Қалқонсимон бездаги ўсмалар катталарнинг 40 фоизида шаклланади, аммо фақат 5-7 фоизи ташқи белги сифатида намоён бўлади. Ер юзидаги барча одамларнинг деярли ярми тугунли буқоқ билан яшайди — қалқонсимон безда тугунлар, кичик ўсмалар пайдо бўладиган ҳолат. Тугунли буқоқ — бу тиббий ташхис эмас, балки тиббий атама. Қалқонсимон безда тугун бўлса, ташвишланишга арзийдими? «Новий очаг» нашри ушбу ҳолатда биринчи навбатда нима қилиш ва нимага тайёр бўлиш кераклигини маълум қилди.
Тугунли буқоқ нима?
Ёш ўтгани сари қалқонсимон без тўқималарида тугун пайдо бўлиш эҳтимоли шунчалик юқори бўлади. Болаларда бундай ўсмалар кам учрайди: 18 ёшгача бўлган беморлар барча ҳолатларнинг атиги 5 фоизини ташкил қилади, аммо 50 ёшга келиб, катталарнинг 40 фоизига тугунли буқоққа эга бўлади. Ушбу касаллик аёлларда кўпроқ учрайди — бу гормонал тизим ишлашининг ўзига хос хусусиятлари туфайлидир.
Тугунларнинг аксар қисми шунчалик кичик бўладики, улар фақат ультратовуш текшируви пайтида аниқланиши мумкин: барча тугунларнинг атиги 4-7 фоизини шунчаки пайпаслаб сезиш мумкин. Кўпгина ҳолларда ўсмаларнинг 95 фоизи махсус даволанишга муҳтож эмас, инсон ҳаёти ва соғлиғига таҳдид солмайди.
Тугунли буқоқ қаердан келади?
Узоқ вақт давомида қалқонсимон бездаги тугунларнинг сабаби ёд етишмаслиги деб ҳисобланган, аммо бу назария тасдиқланмаган. Бугунги кунга келиб, қалқонсимон без тўқималарида шиш пайдо бўлишини қўзғатиши мумкин бўлган бир нечта омиллар маълум:
- генетик омил;
- тез-тез стресс ёки узоқ муддатли оғир стресс;
- сурункали яллиғланиш касалликлари: фарингит, синусит, тонзиллит ва бошқалар;
- тез-тез иқлим ўзгариши;
- ноқулай экологик вазият;
- чекиш;
- доимий гипотермия;
- баъзи дори-дармонларни қабул қилиш.
Аввало, бу ўсмаларнинг зарарини аниқлаш керак, чунки 95 фоиз ҳолларда тугунлар ҳаёт ва соғлиқ учун хавф туғдирмайди. Агар тугун диаметри 1 сантиметрдан катта ёки беморда саратоннинг агрессив шакллари хавфи бўлса, шифокор даволаш чораларини кўради.
Шунингдек, қалқонсимон без гормонлари учун қон таҳлилини ўтказиш керак бўлади: тугунлар одатда қалқонсимон безнинг ишига ҳеч қандай таъсир қилмайди, лекин баъзида гипотиреоз ривожланиши мумкин — қалқонсимон без керак бўлганидан камроқ гормонлар ишлаб чиқарадиган ҳолат. Бироқ баъзида тугунлар мустақил равишда гормонларнинг зарур бўлганидан кўра кўпроқ қисмини ишлаб чиқаради - бундай тугунлар «иссиқ» деб аталади. Айтганча, иссиқ тугунлар деярли зарарли ўсимтага айланмайди.
Яна бир муҳим тадқиқот — бу c-ҳужайралари томонидан ишлаб чиқариладиган қалқонсимон гормон — калситонин даражасини таҳлил қилиш. Агар унинг даражаси кўтарилса, ўсманинг малигн бўлиш хавфи жуда юқори. Бундай ҳолда, тугуннинг диаметри 1 сантиметрдан кам бўлса ҳам биопция буюрилади.
Қалқонсимон без тугунини қачон олиб ташлаш керак?
Кўпинча, тугунлар зарарсиз бўлса, махсус даволаш буюрилмайди. Кузатув, йиллик ультратовуш текшируви ва қалқонсимон безни огоҳлантирувчи гормонларни назорат қилиш тавсия этилади. Аммо баъзи ҳолларда тугунни олдириш тавсия этилади. Операция қуйидаги ҳолларда буюрилади:
- тугунлар бўйиннинг органларини сиқса;
- тугун иссиқ бўлса ва мустақил равишда маълум гормонларни ишлаб чиқарса.
Қалқонсимон бездаги тугунларни ультратовушсиз аниқлаш мумкинми?
Юқорида айтиб ўтилганидек, кўпинча қалқонсимон бездаги тугунлар жуда кичикдир ва уларни тегиниш орқали аниқлаш деярли мумкин эмас. Бироқ тугуннинг кўрсатадиган баъзи аломатлар мавжуд.
- нафас қисилиши;
- тикланмайдиган бўғиқ овоз;
- ютинишда қийинчилик;
- даволаниш билан ўтиб кетмайдиган йўтал;
- бош оғриғи;
- қулоқларда шовқин.
Изоҳ (0)