Келажакка ишонч ва бюджетни ҳимоя қилиш: Молиявий захира нима учун муҳим?
Оила (шахсий) бюджетини шакллантириб, тўғри сарфлаш ва тежашни, мақсадларни белгилаб, уларга эришиш йўлини аниқлашни ўрганилганда, бюджет ҳимоясини таъминлаш муҳим аҳамиятга эгалигини унутмаслик керак. «Дарё» молиявий захира нима эканлиги, у нима учун кераклиги ҳақида сўз юритади.
Ҳаётда, бюджетга таъсир қилиб, одамларни зарур маблағларсиз қолдириши мумкин бўлган турли хил кутилмаган ҳолатлар бўлиши мумкин. Буларга мисол қилиб қуйидагиларни келтирса бўлади:
- табиий офатлар;
- вирусли касалликлар билан боғлиқ бўлган иш ва даромад манбаини йўқотиш ёки вақтинча тўхтатиши;
- иш қобилиятини йўқотиш;
- фавқулодда вазиятлар.
Бюджетни ҳимоя қилиш учун молиявий захира керак. Молиявий захира 6-12 ойлик харажатларга тенг миқдорда шакллантирилади.
Кутилмаган ҳаётий вазиятлар рўй берганида, молиявий қийинчиликлар ўтиб, даромад тикланишига қадар оила одатий ҳаёт тарзида яшаши учун ойига қанча сарфлашини англаш муҳим аҳамиятга эга. Молиявий захира «молиявий ёстиқча» деб ҳам юритилади.
«Молиявий ёстиқча» миқдори қандай бўлиши керак?
Ҳар бир оила ёки шахс учун «молиявий ёстиқча» миқдори фарқ қилади. Унинг миқдори камида 3-6 ойлик харажатларга тенг бўлиши мақсадга мувофиқ.
Масалан, бир оила ойига ўртача 2 млн сўм сарф қилса, молиявий ёстиқча камида 6-12 млн сўмни ташкил этиши керак.
«Молиявий ёстиқча» учун мунтазам равишда қанча пул ажратиб қўйиш зарур?
Аслида захирани шакллантириш унчалик қийин эмас, шунчаки, «ойлик олдингизми – аввал ўзингизга пул ажратинг» тамойилига амал қилиш зарур.
Оила бюджети хавфсизлигини таъминлаш мақсадида даромадингиз миқдоридан қатъий назар камида унинг 15-20 фоизини тежашни бошланг.
Масалан, бир оила аъзоси 1 миллион сўм даромад олса, у ҳолда ойига камида 150-200 минг сўм тежалиши керак.
Шундай қилиб, «молиявий ёстиқча» беш-етти йил давомида аста-секин шакллантирилади.
«Молиявий ёстиқча» маблағларини қандай сақлаш мумкин?
«Молиявий ёстиқча» маблағларини сақлашнинг муҳим мезони бу — жамғармаларни иложсиз вазиятларда маблағларни тезда олиш ва керакли миқдорда фойдаланиш имконини берадиган усулда сақлаш.
Шу нуқтаи назардан, «Молиявий ёстиқча» маблағларини сақлашнинг қуйидаги турларини кўриб чиқиш мумкин.
Уйда сақлаш — бу усулнинг афзаллиги пулларни қўл етадиган жойда жойлашганида, яъни уйдан чиқмаган ҳолда даромаддан ажратилган пулни қўшиб қўйиш мумкин.
Бироқ, кўзда тутилмаган мавжудлигини ҳисобга олишингиз керак: кутилмаган ҳолатлар (ёнғин, сел ва бошқалар), инфляция, бошқа мақсадлар учун пулни сарфлаб юбориш эҳтимоли ва энг муҳими, хавфсизликнинг таъминланмагани.
Агар уйда пул сақлашга қарор қилинса, темир сандиқ (сейф) сотиб олиш ҳақида ўйлаб кўриш лозим.
Депозит қутичаларида сақлаш — пулларни сақлаш хизмати учун ҳақ тўлайдиган банкдаги шахсий темир сандиқ(сейф).
Ушбу усул ҳар сафар банкка боришни талаб қилади: депозит қутиси тўлдирилганда, банк филиалига ташриф буюриш ва захирани нақд пул билан тўлдириш керак.
Онлайн депозит — захирани сақлаш учун фойдали танлов, чунки масофадан туриб амалиётларни бажариш мумкин. Омонатни банкка бориб, нақд пул билан тўлдириш шарт эмас.
Исталган вақтда банкнинг мобил иловасидан фойдаланиш мумкин. Бунинг учун телефон (смартфон), интернет ва банк картангиз бўлса кифоя.
Бир неча усулни диверсификациялаш — захира учун маблағларнинг бир қисми уйда сақлаш, бир қисмини эса онлайн депозитларда жойлаштириш мумкин.
Шундай қилиб, кўзда тутилмаган ҳолатлар юзага келган тақдирда, «молиявий ёстиқчангиз» нақд ва нақд пулсиз шаклида бўлади.
Мақолада Марказий банкнинг «Finlit.uz» сайти маълумотларидан фойдаланилди.
