қадар La Libre Parole газетаси капитаннинг «хиёнати»ни аниқ факт сифатида ёритиб, унинг яҳудийлардан келиб чиқишига урғуни берган. 1895 йил 5 январь куни барча унвон ва лавозимларидан маҳрум этилган Дрейфус умрбод озодликдан маҳрум этилади. У Франция Гвианасидаги Иблис оролида жойлашган қамоқхонага жойлаштирилган.
1896 йил март ойида дастлабки гумонланувчилар қаторида бўлган майор Эстерхазининг маъшуқаси контрразведкага у доимо Германияни мақтаб, Францияни сўкиб келганини билдирган. Контрразведка бошлиғи Жорж Пикар ҳолат бўйича текширув ўтказишни буюради. Аниқланишича, Эстерхази олаётган маошидан кўпроқ сарфлаган ҳолда яшаб келган. Ҳуснихат бўйича экспертиза Германия ҳарбий атташесига ёзилган варақни айнан у ёзганини тасдиқлаган. Аммо Пикар бу ҳақда ҳарбий вазирга ҳисобот берган ва лавозими пасайтирилган ҳолда, Тунисга юборилган. Янги хизмат жойига кетиш вақтида у аниқланган фактларини дўстларига айтишга улгуриб қолган. Бу маълумотлар сенат раисининг ўринбосари, Дрейфусни айбсиз дея эълон қилган Шерер-Кестнерга етиб борган. 1897 йил ноябрда маҳкум капитаннинг укаси Матье матбуотда Эстерхазини хиёнатда айблаган.
Пикарнинг собиқ қўл остидаги ходимлардан бири бўлган ва Дрейфусга қарши айблов томонининг асосий гувоҳи майор Анри «Дрейфус иши»нинг қайта кўриб чиқилишига қарши кўрсатади. Аввалига у итальян ҳарбий атташесининг германиялик ҳамкасбига ёзган мактубини қўлга киритиб, тегишли равишда унга ўзгартириш киритади. Унинг манипуляциялари натижасида ушбу мактуб ҳам Дрейфусга қарши ишлайди. 1898 йил январида суд қилинган майор Эстерхази оқланади ва у яҳудийлар найранги қурбони дея эълон қилинади.
Кўп сонли дуэллар юз берган. Хусусан, Пикар Анри билан, кейинроқ ўз бошлиғи, бош штаб бошлиғи генерал Гонзанинг собиқ ёрдамчиси билан жанжаллашган. Мамлакатда яҳудийларга қарши тартибсизликлар тўлқини авж олган. Шу билан бирга, Эстерхазини оқлаган судьяларнинг нохолислиги кўплаб Франция фуқароларининг норозилигига сабаб бўлган.
1899 йил февралда либерал сиёсатчи Эмиль Лубе Франция президентига айланган. Ҳарбийлар унинг сайланишига омадсиз исён билан жавоб қайтарган. Бир неча ойдан кейин суд «Дрейфус иши»ни қайта кўриб чиқишни бошлаган. Оммавий ҳаяжон ва эҳтирослар кескинлиги ҳаддан ташқари чегарага етган: жараён вақтида Дрейфуснинг ҳимоячиси Лаборига суиқасд уюштирилган ва у енгил жароҳат олган. Айблов гувоҳлари сифатида беш нафар ҳарбий вазир чиқиш қилган.
Ҳимоячи Дрейфус мактуб юборгани айтилган немис атташеси Шварскоппен ва Италия атташеси Паницарди чақирилишини талаб қилган, бироқ сўров рад этилган. Аммо Шварскоппен матбуот орқали баёнот бериб, у мактубни Эстерхазидан олганини билдирган. Германия ҳукумати ҳатто расмий баёнот билан чиқиб, Дрейфус билан ҳеч қачон ишламаганликларини билдирган.
Суд 1899 йилнинг 7 августидан 9 сентябрига қадар давом этган. Судьяларнинг аксарияти (беш нафари) Дрейфусни яна айбдор деб топган, бироқ унинг айбловлари енгиллаштирилган. Натижада унга белгиланган умрбод қамоқ жазоси 10 йил муддатга озодликдан маҳрум этишга алмаштирилган. Дрейфус тарафдорлари ҳукмни адолатсиз деб ҳисоблаган: Дрейфус айбдор бўлса, жазони енгиллаштиришдан маъни йўқ, айбсиз бўлса, гап-сўзсиз қўйиб юборилиши керак.
19 сентябрь куни президент ўз фармони билан Дрейфусни афв этган. 1903 йилда Дрейфус кассацион шикоятни киритган ва у уч йил давомида кўриб чиқилган. 1906 йилда янги суд Дрейфусни буткул айбсиз деб топган. Франция Миллий йиғинининг 442 депутати 32 нафарига қарши Дрейфусни ҳарбий хизматга майор унвони билан қайтариш ва Фахрий легион ордени билан тақдирлаш тўғрисидаги махсус қонунни қабул қилган.
Темир йўл ходимларининг масъулиятсизлиги сабаб тўқнашиб кетган учта поезд
1990 йил 22 декабрь куни Елниково станциясининг навбатчиси 2-асосийдан 4-қабул—жўнатишга йўналтирувчи темир йўл стрелкаси ёлғон бандликни кўрсатаётганини пайқаб қолган — унда бирорта таркиб йўқ эди, аммо таблода қизил чироқлар ёнган ва стрелкани силжитиш имконсиз бўлган. Навбатчи қайд журналига бу ҳақда ҳеч нарса ёзмаган.
Навбатчи Шепил носозликни бартараф этиш бўйича электромеханик Фирсовни чақирган, бироқ у нуқсоннинг асл сабабини аниқлай олмаган (кейинроқ маълум бўлишича, ҳодиса симларнинг узилиши ва рельслар билан алоқанинг ёмонлиги сабаб юзага келган). Натижада электромеханик реленинг контактларига ўтиш мосламасини ўрнатиб, уни қайта зарядлаш билан таъминлаган ва стрелка доимий равишда ушбу ҳудуд бўшлиги бўйича ёлғон маълумотни кўрсатишни бошлаган.
22 декабрь кечқурун Елникова станциясига жанубдан 57 та вагондан иборат 3062-сонли юк поезди яқинлашган. Таркибни ён тўртинчи йўлга жойлаштиришга қарор қилинган, бу унинг ортидан келаётган йўловчи поездига халақит бермаслиги учун эди. Таркиб ён йўлга олиб кирилганида унинг охирги вагони стрелка олдида қолган, аммо датчик буни кўрсатмаган.
Бунинг барчасини зудлик билан бартараф этиш керак эди, аммо юк поездининг ортидан жанубдан Кисловодск—Ленинград йўналиши бўйича 22-сонли тезюрар поезд келаётганди. 21 та вагондан иборат таркибда 500 га яқин йўловчи бўлган.
Локомотив бригадаси юк вагонлари йўлни тўсиб қўйганини светофорнинг яшил чироғи ёнганидагина пайқаб қолган. Адашиб кетган машинст фавқулодда тормозланишни босган, аммо олдиндаги тўсиққа 300 метргина қолганди. Соатига 90 километр тезликда ҳаракатланган поезд йўл олдида турган вагонлар билан тўқнашган.
Кучли зарба оқибатида вагон изопентан (каучук, автомобиль ва авиация бензинини ишлаб чиқаришда фойдаланиладиган кимёвий модда) ортилган цистернани тешиб ўтган. Ёнилғи ташқарига оққан ва кучли портлаш содир бўлган. Оқибатда йўловчи поездининг электровози 50 метр олдинга силжиб, асосий биринчи йўлни тўсиб қўйган.
Саккизта йўловчи вагони худди болалар ўйинчоқлари каби рельсдан чиқиб кетган, қолган 30 таси инерсия бўйича оловли коридор орқали силжиган. Нима бўлаётганини тушунмасдан ваҳимага тушган одамлар қалин ойналарни синдиришга ва эшикларни очишга уринган.
Тергов давомида поездлар ҳалокати электромеханик Фиросов, станция бошлиғи Трифонов, навбатчи Шепилнинг масъулиятсизлиги сабаб юзага келганини аниқлаган. Расмий маълумотларга кўра, ҳодиса оқибатида 11 киши, жумладан, 22-сонли поезд бригадаси ходимлари ҳалок бўлган, 55 киши шифохонага жойлаштирилган. Фожиада 2 та электровоз, 17 та йўловчи ва 5 юк вагони ёниб кетган, 800 метр темир йўлга ва шунча узунликдаги алоқа тармоғига шикаст етган. Молиявий зарар 1,5—2 миллион рублни ташкил этган. Мазкур участкадаги поездлар қатнови 36 соатга тўхтаб қолган.
АҚШда ядровий зарбалар бериладиган нишонлар рўйхатининг эълон қилиниши
Бундан етти йил олдин 22 декабрь куни АҚШ Миллий архивлар ва ҳужжатлар бошқармаси СССР билан ядровий уруш юз бергудек бўлса, қайси нишонларга зарбалар берилиши тўғрисидаги 1956 йилги ҳужжатни эълон қилганди.
1956 йилга ёзилган «Атом қуролидан фойдаланиш шартлари бўйича тадқиқотлар» ҳужжати СССР, Шарқий Европа ва Хитойдаги нишонларни ўз ичига олади. Москвада 179 та, Ленинградда эса 145 та объект ҳужумга учраши мумкин эди. Уруш бошланган тақдирда Америка бомбардимончилари барча нишонларга зарбаларни амалга ошириши талаб этилган.
Ҳарбий объектлардан ташқари, ҳужжатда тинч аҳолига ядровий зарбаларни уюштириш ҳам белгиланган. Бу рақибнинг руҳиятини чўктириши ва урушда ғабалани таъминлаши кўзда тутилган.
«Режа ва унга илова қилинган иккита рўйхат АҚШ Стратегик авиация қўмондонлиги (SAC) томонидан 1956 йилда тузилган. Одатда бундай ҳужжатлар абадий махфий сақланади, шу сабабли ядровий уруш режаларидан махфийлик тамғаларининг олиниши орқали АҚШ яна бир бор россияликларга ўзининг ядровий қуролини эслатиб қўймоқда», — дейилганди ўша вақтда ёзилган хабарларда.
АҚШнинг эски нишонлари қаторидан Ленинград ҳудуди ва у ерда жойлашган 145 та объект ўрин олган. 1945 йилда Хиросимага ташланган бомбадан қуввати 4 минг баробарга кучли бўлган 60 мегатоннали термоядровий бомба ҳарбий ва транспорт инфратузилмаси объектини ишғол этиши лозим эди. Алоҳида қатор билан аҳолини йўқ қилиш ҳам кўрсатилган. Хусусан, 13 та зарба билан энергетика объектларига зарба бериш кутилган.
Шунингдек, 11 та нишонлар қаторидан «оммавий ахборот воситалари» ва «темир йўл инфратузилмаси» банди ўрин олган. Яксон этиладиган объектлар рўйхатида, ҳарбий штаблар, ҳарбий билим юртлари, ҳарбий-денгиз базаси ва сув ости кемалари базалари, кемасозлик заводлари ва порт инфратузилмалари, турли омборлар ҳамда саноат объектлари бўлган. Ядровий зарба Ленинград атрофидаги ҳудудларга ҳам амалга оширилиши режалаштирилган.
СССРга қарши ядровий кампанияни икки босқичда ўтказиш режа қилинган. Биринчи навбатда ҳарбий инфратузилма объектлари, хусусан, штаблар, аэродромлар, учириш марказлари, техникалар жойлашган базалар бомбардимон қилишини керак. Биринчи ҳужум тўлиқ устунлик учун етарли бўлмаса ва СССРда жавоб зарбасини бериш имконияти сақланиб қолса, совет ҳарбий саноатининг моддий асослари портлатилиши лозим бўлган.
«Кун хронологияси» лойиҳаси доирасида ҳар куни эрталаб соат 09:30 да ушбу санага боғлиқ энг муҳим ва қизиқарли воқеалар ёритиб борилади.
Изоҳ (0)