Қандай қилиб болаларни ўқишга ўргатиш керак: муҳим қоидалар ва самарали усуллар
Мактабгача ёшдаги болаларни китобга қизиқишини йўқотмасдан ўқишга ўргатиш қийин туюлиши мумкин, бироқ бунинг уддасидан чиқса бўлади. Lifehacker нашри ота-оналар учун фарзандларини ўқишга ўргатишда фойдаланиладиган энг яхши усуллар ҳақида маълумот берди.
Фарзандингизга ўқишни ўргатиш вақти келганини қандай биласиз?
Психологик тайёргарликнинг бир қанча белгилари мавжуд:
- Бола жумлаларни равон гапиради ва айтилган гапларнинг маъносини тушунади.
- Бола йўналишни: чап-ўнг, юқори-пастки жойларни ажрата олади. Ўқишни ўрганиш учун матнни чапдан ўнгга ва юқоридан пастга кузатиб бориши муҳим ҳисобланади.
- Бола товушларни ажратади (нутқ терапевтлари ривожланган фонемик эшитиш деб аташади). Оддий қилиб айтганда, бола уй ва пиёз қаерда эканлигини ва том ва люкнинг қаердалигини қулоқ билан эшитиб осон тушунади.
- Фарзандингиз барча товушларни талаффуз қилади ва нутқида ҳеч қандай муаммо бўлмайди.
Болани ўқишга қандай ўргатиш керак?
Сабр қилинг ва ушбу оддий кўрсатмаларга амал қилинг.
Мисоллар келтиринг
Мутолаа маданияти ва анъанаси бор оилада болаларнинг ўзлари қўлини чўзади. Керакли ва фойдали бўлгани учун эмас, балки бу сизга роҳат бағишлагани учун ўқинг.
Биргаликда ўқинг ва муҳокама қилинг
Фарзандингизга овоз чиқариб ўқиб беринг, сўнгра расмларни биргаликда кўриб чиқинг, уни китоб билан мулоқот қилишга унданг: «Бу суратда ким чизилган? Менга мушукнинг қулоқларини кўрсата оласизми? Унинг ёнида турган бу ким?» каби саволларни беринг. Каттароқ болаларга қийинроқ: «У нима учун бундай қилди? Сизнингча, кейин нима бўлади?» шу каби саволларни бериш мумкин.
Ҳарфларни ўқитманг, чунки улар алифбода ўргатилади
Бунинг ўрнига, болангизга ҳарф ифодалаган товушни эслаб қолишга ёрдам беринг. Масалан, сиз «м» ҳарфини кўрсатинг ва айтинг: «Бу м ҳарфи, эм эмас», денг. Агар бола ҳарфларнинг алифбодаги номларини (эм, эс, эф ва бошқалар) эслаб қолса, унга ўқишни ўргатиш жуда қийин бўлади. Кейин китобдаги рама сўзини кўргач, эр-а-эм-а деб талаффуз қилишга ҳаракат қилади.
Оддийдан мураккаб ҳаракатларга ўтинг
Бола бир нечта ҳарфларни (2 дан 5 гача) ва улар ифодалаган товушларни ёд олгандан сўнг, бўғинларга ўтинг. Такрорий бўғинлардан ташкил топган сўзлар биринчи бўлсин: бо-бо, мо-мо ва шунга ўхшаш сўзларни ўқитинг. Бундай ҳолда, бўғинни алоҳида товушларга ажратиш шарт эмас. «Булар б ва о ҳарфлари ва улар биргаликда бо таллаффузини ҳосил қилади, деманг. Дарҳол бўғиннинг бо деб талаффуз қилинишини ўргатинг, акс ҳолда бола ҳарфма-ҳарф ў‘қишни бошлаши мумкин. Оддий комбинацияларни ўзлаштиргандан сўнг, мураккаброқларга ўтинг: му-шук, ло-ла, хо-ла ва бошқа сўзларни ўқитинг.
Ўқиган нарсаларининг маъносини тушунишига ёрдам беринг
Буни бола аста-секин, бироқ сўзларни ва бутун жумлаларни бўғинларда такрорлай бошлаганда қилинг. Масалан, бола ўқиди: «Онам рамкани ювди», тўхтатинг ва: «Сиз ҳозиргина нима ҳақида ўқидингиз?» деб сўранг. Агар жавоб беришга қийналса, жумлани яна ўқиб чиқсин. Сиз ҳам аниқроқ: «Рамкани ким ювди? Онам нимани ювди?», деб савол беринг.
Ҳарфлар ҳамма жойда мавжуд эканини кўрсатинг
Ўйин ўйнанг. Бола кўчада ва уйдаги бор нарсаларда мавжуд бўлган ҳарфларни топсин. Булар дўконларнинг номлари, маълумот стендларидаги эслатмалар, билбордлардаги рекламалар ва ҳатто светофор хабарлари бўлиши мумкин: «Юринг» ёзуви яшил рангда ва «Бир неча сония кутинг» каби сўзлар қизил рангда ёнади, деб айтишига ёрдам беринг.
Ўйин ўйнанг
Яна ўйин ўйнанг. Кубикларни ҳарфлар ва бўғинлар билан тўпланг, сўзларни тузинг, болангиздан дўкондаги қадоқдаги бирон бир белги ёки ёзувни ўқишини сўранг. Ҳарфларни ёдлаш учун кўплаб машқлар мавжуд. Масалан, керакли ҳарфни бошқалар қаторига айлантиринг, нотўғри, ранги ёки сояси орасида тўғри ёзилганини айлантиринг. Шунингдек, сиз боладан ҳарф қандай кўринишда эканини айтиб беришини сўрашингиз мумкин.
Машқ қилиш учун ҳар қандай имкониятдан фойдаланинг
Клиникада навбатда турасизми ёки бирор жойга кетасизми, болалар учун расмлар ва қисқа ҳикоялар ёзилган китобни олинг ва болангизни бирга ўқишга таклиф қилинг.
Билимларни мустаҳкамлаш
Таниш матнларни такрорланг, янги ҳикояларда маълум бўлган қаҳрамонларни қидиринг. «Бўғирсоқ» ёки «Қизил қалпоқча» каби қаҳрамонларга эътибор қаратинг.
Мажбурламанг
Болани ҳеч нарсага мажбурламанг, буни ўз хоҳиши билан қилсин. Боланинг болалигини тортиб олманг. Ўрганиш зўравонлик ва кўз ёшлар билан ўтмаслиги керак.
Мавзуга доир:
- Болаларни сабзавот истеъмол қилишга ундашнинг 7 та усули.
- Ғамхўр ота-она ҳеч қачон харид қилмайдиган, ҳатто текин бўлса ҳам олмайдиган болалар буюмлари.
- Болалар ва ўсмирларга қанча миқдорда кофеин истеъмол қилиш тавсия этилади?
