«Ишончим комил, Ўзбекистон бу иттифоққа қўшилмайди» — сиёсатшунос Камолиддин Раббимов Путиннинг Россия, Қозоғистон ва Ўзбекистон газ иттифоқини тузиш таклифи ҳақида

Ижтимоий тармоқларда Путиннинг Тўқаевга Россия, Қозоғистон ва Ўзбекистон ўртасида «уч томонлама газ иттифоқи» ташкил этишни таклиф қилгани муҳокамаларга сабаб бўлди. Сиёсатшунос Камолиддин Раббимов Telegram’даги каналида мазкур масалада ўз таҳлилларини билдирди.

Камолиддин Раббимов фикрича, Ўзбекистон бундай иттифоққа қўшилмайди.

Ишончим комил, Ўзбекистон бу иттифоққа қўшилмайди. Сабаблари кўп. Биринчидан, Ўзбекистон ўзининг энергетик олди-соттисини Россия билан мувофиқлаштирса, ўзининг энергетик ва геосиёсий мустақиллигини теп-текис жойда қисқартирган, торайтирган ёки йўқотган бўлади. Иккинчидан, иҳоталанган Россияга энергетик ва савдо-иқтисодий ҳамда геосиёсий муносабатлар устидан монополияни сақлаб қолишда, ўзининг манфаатларини қурбон қилиб бўлса-да, ёрдам берса, шимолий империялизмнинг яшовчанлигини узайтирган бўлади. Қолаверса, иккиламчи санкцияларга ўзини атайлаб дучор қилган бўлади.

Ўзбекистон — Марказий Осиёдаги геосиёсий энг мустақил давлат. Хоҳлаганда КХШТга кириб, хоҳлаганда чиқади. Евросиё иқтисодий иттифоқида ҳам кузатувчи бўлиб, бу ташкилотга аъзо давлатларнинг ўзаро алоқаларини ичкаридан ва бепул томоша қилишни яхши кўради. Лекин, бу ишларга аралашиб, ўзига катта масъулият ёки оғир гуноҳ олмайди. Шу пайтгача Евросиё Иттифоқига тўлиқ кирмаган Ўзбекистон энди, санкциялар босими остида турган Россиянинг янги «иттифоқи»га қўшиладими? Менимча, ҳали ҳам баъзилар Ўзбекистонни яхши тушунмаган кўринади.

Қўшни Қозоғистонда бўлиб ўтган президентлик сайловларидан сўнг, янги ва охирги етти йиллик ваколатга сайланган президент Тўқаев ўзининг биринчи давлат ташрифини Россиядан бошлаган. Шу ташриф чоғида, Россия томони Тўқаевга «келинг, Россия, Қозоғистон ва Ўзбекистон иштирокида энергетик иттифоқ тузайлик!», деган таклифни билдирган. Бунга жавобан, Тўқаев «нима учун йўқ, мен розиман», деган, қутулган.

Аввало, Тўқаевнинг Россияга ташрифини чуқурроқ тушуниш муҳим. Кейинги уч йил давомида Тўқаев ва Путиннинг муносабатлари совуқ, улар бир-бирига мутлақо ишонмайди. Лекин дипломатик мулозамат қилишга мажбур. Путин Украина билан банд. Қозоғистонга иккинчи фронтни оча олмайди. Ресурс етмайди. Тўқаев ҳам сайловдан кейинги ўзининг биринчи ташрифини Россиядан бошлади.

Бу «тинчлантириш ташрифи» дейилади: «тинчлан, мен сенга душман эмасман, мен сенга қарши бормайман. Агар ўзинг менинг ҳудудим ва мустақиллигимни ҳурмат қилсанг, душман бўлмаймиз».

Қозоғистон элитаси яхши тушунадики, Путиннинг сиёсий умри катта тезликда қисқариб боряпти. У саросимага тушган пайт, унинг қаҳр-ғазаби Қозоғистонга йўналишига имкон бермаслик керак. Шунинг учун Москвага бориб, Путинни тинчлантириш муҳим эди. Энди Москва томонидан «келинг, учлик иттифоқи тузайлик», деган таклифга Тўқаев «йўқ» деб жавоб берса, меҳмонга бориб мезбонни яна сазойи қилган бўлади.

Ўтган сафар Питерда Путиннинг ёнида ўтириб, «мен сенинг ДХР ва ЛХРларингни тан олмайман», дегани ҳалига қадар Путиннинг асабига тегади. Шунинг учун бу сафар ҳам Путинни асабийлаштирмаслик учун «ҳа, майли, бўлса бўла қолсин шу иттифоқ», деб қутулди. Лекин бу иттифоқ Қозоғистонга оғир юк бўлади, буни Тўқаев яхши тушунади.

Камолиддин Раббимов, сиёсатшунос